مقاله در مورد آرتمیا

بخشی از مقاله

آرتمیا

مقـــدمـــه
درياچه اروميه با وسعتي معادل شش هزار كيلومتر مربع بيستمين درياچه بزرگ جهان و پرآب ترين و بزرگترين درياچه داخلي ايران است . از اسامي ديگر اين درياچه : ريما ، چيچست ، زپاتا ، كبودان و شور قابل ذكر است . نزديك به سي رودخانه به درياچه اروميه مي ريزند . عمق متوسط آب حدود 6 متر مي باشد . مهمترين نكته در مورد اين درياچه شوري آب و غلظت آن به علت وجود املاح زياد (280-350 گرم در ليتر) است . بطوريكه از نقطه نظر شوري پس از بحرالميت شورترين درياچه جهان محسوب مي شود .

در بررسيهاي كه قبلاً انجام گرفته دو نمونه باكتري به نامهاي Clostridium perfringens و
Streptococcus faecalis ، سخت پوست كوچكي به نام Artemia salina و يك جلبك ماكروسكوپي به نام
Enteromorpha intestinalis گزارش شده است . ( صابري 58-1357)
همچنين يك نمونه جلبك ميكروسكوپي به نام Dunaliella viridis از حوضچه‌هاي استخراج نمك اطراف درياچه جدا شده است (صدر افشار و ابراهيم زاده ، 1372) .
در بررسيهاي اخير كه توسط تيم جلبك شناسي گروه زيست شناسي دانشگاه شهيد بهشتي انجام گرفت براي اولين بار دوازده نمونه جلبك متعلق به سه رده Cyanophyta ، Chlorophyta و Bacillariophyta از درياچه اورميه استخراج و شناسايي گرديد ولي جلبك ماكروسكوپي فوق‌الذكر
(Enteromorpha intestinalis) در اين بررسيها مشاهده نشد .

تصوير شماره 2 - نمونه‌ جلبكهاي موجود در درياچه اورميه
بررســي عمــومي آرتميــا
آرتميا يكي از انواع مهم و نسبتاً گسترده سخت پوستان است كه آبهاي نسبتاً شور تا آبهاي خيلي شور كه ميزان املاح آنها ممكن است تا چند برابر آب دريا باشد زندگي مي‌كند . اندازه آن در ماده‌ها 15 و در نرها حدوداً 12 ميلي متر است وجود آرتميا در يك زيستگاه به دو عامل بستگي دارد :
1- اولاً ميزان املاح كه بايستي به اندازه كافي بالا باشد (عمدتاً بيش از 100 gr/lit) تا موجودات شكارچي مزاحم نتوانند در آن زندگي كنند .
2- درجه حرارات مناسب براي رشد و نمو آرتميا مناسب باشد اولين گزارش مكتوب در مورد آرتميا در سال 1755 ميلادي توسط اسكلوسر Schlosser ميلادي به ثبت رسيده است ولي آرتميا در نمونه‌هاي آبي از آبگيرهاي شور در نزديكي درياچه ليمنگتون Lymington انگلستان يافته بود .
ارزش غذائي و كاربردهاي آرتميا در تغذيه آبزيان در سال 1933 ميلادي در آمريكا روشن شده و بدين ترتيب از سال 1339 كاربرد آن در آبزي پروري رايج گشت .
آرتميــــا
گونه آرتمياي موجود در درياچه اروميه كه بنام آرتميا اورميانا Artemia urmiana به ثبت رسيده از خانواده سخت پوستان بوده كه فون اصلي درياچه را تشكيل ميدهد و با فيلتر نمودن آب محيطي مواد غذائي مورد نياز خود را از انواع فيتوپلانكتونها و زئوپلانكتونها و باكتريهاي موجود در محيط خود تأمين ميكند . بطور متوسط 50% وزن خشك آرتمياي بالغ را پروتئين تشكيل ميدهد و بيشترين ارزش غذائي آرتميا در مرحله ناپلئوس (مرحله اول زندگي آرتميا) ميباشد كه هر گرم وزن خشك آن حدود 10 ميلي گرم از اسيدهاي چرب را داراست و به همين دليل منبع غذائي ارزشمندي است براي انواع لارو ماهي و ميگو و ديگر آبزيان و همينطور پرندگاني كه به اين درياچه مهاجرت مينمايند امروزه در سطح جهاني از آرتميا به سه صورت ذيل استفاده ميشود .
1- كيست دكپسوله آرتميا جهت تغذيه انواع لاروماهي و ميگو

2-ناپلئـــــوس آرتميــــا جهت تغذيه در مراحل لاروي ماهي و ميگو
1- بـــالـــغ آرتميــــــا جهت تغذيه ماهيان خاوياري و ماهيان سردآبي
آرتميا سخت پوست نسبتاً كوچكي است كه درازاي ماده‌ها mm15 و نرها mm 12 است و در گونه‌ بومي درياچه اروميه ممكن است تا
mm 20 هم برسد . از نظر مرفولوژي آرتمياي ماده داراي يك تخمدان (OVISAC) بوده كه كيست‌ها در آنجا تجمع ميابند و آرتمياي
بالغ نر در ناحيه سرداراي يك جفت چنگگ (CLASPER) بوده كه توسط اين چنگگ‌ها آرتمياي ماده را ميگيرد و عمل جفت‌گيري
را انجام ميدهند . آرتمياي بالغ داراي دو چشم قرنيه و 11 جفت پاي شناست كه آبششها در روي آن قرار دارند .

پراكنش جغرافيــايي آرتميــا
بعلت وجود آبهاي شور در سراسر دنيا و همچنين توانايي پراكنش طبيعي و جغرافيايي گونه‌هاي آرتميا بطرق مختلف از قبيل جابجايي كيست‌ها توسط عواملي نظير باد و پرندگان آبي مهاجر اين موجود داراي انتشار وسيعي در كره زمين مي باشد .
تاكنون وجود آرتميا از تقريباً 500 منطقه جغرافيايي پنج قاره كره زمين گزارش و به ثبت رسيده است . ولي هنوز هم ليست پراكندگي جغرافيايي آرتميا يك ليست موقت مي باشد و با كشف زيستگاههاي جديد آرتميا خصوصاً در آسياي مركزي و چين هنوزهم برتعداد سويه هاي جغرافيايي آن افزوده مي گردد.
مهمترين زيستگاه آرتميا در ايران درياچه اروميه مي باشد كه وجود آرتميا درآن براي اولين بار در سال 1899 ميلادي توسط Gunter گزارش گرديد .
علاوه برآرتمياي دوجنسي كه دردرياچه اروميه زندگي مي‌كند نوعي‌آرتمياي‌بكرزا در
بركه‌هاي‌اطراف‌درياچه‌اروميه وجوددارد كه اولين باردرسال1376(ناصرآق)شناسايي‌وگزارش‌شده است
ديگر نقاطي كه آرتميا در آنها گزارش شده است : 1- سلسله (فرمانرو)
- آبگير هاي حاشيه درياچه قم 2- شاخه
- آبگير هاي اينچه وشوردر استان گلستان 3- رده
- درياچه جازموريان كرمان و بلوچستان 4 – راسته
- درياچه درمان سيستان 5- تيره (خانواده)
- درياچه بهارلو ، بختگان و طشت 6- جنس
- مرداب گاوخوني 7- گونه

8- زيرگونه
رده بنــدي آرتميــا
1- شاخه بند پايان 4- راسته بي پوششان
2- زير شاخه سخت پوستان 5- خانواده آرتميده
3- رده آبشش پايان 6- جنس آرتميا
گـونـه‌هاي معـروف آرتميا
1.Artemia salina 5. Artemia Persimilis
2. Artemia fransiscana 6.Artemia Kazkhstan
3. Artemia Sinica 7. Artemia urmiana
4. Artemia Tibetiana
ويژگيهـاي اكولـوژيك آرتميــا
حداكثر دماي قابل تحمل براي اكثر جمعيت آرتميا نزديك 35 درجه سانتيگراد مي باشد . از طرف ديگر كيست هاي دهيدراته وآمتابوليك نسبت به محدوة بسيار وسيعي از دما كه هرگز در طبيعت يافت نمي شود (صفرمطلق و100 درجه سانتيگراد) مقاوم هستند و اين دما را تا چند ثانيه تحمل مي كنند .
شـــــوري
آرتمياي زنده در درياچه‌هاي فوق اشباع كه شوري آن تا PPt 340 يا gr/Lit دارند يافت شده است .
پائين ترين شوري كه آرتميا در طبيعت يافت مي‌شود شوري است كه جانوران شكارچي نتوانند در آن زندگي كنند زيرا حتي آرتميا در شوري‌هاي پائين تر نزديك PPt50 بهتر رشد وتكثير مي‌يابد .

توليــد مثـل آرتميـــا
آرتميا بصورت طبيعي داراي دو نوع توليد مثل هست :
1- توليد مثل به روش تخمگذاري 2- توليد مثل به روش لاروزايي
توليـد مثـل به روش تخمگــذاري
در اين روش زمانيكه شرايط محيطي مساعد نباشد مثلاً افزايش يا كاهش دماي آب ، افزايش يا كاهش شوري و Ph و يا در انتهاي فصل توليد مثلي آرتمياي ماده مبادرت به توليد تخم مقاوم يا كيست مي كند كه اين تخمها توانايي تحمل شرايط نامساعد محيطي را دارند و پس از مساعد شدن شرايط محيطي تبديل به لارو مي شوند .

توليـد مثـل به روش لارو زايــي
زمانيكه شرايط محيطي مناسب باشد و يا درابتداي فصل توليد مثلي آرتمياي ماده با توليد لاروهاي جوان و رها سازي مستقيم ناپلي يا تخمي كه بلافاصله به لارو تبديل مي شود توليد مثل مي كند.

اثرات شـوري برروي رشد بقــاء و توليــد مثـل آرتميــا
نتايج حاصل از تحقيقات اخير نشان ميدهد كه شوري تأثير بسزايي بر بقاء ، رشد و ويژگيهاي توليدمثلي و طول عمر جمعيتهاي مختلف آرتميا دارد . اين تحقيقات نشانگر ارتباط معكوس درصد بقاي آرتميا با ميزان شوري محيط پرورش دارد . همچنين اثبات شده است كه اثرات ناشي از وارد آمدن استرس شوري بر يك موجود به دو عامل بستگي دارد .
1- شدت استرس 2- توانايي موجود در برطرف كردن استرس .
درصــد بقــاء
در آرتميا اروميانا طبق مطالعات انجام شده مشاهده شد كه با افزايش شوري درصد بقاء كاهش
مي يابد . بقاء در پائينترين شوري‌ها حدود دو و نيم تا هشت برابر درصد بقاي شوري 170 PPt
مي باشد .

تـأثيـر شـوري بر ميـزان رشـد
افزايش شوري ممكن است فعاليتهاي ديگري شامل رشد ، توليد مثل را تحت تأثير قرار داده و بر درصد بقاء و ميزان رشد آرتمياها تأثيركند . اپيتم شرايط شوري براي رشد و بقاء آرتمياي اروميه 75 PPt مي باشد و از شوري 175 به بالا رشد و توليدمثل آن تحت تأثير قرار مي‌گيرد .
افزايش شوري موجب افزايش مصرف اسيد هاي آمينه مخصوصاً لوسين وگلوتاميك اسيد براي سنتز لپيدها مي‌شود و اين عامل موجب كاهش رشد آرتميا مي شود .
به عبارت ديگر در شوريهاي بالا براي تنظيم فشار اسمزي بدن انرژي بيشتري صرف ميكند و با كاهش مواد لازم براي رشد بدن سرعت رشد در شوريهاي بالا كاهش مي يابد .
رشد كمتر آرتميا مي تواند فاكتورهاي توليدمثلي و طول عمر آرتمياها را

تحت تأثير قرار دهد .
يعني زمانيكه سرعت رشد موجود پائين باشد زمان لازم براي رسيدن به بلوغ جنسي آن موجود نيز بيشتر خواهد بود . يعني رفته رفته تعداد زاده‌هاي هر توليدمثل كمتر شده و افزايش فاصله بين دو توليدمثل بيشتر مي شود .
توليد مثل آرتميا در اكوسيستم درياچه هايي مثل درياچه اروميه و درياچه بهارلو نه تنها فاكتور مهمي در تعيين تركيب و تراكم جمعيتي خود آرتميا است بلكه مي‌تواند جمعيت پرندگاني را كه از آرتميا به عنوان منبع غذايي در طول توليدمثل و مهاجرت مصرف مي‌كنند تحت تأثير قرار دهد .

بطـــور كلــــي
1- باتوجه به اينكه فاكتور شوري به ميزان زيادي فاكتورهاي توليدمثلي آرتمياي اروميه را تحت تأثير قرار مي دهد و از طرف ديگر كاهش نزولات آسماني در چند سال اخير باعث افزايش شوري محيط زيست آرتمياي اروميه شده است لازم است قبل از برداشت آرتميا از درياچه اروميه يا هر زيستگاه ديگر ابتدا ميزان ذخاير موجود آن مورد ارزيابي قرار گرفته و سپس نسبت به برداشت آن اقدام شود .
2- با توجه به اينكه ميزان آب وارده به درياچه در قسمت شمالي و جنوبي برابر نيست و همچنين احداث جاده شهيد كلانتري آن را به دو بخش جدا نموده است بنابراين بهتر است احداث ادامة اين جاده وتأثير آن بر اكوسيستم منطقه مورد بررسي قرار گيرد .

چكيــــده
فلور جلبكي اروميه در ساحل بندر گلمانخانه براي اولين بار مورد مطالعه نسبتاً جامعي قرار گرفت . با وجود اينكه درياچه اروميه از نظر مقدار نمك جزء درياچه‌هاي فوق اشباع دنيا محسوب مي شود . ولي بررسيهاي انجام شده نشان داد كه اين درياچه حاوي شمار قابل توجهي از جلبكهاي مختلف مي‌باشد . جهت جمع‌آوري نمونه‌ها از قايق و تور پلانكتون استفاده شد . از مجموعه جمآوري شده ، شش جلبك سيانوفيتا (Cyanophyta) چهار جلبك كلروفيتا (Chlorophyta) و دو جلبك باسيلاريوفيتا(Bacillariophyta) شناسائي گرديدند . از اين ميان دياتومه‌ها (باسيلاريوفيتا) فراواني

بيشتري نسبت به بقيه داشتند ولي جلبكهاي سبز - آبي (Cyanophyta) از نظر تعداد جنس از تنوع بيشتري برخوردار بودند .

روش كــــار
بندر گلمانخانه به عنوان الگوي كل درياچه و نزديكي آن به شهر اورميه به عنوان محل جمع‌آوري نمونه‌ها انتخاب گرديد . نمونه‌برداري در ماههاي بهمن ، اسفند و فرودين سال (71-70) انجام گرفت (در ماههاي مذكور احتمال حضور جلبكها بيش از ماههاي ديگر سال است) . براي سيزده نقطه نمونه‌برداري از قايق و تور مخصوص پلانكتون استفاده شد . نمونه‌ها در ظرف موجود در انتهاي تورپلانكتون جمع‌آوري و توسط فرمالين 4 درصد تثبيت گرديدند تا براي مطالعات بعدي به كار گرفته شوند . از نمونه‌هاي موجود اسلايدهايي تهيه و توسط ميكروسكوپ مشاهده گرديد . اشكال جلبكها توسط ميكروسكوپ آئينه‌دار (Camera lucida) ترسيم و از چند نمونه
عكسبرداري به عمل آمد . به منظور شناسايي از كليدهاي مخصوص از جمله :
Kaushik, 1987 Prescott , 1970 Patrick and Reiner, 1966 Tiffany and Britton, 1971 Smith, 1950 استفاده گرديد .
جهت تثبيت نمونه‌ جلبك ماكروسكوپي كه به صورت متصل به سنگهاي ساحلي ، و به شكل غوطه‌ور در آب مشاهده مي گرديد ، به اين ترتيب عمل شد كه نمونه را بعد از جداكردن از محيط به صورت شناور در داخل يك ظرف آب قرار داديم و پس از آن به كمك يك قلم موي نازك ريسه را برروي آب به صورت مسطح و بدون چروك درآوريم (بطوري كه تمام اجزاء ساختمان آن كاملاً مشخص گردد) بعد يك صفحه كاغذ سفيد را به آرامي درآب فرو برده و در زير ريسه جلبك قرار داديم . سپس صفحه كاغذ را همراه جلبك از داخل آب خارج ساخته بر روي آن يك پارچه خشك و تميز قرار داديم . بعد از چندين بار تكرار اين عمل صفحه كاغذ حاوي جلبك را در داخل دستگاه پرس قرار داديم تا جلبك بر روي كاغذ به حالت طبيعي خود تثبيت گردد .
مجموعاً دوازده جلبك (يازده جلبك ميكروسكوپي و پلانكتونيك و يك جلبك ماكروسكوپي) استخراج گرديد كه شش جلبك به سيانوفيتا ، چهار جلبك به كلروفيتا و دو جلبك به باسيلاريوفيتا (دياتومه‌ها) متعلق بود . مطالعه بر روي سيزده نقطه مختلف (تصوير شماره 1) نشان مي دهد كه دياتومه‌ها فراواني زيادتري نسبت به بقيه دارا مي باشند . از بين دو دياتومه استخراج شده ، Navicula بي

ش از Amphora فراواني نشان مي دهد (تصوير شماره 2،10 و 11).

بيشترين تعداد جلبك را جلبكهاي سبز - آبي (سيانوفيتا) تشكيل دادند شش نمونه جلبك سبز - آبي استخراج گرديد كه از اين ميان جنس Synechococcus در بيشتر موارد ديده مي شد . به جز اسيلاتوريا كه از فراواني نسبي برخوردار بود ، بقيه جلبكهاي سبز - آبي مثل Anacystis ,

Anabaena , Chroococcus و Lyngbya به ندرت ديده شدند (تصوير شماره 2، 1 تا 6) . از چهار جلبك سبز موجود ، فقط يك جلبك ماكروسكوپي به نام Monostroma وجود داشت كه اين جلبك به صورت متصل به گل و لاي و سنگهاي اطراف ساحل و همچنين به صورت شناور در آب يافت مي شد . اين جلبك بخشي از غذاي پرندگان درياچه را تأمين مي كند . مقداري از لجن درياچه نيز از ريسه تجزيه شده اين جلبك توسط باكتري تشكيل شده است (تصوير شماره 3) . جلبك متحرك Dun aliella درااي مقدار قابل ملاحظه‌اي بتاكاروتن مي باشد كه از نمونه‌هاي فراوان جلبكهاي سبز محسوب مي شود . ديگر جلبكهاي سبز مانند Akistrodesmus و Pandorina بسيار كمياب و نادر بودند (تصوير شماره 7 ، 8 و 9) .
صرف‌نظر ازجلبكها تعداد‌زيادي‌باكتري‌مارپيچي (Spiral bacteria)و نيز انواع مژه‌دارProtozoa مشاهده گرديد
از بررسيهاي انجام شده نتيجه‌گيري مي شود كه درياچه اورميه با وجود اشباع بودن از نمك و شوري بيش از حد ، از نظر بيولوژيكي كاملاً فعال مي باشد .
2- صابري ، اكرم ، 58-1357 ، بررسي فيزيكي ، شيميايي ، بيولوژيكي و خواص درماني آب و لجن درياچه رضائيه تز دكتري دانشكده داروسازي دانشگاه تهران.
3- صدر افشار علي اكبر و ابراهيم زاده حسن 1372 اثر تنش نمكي بر فعاليتهاي فيزيولوژيكي Dunaliella viridis
3.Bold H .C. and M.C Wyne. 1985, Introduction to the algae, Mc Grawe Hill.
4. Fritsch. F.E. 1945,The structure and reproduction of The algae, Cambrige .The university press.
5.Kaushik.B.D.1987, Laboratory methods for blue-green alagae. Associated publishing compony,New Delhi.
6. Patrick. R.and Charles.W.Reiner, 1966 The diatoms of the United States, Monographs of the Academy of Natural sciences of Philadelphia namber
7. Prescott, G.W, 1970.How to know the fresh water algae, Dobuqe, Iowa, W.C. Brown.
8. Smith, G.M. 1950, The freshwater algae of the United States, London,Mc Grawe Hill.
9.Tiffany, L.H.and M.Britton, 1971,The algae of Illinois, New York, Grawe Hill

ويژگيهـاي محيط آبـي پـارك

الف ) خواص فيزيكي و شيميايي آب درياچه
رنگ آب درياچه در ، بشر بي رنگ ولي منظره درياچه در نماي كلي آبي رنگ و در نقاط كم عمق ، در تماس با لجن به رنگ تيره ميباشد . آب درياچه بي بواست ولي در ساحل بعلت تجمع لجن ناشي از تجزيه جلبكها بوي تند خاصي دارد .
از نظر شوري آب درياچه اروميه بعد از بحرالميت شورترين درياچه جهان بوده و داراي هدايت الكتريكي بالائي است .
آب درياچه از نظر تركيبات شيميائي كه در جدول صفحه بعد زير نشان داده شده جزو آبهاي سنگين محسوب ميشود .
جدول آزمـايش آب درياچه توسط آقاي آبيـج آلمـاني
منبع آبي باقيمانده خشك درصد كلرورسديم گرم درليتر كلرورمنيزيم گرم درليتر كلروركلسيم گرم درليتر سولفات كلسيم گرم درليتر سولفات منيزيم گرم درليتر

آب درياچه اروميه 23% 37/86 94/6 27/ . 34/ . 08/6
علاوه بر تركيبات فوق املاح ديگري شامل ساير كلرورها - برومورها - يدورسديم و منيزيم و سولفاتها در آب درياچه موجود ميباشد ، وزن مخصوص آب درياچه در مواقع پرآبي 115/1-113/1 و در زمان كم آبي 28/1 و ميزان PH آن تقريباً يكنواخت و معادل 7 و هدايت الكتريكي بين
215500-300000 ميكروموس در نوسان ميباشد .