مقاله دسترسی پذیری و راهبری پایگاه وب : استانداردهای کنسرسیوم وب جهان گستر

بخشی از مقاله

چکیده

ظهور فناوریهای نوین در حوزه وب موجب گسترش نقش پایگاههای وب سازمان ها و بنگاهّهای عمومی و خصوصی شده است. به ویژه ظهور پدیده وب تعاملی موجب گردیده که این ابزار ارتباطی مهمترین نقش را برقراری ارتباط با مخاطبان سازمان ایجاد کند و سازمانهای موفق سرمایهگذاری بیشتری در این زمینه می کنند. استاندارسازی یکی از روشهای بهبود کیفیت پایگاه وب است و در این میان کنسرسیوم وب جهان گستر »دبلیو.تری. سی.«، مهمترین سازمانی است که در زمینه تولید استانداردهای حوزه وب فعالیت میکند. در این پژوهش کنسرسیوم وب جهانگستر و استاندرادهای منتشر شده از سوی آن که به عنوان مرجع در استانداردهای وب شناخته میشود بررسی شده و به استانداردهای دسترسیپذیری، راهبری از مجموع به صورت عمیق پرداخته شده است. نتایج این مقاله نشان میدهد که این استاندارد ها نقش خود در بهبود کیفیت پایگاههای وب را از طریق ارائه رهنمودهای ساختار محتوایی پایگاه وب و رابطکاربری در حوزههای پایگاه وب و رابطکاربری، ضرورتهای تعامل کاربران عادی و دارای محدودیت های جسمی و ادراکی، ویژگیهای محتوای دیداری و شنیداری، تعامل از طریق صفحه کلید، ویژگیهای محدودیتهای زمانی، قواعد ساختار محتوایی و زبانی در پایگاه وب، بهینهسازی راهبری، ویژگیهای اطلاعاتی که از کاربران دریافت میشود، ایفا میکند.

کلیدواژهها: استانداردهای پایگاهوب؛ کنسرسیوم وب جهانگستر؛ »دبلیو.تری.سی.«؛ دسترسیپذیری؛ راهبری.

مقدمه

ظهور فناوریهای نوین در حوزه وب موجب گسترش نقش پایگاههای وب سازمان ها و بنگاهّهای عمومی و خصوصی شده است. به ویژه ظهور پدیده وب تعاملی موجب گردیده که این ابزار ارتباطی مهمترین نقش را برقراری ارتباط با مخاطبان سازمان ایجاد کند و سازمانهای موفق سرمایهگذاری بیشتری در این زمینه میکنند. استاندارسازی یکی از روش های بهبود کیفیت پایگاه وب است و همگام با توسعه و پیشرفت جایگاه وب در نظام ارتباط با مشتریان و مخاطبان، بسیاری از سازمانها تلاش میکنند که پایگاهوب خود را با ویژگیهای استاندارد طراحی کنند و حداکثر سازگاری را با استانداردها داشته باشند. کنسرسیوم وب جهانگستر »دبلیو.تری. سی.«، مهمترین سازمانی است که در زمینه تولید استانداردهای حوزه وب فعالیت میکند.

بررسی استانداردهای »دبلیو.تری. سی.«، نشان میدهد که این استانداردها گستره بسیاری دارند و همه حوزه های وب و نرمافزارهای تحت وب را پوشش میدهند. اما ازآنجاییکه تمرکز این مقاله بر استانداردهای طراحی ساختار و محتوای پایگاه وب است، جستجوی استانداردها با چهار کلیدواژه دسترسیپذیری، راهبری وب1، وب نویسی2، و مشاهدهپذیری3 انجام و از این میان این مفاهیم، استانداردهای دسترسیپذیری و راهبری در استاندارد »دبلیو.سی.ای.جی. 4«2یافت و بررسی شد. دسترسیپذیری با گذشت زمان دسترسیپذیری وب به یکی از مهم ترین ملاحظات طراحان وب تبدیل شده است. آگاهی نسبت به اهمیت دسترسی پذیری وب برای کاربران به طور روزافزونی در حال افزایش است.

گسترش و توسعه راهحلها و فنهای بهبود دسترسیپذیری از ضروریترین نکاتی است که همواره مد نظر طراحان وب بوده است. مجمع جهانی وب - W3C - دستورالعملهایی را برای افزایش دسترسیپذیری وب تولید کرده است. یکی از مسائلی که همواره مورد توجه طراحان وب بوده است دسترسیپذیری افراد معلول است. در سال 1999 مجمع جهانی وب دستورالعمل - - WCAG 1.0 ارائه داد که به توضیح ساخت و طراحی جانشینهای صوتی و بصری، تولید اطلاعاتی که به کاربران کمک میکند تا نحوه عملکرد وب را درک کنند و در نهایت ایجاد یک مکانیزم راهبری وب یکپارچه و شفاف میپردازد - بروئر. - 2004 5

راهبری راهبری وب در ارتباط با مدلسازی و تحلیل ساختار وب سایت است. چاکرابارتی الگوریتمی را طراحی کرد که به وسیله آن میتوان به منابع اطلاعاتی موجود در شبکه جهانی وب دسترسی پیدا کرد و با استخراج لینکهای مرتبط با موضوع مورد نظر این لینکها را مورد تجزیهوتحلیل قرارداد. همچنین با استفاده از مدل زنجیرهای مارکُو«» میتوان رفتارهای کاربران وب و مسیری که آنها در مدت حضور خود در صفحات وب طی میکنند را پیشبینی و تحلیل کرد. - The design and evaluationof accessibility on web navigation, 2007 - اگر یک ساختمان را در نظر بگیریم، ساختاربندی و سازماندهی اطلاعات مانند ساخت اتاقها و ایجاد نقشههای طبقهها است، درحالیکه، راهبری افزودن درها، راهپلهها، آسانسورها، و راهروها است - دینگ و لین. - 2009 6

ساختار پایگاه یا صفحه وب به کاربر کمک میکند تا به فهمی کلی از محتوایی که استفاده میکند برسد. همچنین سازوکارهای حرکت در پایگاه را به وی ارائه میدهد. وقتی در مورد ساختار پایگاه صحبت می شود دو مفهوم از آن استنباط میشود. مفهوم نخست، ساختار »ماکرو7« است که به ارتباط میان صفحهها یا گرههای گوناگون پایگاه اشاره دارد. مفهوم دوم، ساختار »مایکرو8« است که به راهبری و چینش صفحات مشخص اشاره دارد - جانسون -ایلولا. - 2002 9 بهطورکلی میتوان گفت که ساختار چارچوبی است که پایگاه را شکل می دهد و در این میان، طرح راهبری10 ارتباطات برون و درون صفحهای پایگاه را تعریف میکند.

برای این که ساختار به کارآمدی برسد، محتوا باید به خوبی سازماندهی شود. همانطور که در تصویر زیر نشان داده شده است یک ساختار ساده ترکیبی از سه بخش است: صفحه خانه، بخشهای اصلی، و زیر بخشها که هر کدام باید به سادگی در دسترس مراجعهکننده قرار گیرد و راهبری پایگاه باید به گونهای تعریف شود که در کوتاهترین شکل ممکن کاربر به محتوای موردنیاز خود برسد - راکتفیس گرافیک. - 2014 11تا کنون دستهبندیهای گوناگونی برای انواع راهبری ارائه شده است. یکی از این دستهبندیها عبارت است از - دینگ و لین: - 2009 1

· راهبری جهانی و راهبری بخشی2

· راهبری محلی3

· راهبری تکمیلی4

· راهبری فرایندی5

· »کانوانس« در سال «2014 انواع راهبری را بر پایه ناحیه قرارگیری آن در صفحه به شش ناحیه زیر تقسیممیکند : - SFU Canvas, 2014 -

· نوار راهبری دست-چپ ؛

· نوار راهبری جهانی؛

· نوار خرده نانی؛

· ناحیه مربوط به محتوا؛

· نوار جانبی دست-راست؛

· گوشه راهنما.

»دبلیو.تری.سی.« کنسرسیوم وب جهانگستر که اکنون به عنوان »سازمان استاندارد بینالمللی وب« شناخته میشود؛ به دست »تیم برنرزلی« تأسیس شده و از سوی وی هدایت میشود. کار و هدف بنیادی این مؤسسه، توسعه استانداردهای وب است. این مؤسسه در کنار این مأموریت اصلی، به کارهایی مانند آموزش و »فرومهایی6« با دسترسی آزاد برای تبادل و توسعه اطلاعات نرمافزاری میپردازد - ویکیپدیا . - 2014»دبلیو.تری.سی.« ساختار سازمانی نظاممندی ندارد و بهصورت یک شرکت تمامعیار درنیامده است؛ اما میتوان آن را توافق میان چند مؤسسه از جمله مؤسسه فناوری ماساچوست » - ام.آی.تی. - 7«، کنسرسیوم پژوهشی ریاضیات و انفورماتیک اروپا » - ای.آر.سی.آی. ام. - 8

«، دانشگاه »کیو9« ژاپن، و دانشگاه بیهانگ10 چین در حوزه ارائه توصیهها و استانداردهای فنی وب جهانگستر تعریف نمود . - Facts About W3C, n.d. - اولین نسخه »دبلیوسی ای جی« به عنوان اولین راهنمای »دبلیو.تری.سی.« در سال 1999 میلادی منتشر شد و از آن زمان به بعد این موسسه به صورت مداوم آن را بازبینی میکند و همگام با تغییرات فناوری، نسخهّای جدید از این راهنما را ارائه میکند - رامیرو گونکالوز. - 2014 11این راهنما چگونگی دسترسی افراد با ناتوانی جسمی به محتوای وب را توضیح میدهد. همچنین ابزاری مناسب برای تمامی توسعه دهندگان محتوای وب است. هدف اولیه این راهنما بهبود دسترسی برای افراد با ناتوانایی جسمی است اما پی