مقاله در مورد مصالح ساختمان – اهک و سیمان

خصوصیات عمومی مصالح:
احاطه بر تاثیر این خصوصیات، مهندسین را در انتخاب بهینه مصالح در جهت بدست آوردن کیفیت مناسب کل بنا کمک می‌کند. برای دستیابی به حداقل قابل قبول خصوصیات هر یک ازمصالح در شرایط خاص، روشهای آزمایشگاهی بکار می‌رود.
درایران موسسه استاندارد تحقیقات صنعتها این وظیفه را انجام می‌دهد.

گروه بندی خصوصیات مصالح:
۱- خواص فیزیکی:
۱-اطلاعات پایه‌ای: (ابعاد، جرم مخصوص، جرم مخصوص فضایی، چگالی، تخلخل).
۲- تاثیرات فیزیکی آب و رطوبت بر مصالح: ( ۱- قابلیت جذب آب، ۲- میزانجذب آب، ۳- ضریب نرمی، ۴- ضریب خشک شدن، ۵- مقاومت دربرابر تغییر رطوبت محیط، ۶- عدم نفوذ آب، ۷- مقاومت در برابر یخبندان، ۸- تعرق).
۳- واکنش جسم در برابر تغیرات حرارتی و آتش: ( ۱- ضریب هدایت حرارت، ۲- عنار گیری سطحی، ۳- خاصیت انعکاس، جذب و انتشار سطوح، ۴- گرمای ویژه، ۵- ظرفیت حرارتی، ۶-مقاومت در برابر آتش، ۷- سرتاس، ۸- مقاومت در برابر متلاشی شدن، ۹- ضریب انبساط و انقباض)
۴- تاثیرات متقابل فیزیکی نور، صوت و الکتریسیته با مصالح: (۱- قابلیت جذب و انعکاس نور، ۲- قابلیت عبور نور، ۳- تاثیر متقابل صوت بر مصالح (انعکاس، جذب، ارتعاش، صوت ضربه‌ای، صوت هوایی) ۴- تاثیر متقابل الکتریسیته بر مصالح.

۲- خواص شیمیایی مصالح:
توانایی مصالح جهت مقابله با اثر اسیدها، گازها، محلول‌های نمکی وگازها.
– دوام
۳- خواص مکانیکی مصالح:
۱- مقاومت: توانایی مصالح برای مقابله با گسیختگی تحت تاثیر تنش ناشی از بار.
۲- سختی: مقاومت مصالح در برابر خراش اجسام سخت تر.
۳- تغییر شکل مکانیکی: مصالح باید توانایی تحمل وزن خود و بارهای وارده را بدون ایجاد خطر و هیچ‌گونه تغییر شکلی که موجب کاهش کارایی ساختار و یا بد نما شدن آنها گردد داشته باشند.
۴- خواص کاربردی مصالح:
ابعاد و اندازه، حمل و نقل، استفاده از سیستمهای نصب و امکان تولید در کارگاه و … .
۵- خواص معمارانه مصالح:
مسائل زیباشناسی بومی یا شخصی، ترکیب مناسب در هم‌نشینی مصالح گوناگون.
۶- هزینه‌ها و مسائل اقتصادی:
مرحله اجرا: به راحتی و بر اساس قیمت روز؛
مرحله نگهداری: هزینه ادواری مثل تعمیر کاری، بازدید و نقاشی؛
هزینه نگهداری بلندمدت مثل تعمیرات و اصلاحات.

عمر ساختمان مدت زمان بهره‌وری اقتصادی ساختمان است.
طرح موفق با انتخاب بهینه مصالح و هم نشینی آنها فاصله دوره های نگهداری کوتاه مدت و بلندمدت را افزایش می‌دهد و در نهایت عمر ساختمان را افزایش می‌دهد. توقف بهره برداری جهت تعمیرات: وارد کردن خسارات مالی (بیمارستان یا ادارات).
استخراج گچ از سنگ:
CaSo4, 2H2O+حرارت۲۰۰oc  ۱٫۱/۲H2O+CaSo4, 1/2H2O

تبلور و سخت شدن گچ:
CaSo4, 1/2H2O+1.1/2H2O  CaSo4, 2H2O + O
گچ:
گچ از جمله مصالحی است که درصنایع ساختمان ازاهمیت ویژه ای برخوردار می‌باشد و به علت ویژگیهایی که دارد از زمانهای قدیم درامر ساختمان سازی مصرف داشته است. در بسیاری از ساختمانهای قدیمی گچ نقش موثری داشته است و گچ بریهای بسیار زیبایی از دوران صفویه باقی مانده است.
گچ بعلت خواص خود از اولین قدم در ایجاد یک بنا که پیاده کردن حدودزمین می‌باشد تا آخرین مراحل آن که سفیدکاری و نصب مورد استفاده قرار می‌گیرد و حتی در نقاشی ساختمان نیز از گچ استفاده می‌شود.
منابع تهیه گچ:
گچ از پختن و آسیاب کردن سنگ گچ بدست می‌آید.سنگ گچ از گروه مصالح ساختمانی کلسیم‌دار است که به وفور در طبیعت یافت می‌شود و تقریبا در تمام نقاط زمین وجود دارد و از لحاظ فراوانی در طبیعت در ردیف پنجم می‌باشد. سنگ گچ خالص بیر نگ است و سنگ گچ ترکیب شده با کربن به رنگ خاکستری و سنگ گچ ترکیب شده با اکسدهای آهن، بیرنگ، زرد روشن ‌و یا کبود و یا سرخ است که بر حسب نوع اکسید آهن این رنگها متفاوت است.
مصارف گچ:
گچ در ساختمان مصارف متعددی دارد. از جمله ریختن رنگ ساختمان برای مشخص کردن اطراف زمین و پیاده کردن نقشه، ملات‌سازی ( خاک و گچ)، سفیدکاری، سنگ‌کاری که درمورد اخیر برای نگهداشتن سنگ بطور موقت و ریختن ملات پشت آن مورد مصرف دارد و در صنایع مجسمه‌سازی و ریخته‌گری برای قالب سازی مصرف می‌شود و در کارهای طبی برای شکسته‌بندی مورد نیاز است.
خواص گچ:

گچ علاوه بر دو خاصیت عمده که یکی زورگیری و دیگری ازدیاد حجم به هنگام سخت شدن است دارای خواص دیگری هم هست. از جمله آنکه گچ آکوستیک است، در آتش سوزی مقاوم می‌باشد، ارزان و فراوان است و دارای رنگی سفید و خوشایند است. بطور کلی خواص گچ را می‌توان در موارد زیر دانست:
۱-زورگیر بودن: ملات گچ از جمله ملاهایی است که بسیار زورگیر می‌باشد، در حدود ۱۰ دقیقه سخت می‌گردد. این خاصیت به ما امکان می‌دهد که متغیر های ۵ سانتیمتری و همچنین طاق‌های ضربی را که باید قبل از چیدن هر ردیف آجر بردیفی که قبلا چیده شده است سخت شده و در جای خود ایستاده باشد با این ملات بسازیم.

۲-خاصیت ازدیاد حجم: گچ تنها ملاتی است که در موقع سخت شدن در حدود یک درصد به حجمش افزوده می‌شود و پس از خشک شدن تقلیل حجم پیدا نمی کند. با استفاده از آن خاصیت است که میتوان سطوح وسیعی را با آن اندود کرد زیرا این اندود بعلت آنکه در موقع سخت شدن به حجمش افزوده می‌شود، کلیه خلل و فرج خود را پر کرده و در آن ایجاد ترک وشکاف نمی شود ودر نتیجه حشرات نمی توانند در انجا لانه کرده و در نتیجه برای اندود داخل اتاقها کلاً می‌تواند مفید و بهداشتی باشد.
۳-مقاومت در برابر آتش‌سوزی: با توجه به اینک گچ سخت شده مانند سنگ گچ دارای دو مولکول آب تبلور است اگر لایه گچ در مقابل حرارت ناشی از آتش سوزی قرار گیرد این آب تبلور دراثر حرارت دوباره از گچ جداشده و بصورت یک لایه آب در مقابل آتش قرار گرفته و برای مدت ۲ تا ۳ ساعت می‌تواند در مقابل سرایت آتش به فضاهای دیگر مقاومت کند.
۴- خاصیت آکوستیک بودن گچ: گچ در مقابل ارتعاشات صوتی رفتار مطلوبی دارد و تقریبا بین ۶۰ الی ۷۵ درصد این ارتعاشات را بخود جذب نموده و مانع انعکاس آن می‌شود و در نتیجه از ایجاد پژواک جلوگیری می‌کند. این حد جذب ارتعاش برای اتاق‌های زندگی و کلاس های درس و حتی سالن‌های کوچک کنفرانس کافی است.

(سالن‌های بزرگ اجرا موسیقی و یا تئاتر باید با وسایل بهتری آکوستیک شوند).
۵-ارزان بودن گچ: بعلت ارزانی وسهل الوصول بودن در همه کارگاهها به مقدار کافی وجود دارد، مورد استفاده است.
۶- خاصیت پلاستیک بودن گچ: ملات گچ بعلت خاصیت شکل پذیری فوق العاده ای که دارد می‌توان با آن شکل و نقش های زیبایی بوسیله هنر گچ بری ایجاد کرد و بدین وسیله درفضاهای ساختمان زیبایی مخصوصی ایجاد نمود.
۷- خاصیت رنگ‌پذیری گچ: اندود گچ پس از خشک شدن تقریبا هر نوع رنگی را بخود می‌پذیرد و بدین وسیله می‌توانیم فضاهای مورداستفاده خود را به رنگ دلخواه رنگ آمیزی کنیم.

۸: زمان سخت شدن ملات گچی: ریز دانه‌های گچ نیز زمان متبلور شدن آنرا کوتاه می‌کند. مواد خارجی تاثیراتی ب زمان سخت شدن ملات گچ دارند. درکارگاه افزودن مواد مختلف باعث تعویق و یا تسریع زمان سخت شدن آن می‌گردد. بطور مثال افزودن نمک طعام تا ۲ درصد به ملات، زمان سخت شدن ملات را تا ۳ دقیقه کاهش می‌دهد.
آهک شکفته در ملات گچ زمان خودگیری راافزایش می‌دهد با افزودن خاک رس به گچ مدتها آنرا کند گیر می‌کند.بلکه در مصرف آن نیز صرفه‌جویی می‌شود. از این مخلوط ملات گچ و خاک برای زدن طاق ضربی و آستر دیوارها استفاده می‌شود.
وقتی گچ زنده را با آب مخلوط می‌کنیم به سرعت خود را می‌گیرد و کم کم خاصیت خمیری و قدرت چسبندگی خود را از دست می‌دهد، تا کاملا سخت شود. زمان گیرش گچ زیرکاری پس از ۴ دقیقه شروع و پس از ۱۰ دقیقه خاتمه می‌یابد. در صورتی که زمان گیرش گچ اندود کاری ( گچ کشته) ۸ تا ۲۵ دقیقه پس از مخلوط شدن با آب آغاز می‌شود وپس از ۲۵ تا ۶۰ دقیقه خاتمه می‌یابد.
باید در نظر داشت که سخت شدن ملات گچ بایستی درحرارت پایین تر از ۶۵ درجه سانتی‌گراد باشد، در غیر اینصورت گچ مجددا آب تبلور خود را از دست می‌دهد و از تاب آن کاسته می‌شود.

سرعت جلوگیری ملاتهای گچی باعث می‌شود سطح اندود شده صاف و یکنواخت نباشد. برای سفید کاری صاف و بدون موج سطوح را در دو لایه اندود مینمایند. برای لایه آستر از ملات گچ زنده و برای تخت و یکنواخت کردن سطح آبستر از ملات گچ کشته استفاده می‌نمایند که اصطلاحا آنرا اندود گچی می‌نامند.
برای تهیه ملات گچ کشته آب ملات را افزا یش می‌دهند، در حالت خمیری آنرا ورز می‌دهند تا همنشینی بلورهای آن بتاخیر افتد. ضخامت ملات گچ کشته بسیار کم است و برای پر کردن پستی و بلندیها و خلل و خرج لایه اول بکار می‌رود. لایه گچ کشته چون بطریقه فیزیکی خشک می‌شود، نه تنها در موقع خشک شدن ازدیاد حجم پیدا نمی کند بلکه بعلت از دست دادن آب از حجم آن کاسته می‌شود بنابراین اگر ضخامت این لایه زیاد باشد، ترک برمی‌دارد.

۹- گچ در مقابل آب: گچ در مقابل آب و رطوبت مقاومت نداشته و بسیار ضعیف است و لایه‌های سفید کاری اگر در مجاورت رطوبت قرار گیرند طبله کرده و بصورت جدا از هم در دیوار ظاهر می‌شوند و پس از اینکه رطوبت از بین رفت نیز به حالت اولیه با زنمی گردد، به همین علت از بکار بردن گچ در مکانهایی که آب در تماس است مانند توالت و آشپزخانه و حمام باید خودداری کرد. همچنین در ساختمانهایی که در مناطق مرطوب هستند برای سفید کاری بجای گچ از سیمان سفید یا آهک استفاده می‌شود.
۱۰-تاثیر حرارت بر گچ: ضریب هدایت حرارت گچ ناچیز است ولی اگر ملات گچ در گرمای بیش از ۵۰ درجه سانتی گراد بماند تاب مکانیکی خود بتدریج از دست می‌دهد.
۱۱- ملات گچ در برابر یخبندان: ملات‌های گچی د رمقابل سرما و یخبندان مطمئن و مقاوم می‌باشند.
۱۲- همنشینی با فلزات: بعلت محلول بودن گچ در آب و پایداری کم ترکیب آن این ملات موجب زنگ زدن و خرده شدن آهن، روی و سرب می‌شود. به همین علت باید فلزات همجوار با گچ را بخوبی عایق‌کاری نمود.
۱۳- مقاومت مکانیکی: نمونه ملات گچ که در حرارت ۳۵ تا ۴۵ درجه سانتی گراد خشک شده باشد پس از ۲۸ روز ۲۵ کیلوگرم بر سانتی متر مکعب تاب خمشی و ۶۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع تاب فشاری داشته باشد.
بطور کلی گچ باید کاملا پخته آسیاب و الک شده و کاملا سفید باشد. گچهای کاملا سوخته نباید در ساختمان مصرف شود.گچی که از کوبیدن نخاله گچ بدست می‌آید تنها یکبار برای آستر گچ و خاک قابل استفاده است. دانه های گچ ساختمانی باید از ۲/۰ میلیمتر ریزتر باشد و زیر دست کاملا نرم باشند.
گچ مناسب برای مصارف ساختمانی

موارد مصرف نوع گچ
کارهای عمومی مانند ملاتها، تولید قطعات پیش ساخته و بلوکهای گچی درنقاطی که میزان رطوبت هوا کمتر از ۶۰/۰ باشد. گچ ساختمانی
اندودهای داخلی در مناطقی که رطوبت نسبی هوا کمتر از ۶۰/۰ باشد. گچ اندود
اندودهای داخلی و نماسازی در مناطقی که رطوبت نسبی هوا از ۶۰/۰ بیشتر باشد. گچ بری ـ ملات

حمل و نگهداری:
گچ پخته را باید از اثر آب دررطوبت هوا حفظ کرد و در ظروف مخصوص یا کیسه های آب بندی شده نگهداری نمود و مشخصات انواع آن بر روی کیسه ها نوشته شود.
آهک:
آهک از مهمترین مصالح کلسیم دار است که در ساختمان به شکلهای گوناگون مورداستفاده قرار می‌گیرد. در صنعت ساختمان سازی کربناتهای کلسیم که سنگهای آهکی جزء آنهاست، بصورت‌های گوناگون مصرف می‌شود از جمله بصورت سنگ‌های ساختمانی مانند سنگ‌های تراورتن و مرمرو… و یا بصورت اکسید کلسیم که به آن آهک زنده می‌گویند که بعنوان ماده چسبنده ملات در ساختمان سازی استفاده می‌شود.ولی آهک زنده به علت میل ترکیبی شدید که با فلزات دارد با فلزات مصرف شده ساختمان نظیر لوله های آّب و لوله شوفاژ ترکیب شده درآنها خوردگی ایجاد کرده و موجب پوسیدگی می‌شود.
آهک‌پزی (اصول تهیه و بکارگیری آهک):
در واقع اصول تهیه و بکارگیری آهک، تبدیل سنگ آن به حالت قابل مصرف و بازگشت مجدد آن به سنگ آهک پس از مصرف می‌باشد.
تهیه سنگهای آهکی از معادن مربوطه سنگهای آهکی دارای منشاء CaCo3 می‌باشند.
با بوجود آوردن قریب به ۹۰۰ درجه سانتی گراد حرارت پس از بخار شدن آّب همراه با سنگ، ترکیب CaCo3 را در کوره های مکانیزه و یا سنتی می‌شکنند و آنرا تبدیل به آهک زنده به فرمول CaO و گاز CO2 می‌کنند. گاز کربنیک با سایر بخارات از بالای کوره خارج می‌شود.

آهک زنده را با آب ترکیب و تبدیل به آهک شکفته با فرمول Ca(OH)2 می‌کنند. این ماده که از دسته قلیایی‌هاست میل ترکیبی فراوانی با اسیدها دارد. آهک شکفته را بصورت خالص با خاک یا ماسه به عنوان شفته آهکی در اندود و یا ملات بکار می‌برند.
گاز دی اکسید کربن موجود در هوا با آب و رطوبت ترکیب می‌شود و ایجاد اسید ناپایداری را می‌نماید که به داخل ملات نفوذ می‌کند و با آن ترکیب می‌شود و تولید CaCo3 می‌کند. این عمل بسته به مکان کاربرد و نوع ملات حتی تا ماهها به طول می‌انجامد. این مدت به رطوبت هوا، میزان گرمای آن و ضخامت ملات بستگی دارد.
خواص آهک زنده:

آهک زنده جسمی سفید رنگ با درجه ذوب ۲۵۰۰ درجه سانتی‌گراد است. بخاطر درجه ذوب بالا از آن به منظور اندود نمودن سطح کوره ها استفاده می‌نمایند. این ماده میل ترکیبی فراوانی با آب دارد و به همین دلیل درنگاهداری آن باید دقت فراوانی بعمل آورد. سنگ آهکی که به روش صنعتی حرارت دیده باشد و مبدل به آهک زنده شود مرغوب تر و یکنواخت‌تر است.
شکفتن آهک:
عمل تبدیل آهک زنده به نیترات کلسیم را شکفتن آهک می‌خوانند. آهک پس از آنک شکفته شد بسته به درجه خلوص، ازدیاد و حجم پیدا می‌کند و در آهک‌های لاغر این ازدیاد حجم ۲۵/۱ تا ۲ برابر و در آهک‌های چاق از ۲ تا ۵/۳ برابر حجم اولیه است. همراه با این فعل و انفعالات شیمیایی مقداری حرارت نیزآزاد می‌شود. سرعت عمل شکفته شدن به سه عامل زیر بستگی دارد.
حالت فیزیکی آهک:
آهکی که خرد شده باشد سریعتر از قطعات بزرگتر هیدراته می‌شود.
ساختمان شمیایی آهک:
آهک خالص بسیار سریعتر از آهکی که ناخالصی دارد شکفته می‌شود.
درجه حرارت پختن آهک:
آهک پخته قادر به شکفتن نیست و آهک سوخته نیز به علت اثر ناخالصیها دیر یا هرگز نمی‌شکند. در ضمن بسته بهمیزان تمایل آهک به هیدراته شدن سه حالت زیر باید رعایت شود.
۱- آهکی که به سرعت می‌شکفد بایستی به آب اضافه شود نه آب به آهک. آّ ب بایستی روی آهک را بپوشاند و باید مانع از تبخیر آب بوسیله افزودن آهک شد. این آهک تولید ملات کاملا هوایی می‌کند.
۲- آهکی که متوسط شکفته می‌شود بایستی آنقدر آب به آن اضافه نمود تا نیمی از آن درآب غوطه‌ور گردد. این نوع آهک تولید ملات نیمه آبی می‌نماید.
۳- آهکی که به آهستگی شکفته شود بایستی آنقدر آب به آ اضافه کرد تا کاملا آنرا مرطوب کند. از این آهک ملات‌های آبی تولید می‌شود.
شکفتن آهک زنده ممکن است با سوختن آهک بعلت بروز حرارت زیادی که آزاد می‌شود همراه باشد. آهک سوخته فعالیت ندارد و در ملات مثل یک جسم خنثی عمل می‌کند و بی‌مصرف است. برای جلوگیری از سوختن آهک باید سعی کرد که تمام ذرات آهک با آب تماس داشته باشد و برای این کار باید مخلوط را خوب بهم زد. باید در نظر داشت که استفاده از آهک شکفته در ملات موجود ازدیاد حجم می‌شود و خساراتی در پی خواهد داشت. برای آهک خالص میزان آب مورد نیاز در حدود ۲۲ درصد ولی درعمل تا ۳۵ درصد وزن آهک آّب مصرف می‌شود.

روش‌های شکفتن آهک:
به منظور شکفته شدن آهک چند روش معمول است که برخی درکارگاه و بعضی در کارخانه انجام می‌شود.
۱-طریقه حوضچه آهک‌شویی:
عبارت است از یک حوض که در یک طرف آن و بر روی سطح زمین یک حوضچه چوبی ساخته شده است. این دوقسمت توسط یک دریچه با توری سیمی با هم ارتباط دارند.
– آهک را در حوضچه چوبی و پخش می‌کنند.
– روی آن آب می‌پاشند تا نیمه ارتفاع آن آب بالا بیاید (این میزان مربوط به آهکی است که متوسط شکفته شده باشد).
– پس از اینکه کلوخه ها خوب خیس خوردند، آنها را بهم می‌زنند تا تبدیل به شیر آهک شود.
– دریچه‌ها را باز می‌کنند تا شیر آهک را در حوض عمیق مجاور شود. در این هنگام کلوخه‌هایی را که در پشت توری جمع شده، بیرون می‌ریزند (این اعمال تکرار می‌شود).
– شیر آهک در کف حوض رسوب می‌کند و آب اضافی بر روی آن جمع می‌شود (یا جذب خاک و یا تبخیر می‌گردد).
– برای آنکه همه آهک درون حوض بخوبی بشکفد درشرایط های عادی ۶ تا ۸ هفته بطول می‌انجامد.
– هرگاه ترک‌هایی به عرض یک بند انگشت در سطح آهک پیدا شد، آهک بخوبی شکفته و قابل مصرف است.
– برای آکه گاز کربنیک موجود در هوا با آهک شکفته ترکیب شود، روی آنرا با قشری از ماسه می‌پوشانند و از حرارت و تابش آفتاب حفظ می‌کنند.
باید توجه داشت که بایستی از ریختن شیر آهک تازه بر روی خمیری که خود را گرفته جلوگیری کرد.
۲- روش تنگ گذاری:
محصول این روشها مرغوبتر از نوع اول است و به شیوه زیر عمل می‌کنند:
– سطح زمین را تمیز می‌کنند.
– یک لایه ۲۰ الی ۳۰ سانتی متری از آهک زنده بر روی این سطح پهن می‌کنند.
– روی قشر آهک زنده آب پاشیده و کلوخه‌ها را زبر و رو می‌کنند.
– پس از شکفتن قشر اول یک لایه دیگر آهک زنده بر روی آن می‌ریزند و عمل را تا ارتفاع قریب به یک متر ادامه می‌دهند.
– یک لایه کاه‌گل بر روی پشته فراهم آورده می‌کشند. این عمل باعث می‌شود که گرمای تولید شده محفوظ بماند و با تبخیر آّب اضافی در زیر پوسته کاه گل، فشار بالا می‌رود و گرمای محبوس شده تا حدود ۴۰۰ درصد درجه ساتی‌گراد می‌رسد، پس از یک هفته آ

هک تماما شکفته و بصورت پودر در می‌آید.
– پودر حاصل را سرند می‌کنند و مورد استفاده قرار می‌دهند.
۳- روش مخازن‌ دوار:
ساختمان آن شامل چند استوانه می‌باشد که بر روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. آهک را وارد استوانه بالایی می‌نمایند و در آنجا با آب مخلوط می‌کنند. مقدار این آب بوسیله یک شیر کنترل می‌شود. این استوانه شروع به حرکت می‌کند و آهک مخلوط شده در آب بتدریج از استوانه بالا به استوانه پایینتر منتقل می‌گردد.وقتی که شیره آهک از استوانه تحتانی خارج می‌شود کاملا تیدراته شده است.
۴- روش فشار بخار:
در این طریقه بخار آب را با ۳ تا ۴ اتمسفر فشار به آهک درون مخزن استوانه‌ای فولادی می‌پاشند. پس از چند ساعت آهک شکفته را از مخزن خارج می‌کنند.
خواص آهک شکفته:
آهک شکفته گردی است با وزن مخصوص ۲/۲ تن در متر مکعب که بایستی درشتی دانه‌های آن کمتراز ۲/۰ میلیمتر باشد. معمولا آهک‌هایی که دارای مقدار بیشتری هیتریت هستند دارای خاصیت ارتجاعی بیشتری نسبت به نوع خالص‌تر می‌باشند و همینطور آهک‌های منیزیمی دارای سختی بیشتری هستند. آهک شکفته درهنگام سخت شدن تغییر حجم نمی‌دهد.
آهک شکفته درهنگام ساختن شفته و ملاتهای ماسه، آهک، گل آهک، باتارد (ماسه، آهک، سیمان)، گچ و آهک، در کارهای بنایی و اندودها استفاده می‌شود. همچنین در ساختن چسباننده‌های آهک، پورولان، آهک سرباره) آجر ماسه آهکی، پایدار کردن خاک و ساختن خشت‌های پایدار شده آهکی، بتن، آهکی سنگین یا متخلخل از آهک بهره‌گیری می‌شود. افزودن آهک به ملات سیمانی باعث افزایش خاصیت خمیری و قابلیت کابرد، افزایش نگهداری آب، انعطاف‌پذیری بیشتر ملات تحت تنش و چسبندگی بیشتر ملات به مصالح بنایی می‌شود.
کاهش نفوذپذیری ملات‌ها و اندودها در مقابل آّب، کاهش جمع‌شدگی ناشی از خشک شدن ملات و ثابت ماندن حجم آن پس از گرفتن و سخت شدن از دیگر محاسن افزودن آهک به ملات سیمانی است. آهک با خاک احتمالی موجود در ماسه ترکیب می‌شود و از آثار مخرب خاک در ملات سیمانی می‌کاهد.
مصرف آهک در پایداری خاک نیز بسیار معمول است. کاهش زمان خشک شدن مخلوط در نواحی مرطوب، کاهش میزان انقباض و انبساط خاک بر اثر تغییر رطوبت، تسریع در شکستن کلوخه‌های خاک رسی، افزایش مقاومت، کاهش نفوذ رطوبت و افزایش دوام و پایایی خاک از جمله مزایای استفاده از آهک بشمار می‌آید. همچون وجود آهک در خاک مانع از روئیدن گیاهان می‌شود.
طبقه‌بندی ملات‌های آهکی
۱٫ آهک‌های هوایی (چاق):
که در حین تبدیل شدن به کربنات به آهستگی سخت می‌شوند، قریب به ۱۰۰-۸۵درصد CaO همراه دارد و خیلی زود شکفته می‌شود و در طی این مدت حرارت زیادی از خور بروز می‌دهد.
۲٫ آهک‌های نیمه‌آبی (لاغر):
که دارای کمی ناخالصی رسی می‌باشند. ۸۵-۷۵ درصد آهک به همراه دارند. در زیر آب هم سخت می‌شوند و مقاومتی بیش از آهک‌های هوایی دارند.

۳٫ آهک‌های آبی:
از پختن سنگ‌های آهکی رسدار و نرم کردن آن بدست می‌آیند. ۷۵-۶۵درصد آهک CaO دارد و همچون سیمان درون آب سخت می‌شوند، ولی سرعت شکفته شدن و ازدیاد حجم بسیار اندکی دارند.
۴٫ شفته آهک:
مخلوطی است از خاک و شن و دوغاب آهک که به عنوان یک ملات هیدرولیک (آبی) مورد مصرف می‌باشد و برای سخت شدن نیازی به هوا ندارد.
مشخصات شفته آهک:
• معمولاً مقدار آهک مورد نیاز بین ۳۵۰-۲۰۰ کیلوگرم دوغاب آهک شکفته چاق در هر مترمکعب می‌باشد.

• خاک مورد استفاده برای شفته بایستی به طور متوسط دارای ۳۰% دانه‌های سنگی باشد.
• زمان گرفتن شفته بر حسب درجه حرارت متغیر است. برای بارگذاری بر روی شفته (شروع عملیات ساختمانی) بایستی حداقل بطور متوسط ۵ روز از زمان ریختن آن گذشته باشد، بطوری که شفته افت لازم را کرده باشد.
• شفته آهکی را برای آنکه دانه‌های رسی آهک احاطه گردند، بایستی با دوغاب آهک و خاک ساخت، در صورتی که از آهک خشک استفاده شود، آب اضافه شده قبل از تولید شیر آهک، دانه‌های رسی را احاطه می‌کنند و در عمل ترکیب ناقصی انجام می‌شود.
خواص ملات‌های آهکی
۱٫ همنشینی با سایر مصالح:
به علت میل ترکیبی فراوان آهک بایستی در ساختمان از همنشینی فلزاتی چون سرب، روی، آلومینیوم و آهن با ملات آهکی خودداری کرد و با قیراندود کردن، پیچیدن نوار عایق یا رنگ‌آمیزی با رنگ‌های مقاوم فلزات از پوسیدن تدریجی آنها خوداری به عمل آورد.
۲٫ رنگ‌پذیری:
سطح اندود از آهک خشک نشده موجب ضایع شدن رنگ‌آمیزی می‌گردد. این تاثیر بر روی رنگ‌های روغنی بیشتر است و رنگ را تجزیه کرده از بین می‌برد.
۳٫ اختلاط با سایر ملات‌ها:
اضافه نمودن آهک به بعضی روکش‌های گچ، بلامانع است، ولی در برخی که به نام روکش‌های سولفات کلسیم‌دار خشک معروفند، ایجاد اشکالاتی می‌نماید. با اضافه کردن آهک شکفته به ملات‌های سیمانی، کارایی آنها را افزایش می‌دهند. آهک را نباید با سیمان‌های دارای اکسید آلومینیوم مخلوط کرد.

۴٫ کارایی:
یکی از مزیت‌های بزرگ ملات‌های آهکی بر ملات‌های سیمانی، انقباض نسبتاً اندک آنها پس از خشک شدن می‌باشد که باعث می‌گردد که با مخلوط کردن آهک در ملات‌های سیمانی، کارایی آنها را افزایش دهند.
۵٫ خودگیری:
برای استفاده از ملات آهکی در دیوارهای ضخیم، چون خودگیری ملات به کندی صورت می‌گیرد، پس از مدت زیادی کامل می‌شود. به عنوان تسریع در سخت شدن به آنها مقداری سیمان اضافه می‌نمایند.
۶٫ سرما:
خودگیری ملات آهکی را به تعویق می‌اندازد و به همین منظور مخلوط‌های آهکی لاغر را نباید در نقاط سردسیر بکار برد.
۷٫ مقاومت مکانیکی:
تاب فشار در ملات‌های گوناگون آهکی متفاوت است،‌ اما ملات ماسه آهک که پس از ملات ماسه سیمان پرمصرف‌ترین آنهاست، باید پس از ۲۸ روز در هوای نمناک دارای ۱۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع تاب فشاری و نصف آن تاب خمشی باشد.
حمل و نقل و نگهداری:
آهک زنده را باید از اثر آب و دی‌اکسید کربن هوا حفظ کرد و همانند سیمان در ظروف مخصوص و کیسه‌های آب‌بندی شده نگهداری نمود. مشخصات آهک باید روی ظروف حمل و کیسه‌ها نوشته شود. چنانچه آهک مدتی را در انبار بماند و از نظر کیفیت مشکوک باشد، باید آزمایش کیفیت آنرا قبل از مصرف انجام داد.
آهک‌های مناسب برای مصارف گوناگون
موارد مصرف نوع آهک
ملات‌های ماسه ‌آهک، گل آهک و…، پایدار کردن خاک در راه‌سازی، خشت‌های پایدار شده با آهک، شفته آهکی، پی‌سازی در خاک‌های معمولی، بتن آهکی سنگین یا متخلخل. خمیر یا گرد آهک شکفته‌ای که به صورت دوغاب درآمده باشد (آهک سفید)
ملات و اندود ساختمان‌های دریایی، پی‌سازی در خاک‌‌های سولفات‌دار با سولفات زیاد آهک‌های آبی (آهک‌های لاغر)
پی‌سازی در خاک‌های سولفات‌دار با سولفات کم آهک‌های نیمه‌آبی (خاکستری)
پایدار کردن خاک در راه‌سازی، آجر ماسه آهکی، بتن آهکی سنگین و متخلخل، سیمان آهک پوزولان و آهک سرباره آهک زنده کلسیمی پرمایه
شفته پی‌سازی ساختمان‌های کم‌ ارتفاع دوغاب آهک کم‌مایه

سیمان
ساختمان شیمیای سیمان پرتلند
سیمان پرتلند یکی از مصالح چسبنده آبی (هیدرولیک)‌ است که در آب و هوا سخت می‌شود. این سیمان محصول آسیاب کردن مخلوطی از آهک و رس است که بر اثر حرارت به خوبی پخته شده‌اند.
وجود رس نشان‌دهنده وفور سیلیکات کلسیم در کلینکر است که مخلوطی از مواد اولیه است که حرارت دیده و گداخته شده‌اند و به صورت گلوله‌هایی به قطر ۴۰-۱۰ میلیمتر درآمده‌اند. کیفیت کلینکر بیان کننده مشخصات سیمان است که مقاومت‌های بدست آمده، دوم و تحمل شرایط

مختلف از آن جمله‌اند.
برای کنترل زمان خودگیری سیمان در هنگام آسیاب کردن کلینکر، آن را با ۵/۳-۵/۱درصد وزنی گچ مخلوط می‌نمایند. برچسب نیاز ممکن است سیمان به همراه خود تا ۱۵% وزنی افزودنی‌های مورد لزوم داشته باشد. کیفیت کلینکر بستگی به خصوصیات شیمیایی و معدنی مواد اولیه و ترکیب آنها دارد. کلینکر سیمان پرتلند بوسیله مخلوطی از سنگ آهک و خاک رس تهیه می‌شود.
سنگ آهک عمدتاً از دو اکسید CaO, Co2 تشکیل شده است، در حالی که خاک رس شامل انواع اکسیدهای مواد معدنی است (SiO3, Al2O3, Fe2O3) و اکسیدهای منیزیم و اکسیدهای قلیایی هم در کلینکر موجودند که حضور آنها کیفیت سیمان را به شدت کاهش می‌دهد.
تولید سیمان پرتلند:
سیمان پرتلند معمولاً از مخلوط سنگ آهک و خاک رس که به کمک میزان معین از مواد افزودنی که اکسیدهای موردنظر را تامین می‌کند، تهیه می‌شود (۷۸-۷۵درصد کربنات کلسیم و ۲۵-۲۲درصد مواد رسی).
روند تولید سیمان پرتلند:
تهیه مواد اولیه و تکمیل کمبودها ← گداختن مخلوط ← آسیاب نمودن کلینکر بدست آمده به همراه مواد افزودنی مورد نیاز.