بخشی از مقاله
خسرو پرويز : خسرو پرويز سازنده حماسه بزرگ خسرو و شيرين نيز بود که عشق جاودانه اش به
شيرين براي هميشه در تاريخ به ثبت رسيد . که با اندوه بعدها از فره ايزدي
دور ميگردد و از آن مقام و ابهت خود ميکاهد . فردوسي نيز از آخرين سالهاي
شاهنشاهي خسرو شکايت مي کند ولي وي از شاهنشاهان مقتدر ايران بود
خراساني - ابوبکر علي بن محمد : شيميدان ايراني که بقول ابن نديم و بگفته کيمياگران به کيميا دست يافت
خالد بن عبدالملک مرورودي : اهل مرورود در خراسان بزرگ - در زمان مامون خليفه عباسي بر آمد - ستاره شناس بود و پسرش محمد و نوه اش عمر هم منجم بودند
خوارزمي - محمد بن احمد کاتب : از دايره المعارف نويسان سده چهارم هجري است.کاتب مفاتيح العلوم وي شامل مباحثي در حساب،هندسه،نجوم،موسيقي،مکانيک و شيمي
خشايارشا : فرزند داريوش . او يکي ديگر پادشاهان هخامنشيان بود که وي را فاتح سرزمين هاي آتن اروپا ميدانند
. او آتن را به کلي تصرف کرد . دليل لشگر کشي وي عدول کردن يونانيان از
قوانين آن روزگار بود زيرا ليدي که از زمان سلسله مادها جزوي از ايران بود که توسط يونان به آتش کشيده شده بود سپاه ايران از دريا گذشتند و آتن را تصرف نمودند .
خازني - عبدالرحمن : فيزيک دان و مخترع برآمده در خراسان بزرگ در ابتداي سده ششم هجري
جهان برزين : دوره ساساني - سازنده تخت تاقديس
عبدالرحمن جامي : شاعر نامدار قرن 8 پيشکوست در ادب - علم - عرفان سير و سلوک که به تازي و پارسي شعرهاي خود را سروده است
جرجاني ابو سعيد ضرير (گرگاني ) : مرگ در ( 846-945 م /232-231 ه) ستاره شناس و رياضي دان
دقيقي طوسي : شاعر قرن چهارم هجري - ايراني زرتشتي - نخستين گردآورنده شاهنامه پيش از فردوسي بزرگ
داريوش : وي در سال 521 بر تخت پادشاهي ايران رسيد . او ساخت کاخ تخت جمشيد را آغاز نمود و
بعد از سه سال بررسي و ساختن ماکت از کاخ تخت
جمشيد با کمک مهندسين خلاق که بعدها به موزه هنر تمام کشورها
شناخته شد بناي اين کاخ جاودانه را گذاشت و بيش از نيمي از آن را در زمان خود ساخت
و ادامه ان توسط جانشينش خشيارشا تکميل و بعد از وي فرزند او انجام گرفت . داريوش
هخامنشي کانالي در 2500 سال پيش ساخت که بعدها به کانال سوئز معروف گرديد .
طول اين
کانال دريايي به بيش از 161 کيليومتر ميرسيده است و از عرض آن دو کشتي به راحتي
عبور ميکردند . داريوش خطي جديد براي ايرانيان بوجود آورد که بعدها از خطوط رايج
دنيا شد . داريوش ، ايران را به بزرگ ترين کشور جهان آنروز مبدل کرد ( بيش از 28
کشور ) . داريوش آموزش رايگان را براي قشر عوام کشور به صورت اجباري در آورد و طرح
سواد آموزي را اجباري نمود و . . .
رستم : ملقب به تهمتن . پهلوان بزرگ ايران . فرزند زال و رودابه . نواده سام و
مهراب کابلي که در عهد کيقباد و کيکاوس و کيخسرو با تورانيان جنگيد و از
خود دلاوري ها و رشادتهاي شگفت انگيز بر جاي گذاشت .
رستم فرخزاد : سردار کبير ايران که در جنگ با اعراب کشته شد . او سپهسالار بزرگ ارتش ايران در زمان شاهنشاهي يزدگرد سوم بود که حماسه اي در جنگ قادسيه بوجود آورد که تاريخ نياکانمان را زيبا تر از هميشه ساخت در نهايت به دست سپاه اسلام کشته شد
رودکي : شاعر بزرگ قرن 4 هجري از ايرانيان سمرقندي و ناظم کليله و دمنه
روزبه : دوره خلافت عمربن خطاب - طراح شهرهاي بصره و کوفه
رابعه : به احترام بانوان ايران زمين يکي از دهها زن برجسته ايراني را نيز اينجا مي آوريم . نخستين
زن ايراني که پس از حمله وحشيانه اعراب به ايران و تسلط کامل به کشورمان
به زبان پارسي اصيل شروع به سرودن شعر کرد . زمانش را برابر با رودکي گفته
اند . گفته شده است که حارث برادر رابعه غلامي خوبرو به نام بکتاش داشت که
بعدها رابعه عاشق بکتاش ميشود که در اثر اين عشق حارث فرمان ميدهد که
رابعه را به حمام ببرند و رگهايش را بزنند و بعد از آن درب حمام را گل
بگيرند که بعد از آن رابعه با خون خود شعرهايش را بر ديوار حمام نوشت و به
ناکامي از جهان بدرود گفت
ثنايي غزنوي : عارف و زاهد و انديشمند مسلمان و استاد شعر پارسي در قرن 5 هجري
ستاسپ : دوره هخامنشي ( زمان حکومت خشايار شاه 2466-486 ق.م.) دريا نورد و مکتشف
سنباد
: يکي ديگر از قيام کنندگان بر عليه حکوتهاي غارتگر اعراب در ايران که به
جان و مال و ناموس ايرانيان تجاوز ميکردند . او اهل نيشابور بود و پس از
اينکه منصور خليفه عباسي - ابومسلم خراساني را کشت وي در نيشابور به
خونخواهي از ابومسلم که فردي ايراني و وطن پرست بود برخواست و قيام کرد که
در نهايت با شصت هزار نفر از يارانش توسط اعراب بيابانگرد و کشتارگرکشته
شد
سهل بن بشر ( يا سهل بن حبيب بن هاني ) : در نيمه اول سده نهم ميلادي ( سده سوم هجري ) در خراسان بر آمد . ستاره شناس و منجم
سياوش : يکي از اسطوره هاي ملي ايرانيان . مردم ايران زمان
هاي مديدي سوگ سياوش را هر ساله گرامي ميداشتند . پسر کيکاوس و پدر کيخسرو
. سودابه زن کيکاوس عاشق او شد که سياوش از او امتناع ورزيد . سودابه به
همين جهت اورا نزد پدر متهم ساخت و سياوش بتوران نزد افراسياب رفت و دختر
وي را به زني گرفت . گرسيو برادر افراسياب به سياوش حسد برد و افراسياب را
وادار به کشتن او کرد . که کشته شدن سياوش باعث جنگهاي طولاني و غضب ناکي
ميان ايرانيان و تورانيان گشت
سيف فرغاني : از شاعران و عارفان قرن 7 هجري
سهل طبري : در اوايل سده نهم ميلادي ( سده سوم هجري ) بر آمد - اهل طبرستان ( تبرستان ) ستاره شناس وپزشک
صائب تبريزي : استاد غزل سراي پارسي قرن 10 هجري
شهريار : استاد شعر - دانشجوي پزشکي - از مريدان حافظ - که ديوان کاملش را به پارسي
و يک مجموعه مشهور آذري به نام حيدر بابا از وي باقي مانده
شمس الدين محمد بن ايوب دينسري :(سده هفتم هجري)- دايره المعارف نويس و نگارنده کتاب نوادر التبا در لتحفه البهادر که شامل مباحثي از علوم طبيعي است
شاپور ذوالاکتاف :
شاپور دوم پادشاه مقتدر ساساني که پس از خلع آذر نرسي بر تخت پادشاهي
ايران جلوس کرد و هفتاد سال پادشاهي کرد . او يکي ديگر از پادشاهان بزرگ
ايران است که چندين بار از حمله اعراب به ايران جلوگيري کرد و با انديشه
نيک سرزمين آريايي ما را از هجموم بيگانگان محفوظ داشت . او را به اين جهت
ذوالاکتاف ميخوانند که داراي شانه هاي پهن و بزرگ بود . در بعضي از کتب
تاريخي گفته است به دليل آنکه پس از اسير کردن مهاجمين ( اعراب ) از کتف
آنان طنابي عبور ميداده و همه را به طناب ميکشيده ذوالاکتاف ناميده شده
ولي اين باور با ابهت و منش نياکان ما در تضاد است
شيده : دوره ساساني - سازنده کاخ خورنق
شاهين : يکي از بزرگ سرداران و سپهسالاران ايران در زمام پادشاهي خسرو پرويز ساساني
شيدرنگ : پزشک و فيلسوف ايراني در عهد ضحاک که پزشکي را يکي از مشاغل واجب الوجوب ميدانسته
قطب الدين شيرازي : (1236-1311م)-رياضيدان،ستاره شناس، نور شناس، پزشک، فيلسوف ايراني
فارابي،ابو نصر : (مرگ در 340/339 هجري يا 951/950م) دانشمند و فيلسوف ، در طبقه بندي علوم و در تبيين قوانين صوت و در تعريف دانش ها نقش عمده اي داشت
فضل بن حاتم نيريزي : ( مرگ در 922 م / 310 ه ) رياضي دان ، هندسه دان و ستاره شناس
فخرالدين عراقي همداني : عارف و شاعر نامور قرن 7 هجري ايران زمين
فرخي سيستاني : غزل گوي و قصيده سراي نامدار قرن 5 هجري ايران زمين
فروغي بسطامي : شاعر - غزلسرا - استاد پارسي گوي - عارف و رياضدان قرن 13 هجري
فرغان : دوره ساساني- سازنده تاق کسرا
عاملي - بهاالدين : (1031-953هجري) رياضيدان، معمار، فيلسوف
عبيد زاکاني : منتقد اجتماعي قرن 7 هجري که شکايات خود را از دست حکام ظالم وقت به شعر پارسي در آورده است
علي بن سهل بن طبري : ( سده نهم ميلادي / سده سوم هجري ) مؤلف فردوس الحکمه در طب و هوا شناسي ، نجوم
عمربن فرخان طبري : ( مرگ در 815 م / 200 ه) از مردم طبرستان - ستاره شناس و معمار
عبدالملک بن محمد شيرازي : رياضيدان و ستاره شناسي که در نيمه دوم سده دوازدهم ميلادي(ششم هجري) برآمد
عطار نيشابوري : شاعر و عارف نامدار قرن 6 هجري ايران زمين
عبدالرحمن بن عمر صوفي رازي : زاده ري(376-291ه)(986-903م) ستاره شناس
غياث الدين جمشيد محمد طبيب ( الکاشي) : (790-832 هجري قمري) از مردم کاشان، رياضيدان و محاسب
کاوه آهنگر :
آهنگري که چرم پاره خود را بر سر نيزه زد و ضحاک تازي را از تخت پادشاهي
ايران به زير افکند و بعدها چرم وي به درفش ملي کاوياني مبدل گشت . کاوه
با ياري مردم ضحاک تازي را در کوه دماوند حبس کرد و فريدون را به سمت
پادشاه ايران نشاند
کورش :
کورش نوه آستياگ از دودمان ماد و سر دودمان هخامنشيان پارس است او يهوديان
را از بابل آزاد نمود . براي همين يهوديان علاقه خاصي نسبت به او دارند
آنان عيد فصح که سالگشت اين آزدي است را هر ساله جشن مي گيرند .
کيخسرو : سومين پادشاه مقتدر کياني به خونخواهي کشتن سياوش برخواست و مدتهاي زيادي
با تورانيان جنگيد و در نهايت آنان را مغلوب ساخت و افراسياب را به دليل
کشتن سياوش که نه تنها پدر وي بود بلکه يکي از قهرمانان نامي ايران بود
کشت . پدرش سياوش و مادرش فرنگيس بود
کيومرث : نخستين پادشاه و بنيانگذار سلسله پيشدادي در پيش از ظهور هخامنشيان . در زمان او مردم در غارها و کوهها بودند و بدن خود را با
پوست حيوانات مي پوشاندند
وحشي بافقي : غزلسراي و عارف قرن 9 هجري ايران زمين
مازيار : يکي ديگر از قيام کنندگان بر عليه حکومت اعراب در ايران . وي در طبرستان
بنايي عظيم ساخت و در جهت بازگرداندن عظمت ايران به قبل از يورش تازيان
تلاش کرد . وي در زمان معتصم عباسي قيام خود را آغاز کرد و در صدد بر آمد
همگام با بابک خرميدن هويت ملي ايراني را زنده کنند که
در نهايت با جنگهاي معتصم دستگير و در بغداد کشته شد . او نيز يکي ديگر از
تنديس هاي ملي گرايي ايرانيان در برابر تهاجم ديگر کشورها است
مرداويج : پسر زيار . سردار بزرگ ايراني که او نيز در جهت متلاشي کردن حکومت اعراب
در ايران کوشيد و جان داد . وي فرمانده لشگر اسفار پسر شيرويه عامل نصر بن
احمد ساساني بود طبرستان را براي اسفار فتح کرد . پس از کشته شدن اسفار-
مرداويج قزوين و همدان و اصفهان و اهواز را گرفت و لشگر المقتدر خليفه
جنايتکار عباسي را شکست داد . وي در کمال تاسف در سال 323 هجري قمري در
حمام اصفهان به دست غلامان ترک کشته شد
مطهر بن طاهرمقدسي : (356ه 966م) دربست سيستان برآمد- دايره المعارف نويس وبازگوکننده اعداد بزرگ هندي
مهران : يکي ديگر از سرداران بزرگ ايران . وي از سپهسالاران ارتش ايران ( يزدگرد
ساساني ) بود و با اعراب بيابانگرد جنگيد و ابوعبيده سردار مشهور عرب را
به قتل رسانيد
مازيار : ماه يزد يار يا مازيا يکي از سرداران بزرگ ايران بود که در هم زمان با
قيام بابک خرمدين قيام ميهن پرستانه خود را در طبرستان بر ضد حکومت تازي
در ايران انجام داد ولي در نهايت در سال 225 هجري قمري به دستور خليفه پس
از چند سال مبارزه کشته شد
حسين معمار : معمار بقعه هارون در سال 918هجري
مهرداد بزرگ يا مهرداد کبير : موئسس سلسله شاهنشاهي پارتيان بود که ايران را از گسستگي و لجام گسيختگي دوران تحت اشغال يونانيان سلوکي رهايي بخشيد . وي در سال 160 تا 140 قبل از ميلاد با نبردهاي وطن پرستانه ايالتهاي ماد - پارس - خراسان
- بابل - آشور - هرات و سيستان و . . . را جزو ايران بزرگ نمود . وي
پادشاه سلوکيان را اسير نمود و با وي با انسانيت رفتار کرد و به او در
گرگان مستقر ساخت و براي حسن نيت به آنان با دختر وي ازدواج نمود . او را
از بزرگ ترين اشخاص موثر در تاريخ ايران ناميده اند . که به راستي اگر
ظهور نمي کرد امروز مشخص نبود ما در کجاي تاريخ جاي داشتيم
ملک شاه :
او دومين پادشاه سلسه سلجوقيان ايران است بدستور او هزاران شاهنامه توسط
کاتبان دستنويس و تکثير شد او به خواجه نظام الملک دستور داد بجاي تاريخ
قمري تازي تاريخي ايراني تهيه کنند خواجه نظام الملک توسي نيز دانشمنداني
نظير خيام و ابوريحان بيروني و تني چند را در اصفهان جمع نمود و تاريخ
خورشيدي که موسوم به شمسي و يا جلالي نيز هست فراهم نمودند .
ملک الشعراي بهار : بزرگترين پارسي گوي قرون معاصر که به ايران باستان علاقه بسياري داشت . روزنامه نگار و نويسنده نامدار ايران زمين در قرن 13 هجري
محمد ابن اشرف شمس قندي : رياضيدان و ستاره شناس سده سيزدهم ميلادي (هفتم هجري
محمد بن ابوبکر فارسي : رياضيدان و ستاره شناس ايراني نيمه دوم سده سيزدهم ميلادي(هفتم هجري
مسعود سعد سلماس : شاعر قرن 5 هجري - استاد شعر پارسي
مويد الدين طغراني : (مرگ در 1112/1111م) زاده اصفهان - شاعر و شيميدان ايراني
ماشاءالله (مناسه) : ( مرگ در 815 يا 820 م ) يهودي ايراني الاصلي که در پروژه شهر بغداد با نوبخت همکاري ميکرد
محمد بن احمد خرقي : (مرگ در مرو در 1139/1138م) ستاره شناس، جغرافي دان ايراني که نظريه اي در باب چگونگي حرکت ستارگان نيز ارائه داده است
محمد بن عمربن فرخان طبري : پسر شخص بالا درآغاز سده نهم ميلادي ( سده سوم هجري ) بر آمد . ستاره شناس و مؤلف نجوم
ماهاني - محمد بن عيسي : (
مرگ در 874 تا 884 ميلادي / 261 تا 271 ه ) اهل ماهان کرمان ، رياضي دان و
ستاره شناس و مهندس .معادله درجه سوم موسوم به معادله ماهاني از اوست
المظفر : (سده ششم هجري) اهل توس ،مخترع گونه اي از اسطرلاب خطي
محمد بن لره : اهل اصفهان بوده ودر فهرست ابن نديم در زمره مهندسان و محاسبان بشمار آورده شده است
نوبخت : ( مرگ 770776 م / 171-170 ه) ستاره شناس و مهندس ايراني که تحت سر پرستي خالد بن برمک که وي نيز ايراني بود طرح بغداد را انجام داد
ناصر خسرو : شاعر نامدار قرن 5 هجري . حکيم فاضل و صوفي پارسي زبان
نظامي گنجوي :
حکيم ابومحمد الياس بن زکي بن موئد ملقب به نظامي گنجوي شاعر نامدار ايران
زمين در سال 535 در شهرستان اراک - تفرش روستاي تاد متولد شد .
بر سر تولد وي اتفاق نظر نمي باشد . عده اي نيز باور بر اين دارند که وي
در شهر گنجه از آران بالاي رود ارس به دنيا آمده است . در هر دو شهر شک
ي
بر ايراني بودن وي نيست . زيرا همه گنجه در جمهوري آذربايجان شهري ايراني
است و هم تفرش . وي يکي از بزرگترين شاعران ايران زمين است که به
گفته پارسي شناسان بعد از فردوسي او قراردارد . وي حماسه خسرو پرويز
پادشاه ايران را با شيرين به شاهکاري ادبي تبديل کرد . مخزن الاسرار -
منظومه ليلي و مجنون - هفت پيکر - و اسکندر نامه از ديگر شاهکار هاي او
است . گنجه از شهرهاي کوچک ايران بود و امروز متوسط از ايران جدا گشته است
و هم اکنون آرامگاه او آنجا قرار دارد وي ايران زمين
يحيي بن ابي منصور : ( مرگ در 831 م / 216 ه ) از نژاد ايراني که در بغداد بر آمد ستاره شناس و
مؤلف زيج، نوه اش هارون بن علي هم ستاره شناس و مؤلف زيج بود
