بخشی از مقاله
چکیده:
در بخش اول این مقاله به مباحثی از روانشناسی رانندگی همچون ادراک و توجه رانندگی، تأثیر تلفن همراه در بر هم زدن تمرکز در خودرو در هنگام رانندگی، رانندگی و ادراک خطر و برخی آسیب های جسمی و ذهنی موثر در رانندگی پرداخته می شود. و در بخش دوم این مقاله - بخش کاربردی - به مباحثی همچون طریقه رانندگی صحیح در پیچ، برف و یخبندان، باران و همچنین طریقه رانندگی صحیح در هوای مه آلود، شب، رانندگی در شن های روان و غیره پرداخته می شود.
از آنجا که انسان مخلوق پیچیده ای است هدف از نگارش این مقاله، آشنایی بیشتر با رفتارهای انسان در هنگام رانندگی و چگونگی نشان دادن عکس العمل در برابر واکنش ها در هنگام رانندگی است . همچنین از آنجائیکه امکان اینکه تمام رانندگی در روز، شرایط جوی مناسب و جاده مستقیم و هموار اتفاق بیفتد، امری نادر است و ممکن است در شرایط خاص و حتی بحرانی قرار بگیریم، ضروری به نظر می رسد با طریقه صحیح رانندگی در این شرایط نیز آشنا شویم که در بخش دوم این مقاله، به این مطلب اشاره دارد. برای نگارش این مقاله از شیوه رجوع به کتب مختلف استفاده شده است .
مقدمه:
روانشناسی، مطالعه رفتار انسان است و این رفتار، شامل رانندگی هم می شود. کمبود توجه به روانشناسی راننده، برداشت ناکاملی را از آن چه قبل از حادثه رخ داده است، در اختیار قرار می دهد.1 خوب راندن هنری است با ریزه کاری بی شمار که عدم توجه به آنها سبب بروز سوانحی مختلف می شود که گاه جبران ناپذیر هستند. راننده خوب پیوسته به عوامل و عناصر مؤثر در رانندگی مانند هوا، نور لازم، وضع خودرو، تعداد وسایل نقلیه در حرکت و وضع جسمانی خود توجه می کند و مهمتر آنکه تمام پیشگیری منطقی در جهت جلوگیری از تصادفات رانندگی چه از جانب خود و چه دیگران را رعایت می کند.
-1 روانشناسی رانندگی
-1-1 ادراک و توجه در رانندگی
بارها دیده ایم که رسانه های جمعی، حادثه ای را که به علت دید کم راننده بوجود آمده است، گزارش کرده اند. در نزد عوام به نظر می رسد بینایی ضعیف، عامل اصلی خطر حوادث باشد. گرچه به هر حال به طور متناقضی، بیشتر اطلاعات رانندگی از طریق بینایی کسب می شود، نتیجه اساسی که از پژوهش ها می توان گرفت این است که بینایی ضعیف، ارتباط بالایی با افزایش خطر حادثه ندارد. بینایی، حس اولیه ای است که به وسیله آن اطلاعات در طول رانندگی کسب می شود اما به نظر می رسد عملکرد مناسب رانندگی، با بینایی نسبتاً ضعیف هم، قابل حصول باشد.
ادراک بینایی، یک تکلیف دشوار برای مغز است، هنوز علیرغم این حقیقت که رانندگی، یک فعالیت ادراکی است، ظرفیت های اساسی سیستم بینایی، می تواند با تقاضاهای دیگریسازش یابد . حتی بینایی کاملاً ضعیف، برای آشکار و پاسخ به سوانح، کافی به نظر می رسد. برای این مسأله دلایلی وجود دارد. در رانندگی، بسیاری از محرک ها،صرفاً لازم است که آشکار شوند و این وظیفه آسانتری نسبت به شناسایی شدن است.
برای مثال در یک تقاطع، مهم این است که فرد ببیند یک وسیله نقلیه، نزدیک می شود به جای اینکه ساخت و مدل وسیله نقلیه را شناسایی کند. زمان شناسایی مورد نیاز است - مثل خواندن علائم جاده -که اطلاعات غالباً در دامنه ادراکی هستند . - علائم برجسته هستند، تصاویر روشن، طوری طراحی شده اند تا به یکدیگر شبیه نباشند - شناسایی بینایی، شامل درجاتی از توجه به زواید است - مثل علائمی که غالباً تکرار می شوند - و خود ارزیابی ماهیت رانندگی، مسأله سازگاری را برای راننده ممکن می سازد. - مثلاً رانندگان می توانند زمان بیشتری را برای خواندن یک علامت جاده به خود بدهند یا می توانند از رانندگی سریع در شب اجتناب کنند و غیره - .
.1 گراهامهُل- روانشناسی رانندگی .2 حسین منوچهر پارسا- چگونه در شرایط بحرانی رانندگی کنیم تقریباً غیر منصفانه است که فقط به محدودیت های سیستم بینایی توجه کنیم زمانی که کار انطباق مفید با تقاضاهای سنگین رانندگی را برای ما انجام می دهد. حتی در هنگام شب ، زمانی که دقت در پایین ترین حد خود است، به نظر می رسد محدودیت های حسی رانندگان، نتایج کمی را در حوادثی که اتفاق می افتد، در بر داشته باشد. رانندگان به طور موقعیتی، با اشیائی که نمی توانند آنها را آشکار سازند، تصادف می کنند .
اما درست نیست که حادثه را فقط به کمبود حس در راننده نسبت دهیم. اینمسأله احتمالاً قابل استناد به دو عامل است.اولاً این که بیشتر اوقات - به استثنای مه، برف ، باران سنگین - محرکی که فرد باید به آن پاسخ دهد - مثل وسایل نقلیه دیگر - به خوبی در آستانه حسی به منظور آشکار شدن قرار دارد.ثانیاً محیط جاده غالباً دارای ساختار بوده و بنابراین قابل پیش بینی است. رانندگان می توانند براساس آنچه که انتظار دارند با آن مواجه شوند عمل کنند، نه اینکه مجبور باشند یک تحلیل بینائی جزئی از مسائل اطراف، انجام دهند .
به هر حال ممکن است عمل براساس انتظارات، مشکلاتی را به بار آورد بخصوص اگر این انتطارات، برای شرایط حقیقی که راننده خود را در آن می یابد، مناسب نباشد. بسیاری از کمبودهای ادراکی در رانندگی که منجر به حوادث می شوند،مستقیماً توسط محدودیت های حسی سیستم بینایی به وجود نمی آیند: آن ها با توجه به مشکلاتی که در توجه کردن یا انتظارات نامناسب درباره محیط رانندگی وجود دارد، بهتر مشخص می شوند.
تحقیقات نشان می دهد که توجه، یک جنبه حیاتی از فرآیند بینایی است. فقط بخش کوچکی از رفتار رانندگان به وسیله میزان زیادی از اطلاعات بینایی در دسترس در محیط رانندگی تحت تأثیر قرار می گیرد. آنچه یک راننده، به طور حقیقی، درک می کند ممکن است ضرورتاً به آن چه در شبکیه او نمایش داده میشود، مربوط نباشد . ادراک، مربوط به انتخاب برخی از جنبه های درونداد حسی و استفاده از آن به عنوان مبنایی برای عمل می شود: صفحه باید به طورمناسب، تفسیر شود و اشیاء - استفاده کنندگان دیگر از جاده - تشخیص داده شده و به طور صحیحی به آنها پاسخ داده شود.
سیستم بینایی،شدیداً ظرفیت محدودی دارد. به این علت است که در هر لحظه می تواند تحلیل با وضوح بالا را فقط در مورد بخش کوچکی از اطراف، فراهم کند. داشته ها باید طوری هماهنگ شود که کدام نواحی صحنه، تحلیل شده و چگونه به طور کامل پردازش خواهند شد. اختصاص توجه براساس تعامل پیچیده بین عوامل درونی و بیرونی است، به عبارت دیگر، این مسأله باعث می شود اولویت بالایی را به جهت دادن توجه به سوی محرکی که سطوح بالایی از وضوح حسی با توجه به درخشندگی، ظاهر شدن ناگهانی و غیره دارد ، بدهیم. همچنین این مسأله باعث میشود توجه را براساس تجارب گذشته، نسبت به محیط های مشابه، اختصاص دهیم به جای اینکه هر زمان که با یک صحنه جدید مواجه می شویم شروع جدیدی داشته باشیم.
همچنین آن باعث میشود که بیشتر به محرکی که مربوط به تکلیفی است که در حال انجام دادن آن هستیم، توجه کنیم. این عوامل ، مطالعه توجه را هم از دیدگاه پژوهشی و هم امنیت جاده ای، پیچیده می کند. آنچه فرد در هر لحظه به آن توجه می کند، به وسیله ترکیب بی همتای ویژگی های فیزیکی شیء در صحنه، انتظارات فرد درباره چیزی که احتمال دیدن آن را می دهد - که توسط تاریخچه گذشته بی همتای او تعیین میشود - و وظیفه ای که فرد، سعی می کند انجام دهد، تعیین می شود.
