بخشی از مقاله
چکیده
عمده ترین فریضه ی مذهبی که در فرآیند اجتماعی شدن، افکار، نگرش و رفتارهای مذهبی کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار می دهد، نماز است. و در میان مجموعه فعالیت هایی که برای تعلیم و تربیت انجام می گیرد ، بیشترین سهم به تدریس معلم در کلاس اختصاص می یابد .تدریس را می توان به فعالیت های دو جانبه که بین معلم و شاگردان جریان دارد و هدفش یادگیری است تعریف کرد. پس از شروع سال تحصیلی متوجه شدم که دانش آموزان در قرائت نماز مشکل دارند از این رو بر خود واجب دانستم که به عنوان یک معلم این مشکل را بر طرف کنم بعد از دریافت ابلاغ خود به عنوان مجری طرح آموزش عملی نماز تمهیداتی را در نظر گرفتم.
از جمله: تشکیل جلسه ی دیدار با اولیا، شرکت در نماز جماعت آموزشگاه با دانشآموزان، استفاده از ستاره های نماز برای تشویق بیشتر دانش آموزان، تهیه ی تراکت های اذکار نما ز و نصب آن در معرض دید دانش آموزان ، استفاده از پازل و بازی اذکار نماز ، برگزاری میزگردهای وضو و .... که تمامی این فعالیت ها باعث شد که دانش آموزان کلاس پنجم نماز یاد بگیرند و نسبت به نماز و نمازجماعت علاقه مند شوند . از جمله محدودیت این طرح، هم سو نبودن اعتقادات بعضی از خانوادهها با آموزش نماز و احکام در مدرسه بود یعنی اینکه اگر اولیا نسبت به خواندن نماز و انجام واجبات دینی کوتاهی و کم توجّهی نمایند، تلاش آموزگار بی نتیجه میماند.
واژههای کلیدی: طرح عملی نماز،ستاره های نماز،تراکت اذکار،پازل و بازی اذکار
مقدمه
حضرت امام مهدی - عج - : "هیچ چیزی مثل نماز بینی شیطان را به خاک نمیمالد و او را خوار نمیکند، پس نماز بخوان و بینی او را به خاک بمال." آموزش و پرورش سنگ زیر بنای رشد و تربیت کودک است. بدون آموزش و پرورش اثر بخش هیچ کودکی روی سعادت و خوشبختی را نخواهد دید. توجه صرف به علم منهای پرورش، کودک را دچار مشکلات عدیده ای خواهد نمود. در این میان یکی از مسائل تربیتی کودکان که مطرح است پرداختن به تربیت دینی کودکان از جمله علاقه مند کردن آنها، به نماز و نماز جماعت و صحیح خواندن نماز است.ساده انگاری در این مسیر نسل ها را به قربانگاه می کشد وسرمایه های انسانی را تباه می سازد مهم ترین عامل در تربیت نیکو در افراد درک و کاربردمؤثّر نماز در زندگی است.انجام فریضه ی نماز باعث تربیت صحیح فرد خواهد شد و از این رهگذر نتایج سودمند عاید فرد و جامعه خواهد کرد.
نماز میراث تمامی انبیاء است هر پیامبری که مبعوث به رسالت شد،انسانها را به نماز دعوت کرد و به آن سفارش نمود. قرآن کریم در »سوره مریم آیه «31 از دعوت به نماز حضرت عیسی - ع - و درآیات بعد از دعوت به نماز حضرت اسماعیل - ع - یاد کرده است. در سوره طه خداوند به پیامبر - ص - می فرماید: »خانواده و پیروان خود را به نماز امر کن و در این دعوت شکیبا باشاهّمیّت.« نماز به قدری مهم است که قرآن بعد از ایمان، آن را متذکّر شده است. »یقیمون الصلوهاز.«این جا به اهمّیّت نماز پی میبریم زیرا یکی از پایه های دین شمرده شده است و در رأس همهی عبادتها نماز است. اسلام بدون نماز هرگز معنایی ندارد. نماز خودسازی است. قرآن عجیب سخن میگوید: »ای اهل ایمان از نماز استمداد کنید اگر شما میخواهید در اجتماع، یک مسلمان واقعی باشید و میخواهید یک مجاهد نیرومند باشید، باید نمازخوان خالص و مخلص باشید.«
نماز کشتی نجات است که همه افراد بخصوص کودکان و نوجوانان ها و جوان ها را از طوفانها و خیزابها عبور می دهد و به ساحل آرامش ورستگاری میرساند.همه ی کودکان و نوجوانان ، محتاج هدایتند و به یک برنامه ی صحیح زندگی نیاز دارند . این نیاز برآورده نمی شود ، مگر با پرورش حس مذهبی ، احیاء فطرت و فراهم نمودن زمینه های رشد و به کمال رساندن فضایل اخلاقی آنها ،که نماز کامل ترین پاسخ به عالی ترین نیاز انسان است.در دین ما نماز به عنوان ستون دین تلقی شده و ملاک ارزش آدمی و قبولی کلیه ی اعمال و فرائض دیگر اوست و اگر درست اقامه گردد، به عنوان معراج مؤمن و رأس دین شمرده می شود،که نیاز به مداومت ومحافظت دارد.
رکن عمده ی تربیت در دوره ی نوجوانی و جوانی تربیت دینی است. در تربیت درست دینی، درونی ساختن فریضهی نماز در رفتارهای نوجوانان و جوانان از طریق خانواده و مدرسه نقش عمده ای ایفا می کند. اگر برپایی این فریضه به صورت آگاهانه در مراحل بعدی زندگی استمرار پیدا کند، میتوان انتظار داشت که جامعه از وجود افرادی شایسته و به کمال رسیده بهرهمند شود. از آنجا که نماز فریضه ای است که روزانه در چند نوبت انجام می شود. فرد نمازگزار با ذکر و یاد خدا و رعایت شرایطی که برای اجابت آن لازم است. زمینههای تربیت فردیو تربیت اجتماعی را مهیّا میسازد . بدون تردید، همهی جوانان و نوجوانان، بالفطره استعداد پذیرش و انجام تکالیف مذهبی را دارند اما آنچه مهم است، چگونگی روش ها و ارائه شیوه های جذب آن ها به سوی تکالیف مذهبی است. با اعتقاد بر این اصل بود که بر آن شدیم تا دریابیم که راهها و شیوه های جذب دانش آموزان به اقامه نماز ، که عالیترین ارتباط انسان با خداست، چیست؟
بیان مساله مورد پژوهش و ضرورت آن
آموزشگاه شهید کاظمی 2 گلمغان از مدارس ابتدایی ناحیه یک شهرستان اردبیل می باشد که جزو مدارس حاشیه ای است . اینجانب افسانه حشمتی با مدرک کارشناسی ارشد آموزش زبان انگلیسی و 8 سال سابقه تدریس - 6 سال در مقطع راهنمایی رشته زبان و دو سال در مقطع ابتدایی - مسئولیت خدمت به 27 دانش آموز را درپایه پنجم این آموزشگاه برعهده گرفتم .این مدرسه دارای 460دانش آموز می باشد که در شش پایه اول تا ششم جمعا دارای 16کلاس می باشد و شیفت مخالف آن مدرسه پسرانه ابتدایی شهید کاظمی 1 است که به صورت چرخشی دایر می باشند.
ساختمان این مدرسه در سال 1373ساخته شده و از نظر فضای آموزشی دارای 19اتاق می باشد که شامل 16کلاس درس ، 2دفترو یک نماز خانه بوده و فاقد کتابخانه،انبار و آزمایشگاه است. این مدرسه از مدارس نسبتا کم برخوردار است که با استقرار در حاشیه شهر ،اولیای دانش آموزان اکثرا در فقر فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی - بی سرپرست ، بد سرپرست ، اعتیاد ، فرزند طلاق و ... - به سر می برند.
بنده در اولین روزهای سال تحصیلی با مسئله ای مواجه شدم که بسیار مهم و مشکل ساز به نظر میرسید. مشکل ،عدم رغبت دانش آموزان کلاسم به حضور در نمازخانه بود و می دیدم بعضی از دانش آموزان با وجود شرکت در نماز با اینکه مکلف به تکلیف بوده وباید نماز خود را به صورت صحیح ادا می کردند، ولی اکثراین دانش آموزان طریقه ی صحیح خواندن نمازرا چه در ارکان وچه در اذکار آن به خوبی نمی دانستند و خیلی از آداب نماز رابه خوبی رعایت نمی کردند به گونه ای که با صدای بازشدن درنمازخانه یا صحبت چند نفر به آن طرف برمی گشتند یا اینکه سر نماز می خندیدند .
بیان مبانی نظری تجربه
اگر ما بتوانیم نماز را به عنوان یک هنجار مذهبی در رفتار و کردار فرزندان خود درونی سازیم، قدم اساسی برای تربیت دینی آنها برداشتهایم. نماز در ایجاد و حفظ شخصیّت سالم مذهبی افراد نقش دارد و دارای اثرات مثبت اجتماعی است. بدون تردید، همهی جوانان و نوجوانان، بالفطره استعداد پذیرش و انجام تکالیف مذهبی را دارند اما آنچه مهم است، چگونگی روش ها و ارائه شیوه های جذب آنها به سوی تکالیف مذهبی است.
دکتر محسن ایمانی در مقاله خود میگوید: انجام عبادت در کودکی موجب ملکه شدن این رفتار در وجود آنها میگردد و اگر بخواهیم افراد با عبادت خو بگیرند، باید دوره کودکی را مغتنم بشماریم. از این رو، در نظام آموزشی اسلام دیگر جایی برای تحمیل عقیده و القائات و به تبع آن، تقلید کورکورانه باقی نمیماند؛چرا که اصولاً این مفاهیم با مفهوم پذیرش بر اساس بصیرت و آگاهی، به هیچ وجه سازگار نیست. در برخی از روایات نیز بر این نکته تأکید شده که آموزش اگر بر اساس فهم و آگاهی نباشد، چندان سودمند و پایدار نخواهد بود. روایت علویاَلازیرلانمونهخَیْرَایاز فیان عِلْمروایات لَیْسَاست:» فیه تَفَهّم، اَلا لاخَیْرَ فی قراءهلَیْسَ فیه
