بخشی از مقاله
چکیده
برنامه های درسی نظام آموزش و پرورش یکی از مهم ترین و بنیادی ترین عناصر در جهت حصول به هدف ها و آرمان های ملی و تربیت نسل آینده کشور محسوب می شود. عوامل و متغیرهای متعددی حساسیت این مؤلفه ی اساسی نظام آموزشی را دو چندان کرده است که از جمله آن ها محدود بودن مدت زمان در مدرسه، محدودیت های نوع بشر در یادگیری، و تعدد و تنوع نیازهای انسان برای ایفای نقش در یک جامعه تحول یابنده است.
روش تحقیق کار، از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد که با مطالعه منابع کتابخانه ای و ابزار فیش برداری انجام شده است. در این راستا در ابتدا به بررسی مفهوم تفکر و آموزش پرداخته و اهمیت و ضرورت پرورش آن را تبیین نموده و سپس به بیان دیدگاه متخصصین و اهداف و اصول حاکم بر برنامه درسی تقکر محور پرداخته و سپس جایگاه و چشم انداز پرورش تفکر را در برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران بررسی نموده و بعد از بیان رویکرد ها و نظریه های آموزش و برنامه درسی تفکر محور، به تحلیل صلاحیت های معلمان برای اجرای برنامه درسی مبتنی بر تفکر و فرآیند اجرای این فعالیت ها پرداخته ام.
مقدمه :
در نهاد همه انسان ها نیاز به کسب معرفت و جستجوگری وجود داشته و تفکر لازمه این اعمال است. برای رسیدن به آگاهی یا کسب تجربه باید به تجزیه و تحلیل، ترکیب، تنظیم، و انتقاد پرداخته شود - شعاری نژاد،. - 1381 به نقل از شریعتمداری - 1385 - در دنیای پسا مدرن، هدف از تعلیم و تربیت، آموزش مهارت های تمییز، تشخیص، ترکیب، فرضیه سازی، مجسم کردن، توجیه و ارزیابی و چگونگی به نتجیه رسیدن است.
از این رو در سالهای اخیر مهارت های تفکر جایگاه ویژه ای در سیاست های آموزشی پیدا کرده و پرورش تفکر انتقادی به عنوان یکی از مهم ترین اهداف تعلیم و تربیت، مطرح شده است - علی پور، سیف نراغی،شریعتمداری، . - 1392 نیازسنجی برنامه در یک برداشت نهایی عبارت است از تدارک مجموعه ای از تدابیر و تصمیمات ضروری برای انطباق و سازگاری برنامه درسی با نیازهای مهم و دارای اولویت - فتحی،. - 1377 این امر مستلزم تجزیه و تحلیل کلیه سطوح و عوامل اثرگذار برنامه های درسی است و زمانی منطبق بر رویکرد برنامه درسی مبتنی بر نیاز است که با توجه به واقعیت های محیط آموزشی و در چارچوب مدرسه و کلاس درس انجام پذیرد.
مهم ترین دلایل و شواهد برای این امر، وجود منابع اطلاعاتی اصیل و حقیقی در محیط مدرسه و جامعه محلی است که به واسطه آن ها می توان برنامه درسی را با نیاز های واقعی منطبق کرد - فتحی واجارگاه، گویا، آقازاده، ابوالقاسمی، کامکاری؛ . - 1381 ضرورت و اهمیت تفکر و پژوهش قرار گرفتن در مدار توسعه یافتگی یافتگی و برخورداری از توسعه اقتصادی موزون و درون زا موجب ارتقای پایگاه تحقیقات می شود و میزان توسعه یافتگی پژوهش تولید علم و دانش را موجب می شود - زارع، . - 1392 به نقل از وایلانت - 2007 - در زمان حاضر، معلمان باید دانش خود را در مورد تغییر مداوم در فرآیند یاددهی یادگیری دوباره خلق کنند - کریمی، . - 1387 به نقل از روؤف - 1379 - کیفیت هر نظام آموزشی در نهایت به کیفیت معلمان آن جامعه وابسته است - کریمی،. - 1387
روش تحقیق
روش این پژوهش از نوع مروری و از گونه ی توصیفی- تحلیلی می باشد و با ابزار فیش برداری ابتدا داده های لازم گرد آوری می شود و سپس به تفسیر داده ها پرداخته می شود. در مرحله ی بعد، داده های گردآوری شده طبقه بندی و خلاصه می شوند، آنگاه تشابهات و تفاوتها مورد بررسی قرار گرفته و به پرسش های پژوهش پاسخ داده می شود. بر این اساس، کلیه کتابها، مدارک، اسناد، پایگاه ها، مقاله ها و پژوهش های موجود، مورد مطالعه قرار گرفته و از آنها فیش برداری شده است.
مفهوم شناسی تفکر و آموزش
یکی از ویژگی های منحصر به فرد انسان در میان همه موجودات خاکی داشتن نیروی تفکر و مسئولیتی است که ناشی از آن می شود.زیرا بر اساس قدرت تفکر و برخورداری از نیروی اراده و تصمیم گیری، مسئولیت انتخاب و عمل برعهده انسان گذاشته شده است. هم چنین به هر میزان که از قدرت تفکر استفاده شود، به همان میزان احتمال موفقیت و پیشرفت افزایش خواهد یافت - مرعشی،رحیمی نسب، لسانی،. - 1387 تفکر جنبه های خلاق و انتقادی ذهن را در بر می گیرد، این جنبه ها شامل استفاده از برهان و فراورش ایده ها در ذهن می شوند.
تفکر شامل هر نوع فعالیت ذهنی است که به تدوین یا حل یک مسئله تصمیم گیری یا فهم مطلب کمک می کند - فیشر،. - 1390 تفکر و پژوهش برنامه ای است در جهت شکوفایی قوه تفکر و تعقل کودکان و نوجوانان تا بتوانند در عرصه های مختلف با تفکر و خردورزی، مصالح خویش، خانواده و جامعه را تشحیص داده و بر اساس آن عمل نمایند و دیگران را نیز به خردورزی و تعقل دعوت نمایند. تفکر و پژوهش فرصتی ست برای شکل گیری روش و منش تفکر و تعقل کودکان بر اساس فطرت خدادادی آنان تا از این رهگذر افکار خویش را سازماندهی نمایند و با زنگارزدایی از فطرت مراحل کمال را طی نمایند.
به نقل از شعبانی - 1382 - علاقه به توسعه توانایی های فکری، پدیده ای نیست که در عصر حاضر مورد توجه قرار گرفته باشد.چنین علاقه ای در تاریخ تعلیم و تربیت ریشه دارد. متأسفانه مدارس امروز، بیشتر توجه خود را به انتقال اطلاعات و حقایق علمی معطوف کرده، از تربیت انسان های متفکر و خلاق فاصله گرفته اند؛ در حالی که انسان ها به عنوان مخلوقاتی ضعیف نیاز دارند تا برای تضمین بقای خود در محیطی ناسازگار قابلیت های شناختی شان را پرورش دهند. - مرعشی،رحیمی نسب، لسانی،. - 1387
رویکرد آموزش برای تفکر با ارزش یابی ایده های خود کودک شروع می شود. مدل کشف کودک را به طور فعال در یک موقعیت سازمان یافته ی دیگر درگیر می کند.کودک در پردازش اطلاعات تحقیق برقراری ارتباط و مسئله گشایی درگیر می شود. گام اصلی در تفکر علمی این است که از مرحله ی " آن چه در حال وقوع است" شروع کنیم و به "علت " وقوع آن اتفاق برسیم. راهبرد های مورد استفاده در آموزش تفکر می توانند هم مهارت های فکری کلی و هم تسلط بر محتوای درس را بهبود بخشند. بنابراین آموزش برای تفکر می تواند مدرسه را به مکانی جالب تر و چالش انگیز تر برای کودک تبدیل کند. - فیشر،. - 1390
