بخشی از مقاله
حفاری
ابزارهاي مشترك :
تمام دستگاه هاي حفاري داراي وسايل يا موتور بلند كننده جهت دكل يا در يك ( در حفاري دوراني ) هستند . روي اين دكل كليه ابزارهاي حفاري ، نظير لوله گير كابل و يا لوله هاي جريان گل حفاري بر حسب اهميت دستگاه حفاري و كيفيت كار آنها نصب شده اند . هم چنين قرقره ها كابلها ، كلاج اصطكاكي يا هيدروليك جهت جابجايي مته ، لوله ها ، گل كش (در حفاري ضربه اي ) در آنها پيش بيني شده است . اين ابزارها بر حسب اهميت دستگاه حفاري روي يك شاسي چهار چرخ
دار يا روي كاميون مستقر شده اند. البته هدف اين نيست كه به تفصيل شرح دستگاه هاي حفاري داده شود ، خاصه آنكه هر سازنده اي سعي مي كند دستگاههائي با كيفيت بهتر از قبلي به بازار عرضه دارد.
حفاري ضربه اي
بطوركلي در حفاري ضربه اي روش كار مبتني بربلند كردن مته اي سنگين و انداختن آن بطور قائم روي زمين است كه بالطبع منجر به خرد كردن زمين مي گردد . ارتفاع سقوط و فراواني ضربه ها با سختي سنگ ( زمين ) تغيير مي كند .
اگر مجموعه مته ( مته ، استيم ، جارز و روپ ساكت ) كه مجموعاً بنام مته خوانده مي شوند . مستقيماً به كابل حفاري متصل گردند دستگاهي خوانده مي شود كه به روش پنسيلوانين حفاري مي نمايد. چنانچه مته به مجموع
ه ساقه هاي سنگين وصل شود ، دستگاهي است كه به روش كانادين حفاري مي كند .
در ايران روش كانادين چندان معمول نيست و آن چه كه امروزه در بازار كار ايران در حال كارانداز نوع پنسيلوانين ميباشند كه بيشتر به نام هاي روستون 20 ، روستون 60 و يا داند و800 خوانده مي شوند.
حركت تناوبي ( بالا و پايين رفتن ) مته بوسيله يك چرخ لنگر و يك ميل گاردان كه موتور ديزل قوه محركه آن را تامين ميكند انجام مي گيرد. در انتها يا نوك دكل ، چند پولي نصب شده است كه از هر يك كابلهاي مته ، گل كش و لوله گير بطور جداگانه عبور مي نمايد در زير پولي مته صفحه اي بنام بشقاب قرار دارد كه در زير آن فنري است كه اين دو ضربه هاي برگشتي حاصل از ضربه زدن را مستهلك مي كنند . حركات متقاطع كابل در جهات مختلف تيغه مته را در تمام سطح جدار چاه
جابجا مي كند و در صورتيكه مجموعه دستگاه حفاري تراز باشد چاه نيز به صورت قائم و مستقيم حفر مي گردد .
به منظورايجاد بازده بهتر لازم مي شود كه قبل از رسيدن به سطح ايستايي درون حفره چاه بطور دستي آب ريخته شود تا مته بتواند در محيط مرطوب و براحتي كار كند.
در صورتيكه جدار چاه ضمن حفاري در اثر ضربه هاي مته ريزش نمايد لازم است از ستون لوله هاي نگه دارنده جدار مخصوص اينكار استفاده گردد . توصيه مي شود به لبه لوله اوليه استوانه فولادي لبه تيز ( دم كاردي ) بقطر لوله نگهدارنده بنام شو جوش داده شود و همچنين بقيه لوله ها بايد صاف ، كوتاه بدون بوش و يا پيچ شدن توي هم ( رزوه-قلاويز) باشند تا بتوانند براحتي از جدار چاه ليزخورده و پايين بروند سپس كار حفاري درون اين لوله ادامه مي يابد . بديهي است درپيشرفت حفاري ، لوله نگهدارنده جدار نيز در چاه پايين مي رود .
پس از پايان حفاري و نصب لوله نهائي كه قرار است در چاه بماند لوله نگه دارنده جدار ازچاه بيرون كشيده مي شود مزيت حفاري ضربه اي آنست كه مته ممكن است مجددا ترميم گردد يعني روي آن عمليات آهنگري و تيزكاري انجام گيرد و يا به منظور افزايش قطر چاه به دورمته صفحات فلزي به نام دور مته جوش نمود.
باروش ضربه اي مي توان در تمام زمين ها بسهولت حفاري كرد ، مخصوصاً درسازندهاي رسوبي نرم و سخت نشده مانند آبرفت ها با وجود اينكه سرعت پيشرفت حفاري در اين روش نسبت به دوراني كندتر است ولي در حفاري براي آب مقرون به صرفه مي باشد. اين روش براي سازندهاي سخت توصيه نمي شود ولي چنانچه اينگونه سازندها در سطح زمين بيروني زدگي داشته باشند با اين روش حفاري الزامي است زيرا دراين شرايط ايجاد وزن كافي روي مته دوراني مشكل است.
در سازندهائي كه داراي درز و شكاف ( كارستيك ) و يا سازندهاي خيلي نفوذپذير استفاده از اين دستگاه ها غير قابل انكار است زيرا در اين روش هراسي از اتلاف جريان گل حفاري و يا مايعات مشابه آن وجود ندارد كار مته روي قلوه سنگ هاي درشت رسوبي بدون شك در هر يك از اين دو روش بدون اشكال نخواهد بود گو اينكه اكثرا مته ضربه اي موفق به راندن قلوه سنگ آزار دهنده به اطراف و جدار چاه مي گردد ولي مته هاي دوراني نمي توانند كاري انجام دهند غيرازاينكه فرسوده و سائيده شوند .
حفاري ضربه اي نسبت به دوراني به آب كمتري نياز دارد . 4 تا 50 ليتر آب درساعت بطور متوسط كفايت مي كند مهم نيست چه آبي ، حتي آب شورهم مي تواند بكار برده شود . دسترسي به آب بسيار مهم است ، خصوصا وقتي كه قرار است يك سري چاه به روش دوراني در ناحيه ايكه درآنجا دسترسي به آب دور است ، حفر گردند.
در چنين حالتي صلاح آن است كه ابتدا با روش ضربه اي اولين چاه را به توليد بگذاريم و پس از آن براي تغذيه چاههاي بعدي از آن استفاده نمائيم در روش ضربهاي شناخت سطح ايستابي نسبت به روش دورانيحتي ورود اب با فشار كم به درون چاه خيلي راحت تر و مطمئن تر است حال آن كه در روش دوراني با استفاده از گل حفاري به علت بسته شدن مسير جريان آب اطلاع به رسيدن
سطح آب مشكل است نمونه برداري ، عرضه و نمايش نمونه ها چاههائي كه با روش ضربه اي حفر شده اند بهترو راحت تر است.
حفاري با روش دوراني :
نفوذ و پيشرفت مته در اين روش به وسيله عمل سائيدن و خرد كردن و بدون اعمال ضربه و منحصرا به وسيله دوران مته كه در قاعده خط سوند ثابت شده است انجام مي گيرد .
خط سوند از پايين به بالا مركب از :
- مته ،
- ساقه هاي سنگين ،
- ساقه چهار گوش ،
- سر تزريق ، هستند .
تنظيم دو عامل سرعت دوران و وزن روي مته در اين روش در درجه اول اهميت قرار دارند و مجموعه آنها پارامترهاي حفاري را تشكيل مي دهند.
حركت دوراني به وسيله يكي ازراههاي زيربه خط سوند منتقل مي شود :
- ميز دوران و ساقه چهار گوش
- سه نظام باميله متحرك .
- استوانه اي كه روي ميله هاي متحرك عمل مي كند.
بدنه ساقه چهار گوش حفره دار است تا از طريق اين حفره گل حفاري بتواند عبور نمايد خط سوند به وسيله سرتزريق به قلاب بلند كننده آويزان هستند سرتزريق قطعه دقيق و مشتمل بر تكيه گاه ساچمه اي يا غلطتكي است اين تكيه گاه وزن تمام خط سوند را تحمل مي كند همچنين به سر تزريق لوله انعطاف پذير جريان گل حفاري به وسيله گردن قويي وصل مي گردد تحت عمل مضاعف يعني دوران و فشار ( وزن) روي خط سوند ، مته در ته چاه زمين را مي سايد و خرد مي كند مواد خرد شده كاتينگ به طور جريان مدار بسته به وسيله مايعي ويسكوز به نام گل حفاري بالا مي آيند گل حفاري به وسيله پمپ گل از حوضچه رسوب مكيده و سپس به درون ساقه ها ( خط سوند )
رانده مي شود و پس از عبور ازمته حفاري ،روان و سرد كردن مته از راه فضاي حلقوي بين خط سوند و حفر چاه يا در حالت ريزشي بودن جدار ، ستون لوله هاي نگه دارنده جدار تا سطح زمين بالا مي ايد گل حفاري طي جريانش به طرف بالا جدار چاهي كه هنوز لوله گذاري نشده است بطور موقت تا نصب لوله هاي كور و مشبك و گراول جهت گراول پكينگ مي پوشاند و از ريزش جدار كم و
بيش جلوگيري مي نمايد در بعضي حالات حفاري با هواي فشرده اجرا مي گردد در اين نوع دستگاه هواي فشرده جانشين گل مي شود و يك كمپر سور جايگزين پمپ گل مي شود در حفاري با هواي فشرده نه تنها جدار چاه به وسيله مواد گل حفاري كك محافظت نمي شود بلكه عمل جت فرساينده هواي فشرده و كاتينگ هايي كه از دهانه چاه به سطح زمين در دستگاههاي بزرگ حفاري كه معمولا در حفاري نفت مورد استفاده قرار مي گيرند به يك الك لرزان هدايت مي شوند
. الك دقيقا كاتينگ ها را مي گيرد و گل حفاري به طرف يك يا چند مخزن گل جهت دريافت مجدد پمپ ريخته مي شوند. در دستگاههاي كوچك تر الك لرزان وجود ندارد و مخازن غالبا به وسيله گودالي كه در زميت حفر و جداره هاي آن سيماني شده اند جايگزين مي گردند. گل حفاري پس از جروج از دهانه چاه از يك سري كانال هايي كه جدار آنها نيز سيماني شده عبور مي كند و به گودال مي ريزد. در اين مسير گاتينك ها رسوب كرده و گل نيز براي جريان مجدد وارد گودال مي
شود. وزن مخصوص گل بايد بر حسب فشار لايه آب دار تنظيم گردد تا بتوان در مقابل فوران ناگهاني آب در بعضي حالات (آرتزين) تعادل برقرار نمود. تركيب شيميايي ،ويسكوزيته و مشخصات كلوئيدي گل حفاري بايد با زمين متناسب باشد ، زيرا مخلوط عوامل تشكيل دهنده زمين با گل تركيب و كيفيت آنرا خراب و ايجاد فلوكولاسيون، كوآگولاسيون و تجزيه گل مي نمايد. نتايج اين وضعيت مي تواند براي خود چاه نيزخطرناك باشد. در حفاري دوراني، درون چاه بايد دائما پر ازگل باشدو جريان آن حتي هنگام توقف حفاري نبايد قطع گردد. كنترل حجم گل بسيار حائز اهميت است و آن به
وسيله بررسي سطح آن در مخازن يا گودال گل انجام مي گيرد. اين بررسي در عين حال اطلاعات ذيقيمتي درباره حالات فيزيكي زمين فراهم مي نمايد. افزايش حجم گل نشانه ورود آب يا نفت تحت فشار يا گاز در چاه در حال حفاري است. افت حجم گل به اين معني است كه متهت به يك منطقه درز و شكافدار يا حفره بزرگ برخورد كرده است. درمان اين افت حجم به محض تشخيص دليل آن، اجتناب ناپذير است. چاه در حال افت جريان گل حفاري مي تواند براي خط سوند و خود چاه نيز خطرناك باشد. رسوب گلي كه به نام لك خوانده مي شود، روي جدار سازند كم آب را مي پو شانند و با كور كردن كم و بيش ورود آب به چاه مي تواند تعيين وضعيت اين سازند را با اشكال مواجه سازند.
مته هاي حفاري دوراني:
1-مته هاي تيغه اي:
سه نوع از اين مته ها وجود دارد:
-دم ماهي-دو تيغه اي-سه باله اي-پيلوت-چند طبقه اي با قطره هاي مختلف.
اين مته ها با دوران خود مانند عمل يك فرز روي فلز كار مي كنند. در سازنده هاي رسوبي متراكم با بافت ظريف و با سختي كم به كار برده مي شوند. پيشرفت حفاري به وسيله آنها خوب ، قيمت آنها ارزان و امكان آهنگري و تيز كردن در آنها وجود دارد. اين مته ها ارتعاشات زيادي ايجاد مي كنند كه تا تجهيزاتي كه در سطح زمين قرار دارند انتقال مي يابد.
2-مته هاي غلطك دار:
سه مخروطي ها يا چهار مخروطي ها:
سه يا چهار غلطك با محور افقي يا اندكي شيب دار كه روي بلبرينگ ها نصب شده اند، جان مته را تشكيل مي دهند. اين مته ها مانند مته هاي تيغه اي مجهز به يك قسمت رزوه دار مخروطي شكل هستند كه نصب خيلي سريع و دقيق آنها را فراهم مي سازد. دندانه غلطكها بر حسب جنس زمين تغيير مي كند. براي سازندهاي نرم، دندانه ها بلند و فاصله دارند. براي سازندهاي سخت كوتاه،ظريف و نزديك به هم هستند. اين مته ها با خورد كردن و تركاندن سنگ عمل مي كنند.
3-مته هاي الماسي:
اين مته ها خيلي كم در حفاري براي آب به كار مي روند و بيشتر از آنها جهت نمونه گيري و تهيه مغزه استفاده مي شود.
ساقه هاي سنگين:
ساقه هاي سنگين درست بالاي مته نصب مي شوند و از نوع لوله هاي با جدار خيلي ضخيم هستند.نقششان مبتني بر ايجاد وزن روي مته است. به محض انكه مته كف چاه را لمس كرد در آن نقش تراكمي به وجود مي آيدكه ميزان آن بستگي به نگه داري قرقره جرثقيل از بالا ( رو ي
دكل)خواهد شد.براي قطعات تحتاني ميزان اين نقش بيشتر است . براي يك مقدار از اين تراكم روي خط سوند، نقطه اي وجود دارد كه در آنجا كشش طولي كه موجب گسيختگي خط سوند مي گردد و تنش تراكمي متعادل مي شود. اين نقطه تحت عنوان نقطه خنثي شناخته مي شود.عبور از اين نقطه،خط سوند آسيب پذير است و مي تواند موجب باز شدن پيچ هاي قطعات خط سوند گردد.
از اين جهت شناخت دائم موقعيت اين نقطه بسيار مورد توجه حفار مي باشد . بنابراين آنقدر در خط سوند ساقه سنگين قرار مي دهند تا نقطه خنثي در ساقه سنگين قرار داشته باشد. تكيه زياد مته به تته چاه نيز آنرا به سرعت خراب ميكند و اگر بار خيلي ضعيف به آن بدهند ،پيشرفت حفاري خيلي كم و يا هيچ مي شود . ساقه هاي سنگين با طولهاي واحد6يا 9متر ساخته ميشوند ،درانتها به صورت مخروطي در هم پيچ مي شوند و در تمام طولشان عموما استوانه اي هستند ،
ساقه ها:
ساقه ها مجمو عه لوله هايي هستند كه درخط سوند وبالاي ساقه هاي سنگين قرار مي گيرد اين قطعات محور انتقال حركت دوراني را تشكيل ميدهند،همچنين داراي مجرايي هستند كه گل حفاري از طريق آنها وسهقه هاي سنگين وارد وبه ته چاه ميرسد
ساقه چهارگوش :
سا قه هاي چهار گوش يك قطعه واحد در خط سوند است،در كارخانه با دقت زيادي
ساخته ميشود وبايد با آن طي عمليات حفاري با مراقبت بسيار زياد رفتار شود ،چنانچه
آسيب ببيند سرانجام موجب خراب كردن پي در پي تمام ساقه هايي كه به آن متصل خواهند شد ميگردد،بهتر است رابطي به نام رابط فرسودگي كه به كرات قابل تعويض
باشد به آن اضافه كنند .
پارامترهاي حفاري :
حفار مي تواند درباره سه عامل زير كه پيشرفت مته در زمين مشروطه به آنهاست دخالت نمايد :
-وزنروي مته ،
-سرعت دوران ،
-دبي ، فشارو تركيب گل حفاري ،
اين عوامل به طور تنگاتنگ به يكديگر مربوط هستند.مته اي كه آرام مي چرخد از مته اي كه در حال چرخيدن سريع است سنگ را بهت گاز مي گيرد. هر چه سنگ سخت تر و مقاومتر باشد،آهسته چرخيدن مته بهتر است . پيشرفت حفاري بر حسب وزن روي مته افزايش خواهد يافت ولي اين افزايش وزن نيز محدود است ، زيرا افزايش زياد وزن موجب استهلاك سريع تيغه ها يا دندانه ها و خصوصا تخريب سريع ساچمه ها مته هاي غلطك دار مي گردد.
گل حفاري دوراني :
در حفاري دوراني ، گل حفاري مي تواند بهترين يا بدترين عامل باشد. از آن جهت بهترين است.زيرا تا كنون كسي منكر محاسن آن نشده است . بدترين است زيرا اگر به اندازه كافي درباره نقش ، تركيب ، وضعيت و كاربرد آن تعليم نديده باشيم مي تواند خسارت بسيار مهم و خطرناك فراهم نمايد.(درگيري خط سوند)گاهي موجب از دست دادن چاه و يا لااقل منتهي به اتلاف وقت قالب ملاحظه اي مي گردد. علاوه بر اين اگر كك (رسوبات نگهدارنده جدار چاه)خيلي ضخيم و خيلي چسبنده باشد جريان آب از لايه آبدار را مي توان به طور محسوس كم يا تعيين آن را مشكل نمايد.
جريان و نقش گل :
مدار طي شده توسط گل در حفاري دوراني به شرح زير است :
-رانش گل از حوضچه هاي گل تا سر تزريق كه در راس خط سوند قرار دارد.
-جريان از بالا به پايين درون تمام طول خط سوند تا مته.
-جريان از پايين به بالا در فضاي حلقوي بين ساقه و زمين (در جريان معكوس گل از فضاي حلقوي پايين رفته و از طريق خط سوند بالا مي آيد).
-جريان در كانالهاي رسوبگذاري تا مخازن . اگر مقتضي باشد گذر از الك جهت جمع آوري كاتينگ ها.
-مكش از مخازن به وسيله پمپ .
-سخت كردن جداره چاه .
-بالا آوردن كاتينگ ها از ته چاه به سطح زمين .
-لغزنده و سرد كردن مته حفاري .
گل بنتو نيتي :
ماده اساسي اين گل يكي از انواع رس است كه نام آن ازفور بنتون محلي در آمريكا كه آنرا كشف كرده اندگرفته شده است و سنگ رسي با وزن مخصوص6/2 و سختي نزديك به سختي گائولن دارد.خيلي ظريف و ابعاد ذرات آن كوچكتر از ميكرون است.در برابر آب هيدراته مي شود و در حضور حجمي از آب با تشكيل ماده ويسكوز يا توده ژلاتيني تحت عنوان ژل شناخته مي شود.با آب مخلوط كلوئيدي مي دهد.تغييرات حجم ناشي هيدراتاسيون قابل ملاحظه است و حجم آن 12تا15و گاهي 25تا30 برابر بزرگتر مي گردد.تنها يك گرم از بنتونيت پخش شده در آب سطحي در حد 4تا5 مترمربع را مي پوشاند.براي تطابق مخلوط بنتونيت و آب با زمين يا فشار لايه آبدار تحت فشار يك يا چند ماده ديگر به آن اضافه مي كنند.
مشخصات فيزيكي و شيميايي گل حفاري :
وزن مخصوص يك عامل اساسي است . يك گل غليظ،صعود كاتينگ ها را از ته چاه تسهيل مي نمايد.همچنين فشار آب آرتيزينگ را در يك لايه تحت فشار متعادل مي كند و مي توان بدون ايجاد مشكلات ناشي از فوران آب ،كار حفاري را دنبال نمود.
ويسكوزيته گلي كه خيلي ويسكوز باشد پمپ كردنش مشكل مي شود يك گل خيلي مايع خطر تجزيه شدن و از دست دادن مشخصات سخت شدن آن در جداره چاه وچود دارد .
تيكسو تروپي ، خاصيتي است كه گل در حالت آرامش به ورت ژل و هنگامي كه تكان داده مي شود به حالت مايع در مي آيد.
Yield value يا كشش حد بريدگي يك مايع پلاستيك .پايين تر از اين حد مايع ديگر جاري نميشود و رفتاري نظير يك جسم جامد خواهد داشت.
ميعان ، حالتي است كه گل از يك صافي نظير خلل و فرج جدار چاه مي گذرد .اگر ميعان گل خيلي زياد باشدامكان ريزش جدار چاه خواهد بود و اگر خيلي كم باشد خطر مسدود شدن غير عادي جدار شده و مانع جريان آب به طرف چاه مي گردد.
تشكيل كك كه عكس ميعان عمل مي كند .
عاري بودن از ذرات ماسه . گل تمايل دارد به طور اغراق آميز از ماسه حاصل از زمين باردار شود.
Phگل بايد از نظر اسيديته يا قليا ئيت دائما كنترل شود .تغييرات ph ناشي از وجود سيمان با آب لايه آبدار و باكتريها مي باشد .
حذف كك :
قبل از نصب لوله ها ، تراشيدن جدارچاه به كمك مته صيقلي يا خار پشتي بسيار حائز اهميت است .اين كار بايد سريعا و درست قبل از نصب لوله ها و شن افزودني يعني گراول پكينگ انجام شود . هر گونه تاخير ممكن است موجب ريزش جدار چاه گردد.
البته ميتوان پس از برداشت لايه كك از سطح جدار چاه تا زمان نصب لوله ها وعمل گراول پكينگ از گل هيد روليز بويژه با افزايش اسيد آن را از بين برد.
از سال 1965در حفاري براي آب رور به عنوان گل حفاري به كار رفته است . اين گل
تمام مشخصات گل بنتونيتي را دارد ، حتي به مراتب از آن بهتر .مضافا به اينكه با اافزودن مواد شيميايي ميتوان به طور دلخواه براي هر مدتي كه لازم باشد كيفيت شيميايي و فيزيكي آن را حفظ وكنترل نمود . مدت حفظ شرايط گل عموما سه تا چهار روز است و پس از آ ن ويسكوزيتهاوليه و حالت ژلاتيني خود را به يكباره از دست ميدهد و گل به صورت مايعي شفاف مانند آب خالص تبديل مي گردد.سقوط ويسكوزيته با تغيير رنگ همراه خواهد بود.عمليات شستشو و توسعه چاه با اين
گل بسيار راحت و خيلي سريع انجام مي گيرد و مي توان اشاره كرد كه استفاده از اين گل سازنده تمامي پتانسيل هيدروليكي خود را حفظ مي كند. موردي كه هميشه در گل بنتونيتي وجود ندارد. رور محصولي آلي بر مبناي دانه هاي گياهي است و طبيعي است كه محتوي باكتريهاي بي ضرر از نوع مخمر هاي لاكتيك كه در بعضي از مواد غذايي نظير آرد ،شير و ماست ديده مي شود ،
مي باشد ولي تغييري در ph گل به وجود نمي آورد.وزن مخصوص مخلوط 8 كيلو گرم آن در متر مكعب آب به زحمت بالا تر از وزن مخصوص آب است از اين جهت به منظور افزايش وزن مخصوص آن مي توان از كلرورهاي سديم يا كلسيم استفاده نمود . اين املاح را مي توان قبل يا بعد از تهيه گل به آن افزود . به عنوان مثال 100كيلو گرو نمك در هر متر مكعب آب .
كنترل انحراف و راست بودن چاه :
چاه بايد به وسيله شاغول به دو شرط عمده جواب دهد . يعني انحراف نداشته باشد و خميده يا كج و معوج نباشد.چاه بايد به يك خط مستقيم نزديك باشد . زيرا در يك چاه خميده نصب ستون لوله هاي شكننده امكان پذير نخواهد بود . چنانچه چاه مستقيم ولي كج و معوج باشد نحوه كار پمپي كه در آن نصب خواهد شد در معرض خطر فشار خواهد بود . در زميني ناهمگن كه محتوي قطعات دانه هاي درشت است ، حفاري مستقيم مشكل است زيرا اين گونه زمين ها تمايلي به منحرف
كردن مته دارند. انحرافي در حد%25/0 (25سانتيمتر براي 100متر)قابل اغماض است . براي كنترل راست بودن و عدم خميدگي آن وسايل و راههاي مختلف وجود دارد و هر حفار نيز روش كار خود را دارد ولي مي توان از انحراف سنجهاي شيميايي يا حرارتي يا مكانيكي و يا اپتيك استفاده كرد .
لوله گذاري :
اگر قرار باشد كه ستون لوله هاي بوشن خور در چاه نص
ب گردد،عمل پايين بردن لوله ها با الواتورهاي ساده كه زير بوشن ها تكيه مي كند انجام مي شود : هنگام اتصال لوله ها ابتدا بوشن به آرامي با دست پيچانده و سپس با آچار شلاقي و آنگاه با طناب پيچي و بالاخره در پايان با آچار محكم پيچ شوند . اگر بوشنها به طور غير عادي گرم شوند اين نشانه وجود يك عامل بد در رزوه هاست. بهتر است مجددا باز و تميز و گريسكاري گردد و عمل نصب از نوع شروع شود. اگ قرار است كه لوله ها با جوش به يكديگر متصل شوند لازم است براي درگير كردن الواتور و عدم لغزيدن آن در انتهاي هر شاخه لوله ، دو سوراخ كوچك بنام گوشواره ايجاد كرد و قلاب زنجير نگهدارنده را در آن درگير كرد ولي پس از پايان كار هر شاخه لوله ، آن را به وسيله تسمه اي به خوبي ببندند.
بي نقصي در مستقيم بودن لوله ها يك الزام مطلق است . اگر ستون لوله مستقيم باشند با لطبع پايين رفتن آنها هم در چاه راحت خواهد بود و حفار مجبور نخواهد بود كه با ضربه لوله را در چاه وارد نمايد . مستقيم بودن لوله ها به وسيله دو يا سه خطكش مخصوص كه مشتمل بر چهار برجستگي است (دو برجستگي براي هر شاخه لوله)و يك تراز انجام مي شود . پس از اطمينان از مستقيم
بودن ستون لوله ها ، خراب است فاصله اي به اندازه 2تا3ميليمتر بين دو شاخه لوله در نظر گرفت تا جوش بتواند در آن نفوذ كند . اما بايد مراقب بود كه از توي لوله پليسه نكند . بالاخره در نهايت براي اطمينان بيشتر دو شاخه لوله را به وسيله دو تسمه به هم جوش نماييم.در پايان لوله گذاري ، به لوله نهايي كه سر آن از سطح زمين بيرون است ، دو قطعه تير آهن جوش گردد تا كليه ستون لوله ها از بالا مهار شوند.
لوله هاي مشبك :
لوله هاي مشبك عامل بسيار حساس و اساسي تجهيز يك چاه است ساخت آن بايد آنقدر دقيق باشد كه شرايط بهره برداري را بهتر و عمر چاه را طولاني تر كنند . تا آنجا كه ممكن است افت فشار را در چاه تقليل دهند . براي اين كار لازم است :
سرعت جريان آب به درون چاه زياد نباشد (3تا4سانتيمتر در ثانيه )
در نزديكي اطراف چاه و درون آن جريان آب آشفته نباشد كه آنهم بستگي به سرعت جريان آب بطرف چاه دارد.
شبكه هاي لوله هاي مشبك طوري باشند كه ذرات ماسه در آن گير نكنند .
تحت تاثير آبهاي اگر سيو (خورنده)پوسيده نشوند.
مانع ماسه دهي چاه گردند.
قطر شكافهاي شبكه بايد انطباق كامل با دانه بندي زمين و گراولي كه دور لوله جدار ريخته مي شود ،داشته باشند.
اجازه دهند كه عناصر دانه ريز و نامطلوب طي توسعه چاه از شبكه هاي آن عبور نمايند بطوريكه بتوان 40تا50%ماسه هاي زمين در اطراف چاه نگه داري شوند..
مشخصات گراول
گراولي كه به عنوان فيلتر ( صافي ) بين فضاي حلقوي جدار چاه – جدار خارجي ستون لوله ها قرار داده مي شود بايد از جنس سيليس با دانه هاي غلطيده ، نسبتا گرد و شسته شده و دانه بندي آن منطبق بروضعيت دانه بندي زمين چاه باشد. دانه هاي شكسته و زاويه دارو و از جنس اهك مطلقا نمي توانند مناسب اين كار باشند.
پديده تفكيك
قرار دادن گراول اهميت قابل ملاحظه و فزاينده با ارتفاع سقوط آن ها و در نتيجه با عمق چاه دارد . عناصر دانه درشت تمايل دارند كه از دانه هاي ريز جدا شده و در كنار يكديگر و دانه هاي ريز هم بنوبه خود بين خودشان جمع شوند و مجموع بطور مطبق رويهم قرار گيرند .
ثابت شده است كه سقوط دانه شن با قطر معين ، چهار برابر سريع تر از شن ديگري از همان جنس با قطر دو برابر كوچكتر خواهد بود بنابراين شن هاي متشكل از دانه هاي متفاوت و قطرهاي مختلف تمايل به جداشدن از يكديگر خواهند داشت، بطوريكه دانه درشت ها با هم در پايين جمع مي شوند و دانه ريز ها روي آنها قرار خواهند گرفت.
نتيجه حاصل از اين جدايي منجر به خرابي شبكه مي گردد و به نقش اساسي فيلتر آسيب مي رساند در جاهائي كه دانه درشت ها جمع شده اند جريان ماسه ظريف ازجانب سازند مي تواند وارد شبكه گردد . حال آنكه در محله هائي كه فقط عناصر ظريف وجود دارند در دهانه هاي شبكه ايجاد انسداد مي كنند و دبي را تقليل مي دهند .
بهترين روش جهت ريختن گراول ها در چاه ، به منظور جلوگيري از ايجاد پديده تفكيك غوطه ور نمودن آنها دريك دوغ اب رسي است مسلم است پس از انجام اينكار چاه شستشو شده و ذرات رس از محيط خارج مي گردند .
اشتباهاتي كه توسط حفاران بعمل مي آيد :
1. هر گز ديده نشده است كه گراولها از جنس سيليس باشند .
2. هيچگونه ارتباطي بين دانه بندي زمين چاه و دانه بندي گراولي كه دور چاه ريخته مي شود وجود ندارد .
3. مرفوسكپي دانه ها بي نهايت بي نظم و خصوصا حاوي دانه هاي پخ مي باشند كه براحتي در شكافها گير مي كنند .
4. بعلت ريختن گراولها بوسيله بيل دستي از بالا و دهانه چاه ، نه تنها پديده تفكيك بوجود مي ايد بلكه در اكثر موارد به علت عدم تراش چاه بعداز حفاري و باريك شدن موضعي فضاي حلقوي بين جدار چاه و ستون لوله ها درمسير گراول ها عمل بپاي بندي بوجود آمده و بديهي است در زير اين پل هرگز گراولي نخواهد رفت.
توصيه مي شود ، مواظب باشيم حجم گراول محاسبه و خريداري شده در چاه ريخته شود . زياد ماندن آن در چاه بايد مهندس ناظر را به شك و ترديد بياندازد .
پيشنهاد مي شود قطر فضاي حلقوي بين جدار و ستون لوله ها حدود 2 اينچ (5سانتيمتر) باشد توجه داشته باشيم كه گراول پكنيك هميشه اجباري نيست و بعضي از زمين ها از نظردانه بندي آنقدر مناسب هستند كه مي توان خود آنها را با توسعه به نظم درآورد.
