بخشی از مقاله
چکیده
این تجربه مبتنی بر تعریف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش از مربی و نظام معیار اسلام بوده و محقق در سال تحصیلی 92-93 با هدف رفع مشکلات رفتاری دانش آموزان دختر در یکی از مدارس آموزش و پرورش ناحیه 2اراک به تقویت رفتارهای اسلامی پرداخته است. مطالعه منابع نظری و پیشینه تحقیق در این تجربه حاکیست تربیت، کمک رسانی به متربی برای شکوفاسازی قابلیت ها و توانش های درونی اش در سه شاخه بینش ها، گرایشها و رفتارها بوده و نیاز است جهت ترغیب دانش آموزان مطابق معیارهای مورد قبولشان در امور دینی، راه های مناسب توسط مسئولین اداره آموزش و پرورش شناسایی و اجرا شود.
محقق مسئله را عدم شناخت دانش آموز از رفتارهای اسلامی، عدم باور،تعمیق و کاربست آنها، درونی نشدن و عدم تثبیت رفتار بیان کرده، سپس راه حل خود را در سه مرحله: شناخت، تعمیق باور، درونی کردن و تثبیت، با خودارزیابی و خودکنترلی بوسیله دفترچه روزنگار رفتارهای اسلامی در 8 رفتار نمازخواندن، رعایت حجاب، احترام به والدین، راستگویی، رعایت نظم، جدیت در کسب علم، رعایت پاکیزگی و خوش اخلاقی به اجرا گذاشته و نتایج آماری حاصل از پرسشنامه محقق ساخته، پیشرفت بیش از %55 دانش آموزان در رفتارهای مذکور و تأثیر راه حل دربیش از %32 دانش آموزان به میزان متوسط را نشان میدهد.راه حل اجرا شده قابلیت تعمیم برای تقویت دیگر رفتارهای اسلامی مانند شجاعت، مسئولیت پذیری، ورزش... را دارد. همچنین داشتن روزنگار رفتارهای اسلامی برای همه دانش آموزان موثر خواهد بود.
مقدمه
در فصل اول سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، معلم و مربی چنین تعریف شده است: »معلم و مربی به فردی اطلاق می شود که رسالت خطیر تربیت دانش آموزان را در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی برعهده دارد.« معلمی که رسالت بودن و خطیر بودن این امر را بپذیرد به خوبی می داند که علاوه بر تعلیم علم باید کمک کند تا این علم از سطوح پایین یادگیری فراتر رفته به مرحله ی عمل و درونی شدن درآید و کودک و نوجوان به کاربرد آنچه آموخته دست یابد. در این تجربه که هدف، اصلاح رفتار بوده از آموزه های دین اسلام بهره برده شده تا به یک هدف والاتر که معرفی دین اسلام به عنوان یک منبع کامل جهت زندگی می باشد دست یافته و طی فرآیند این تجربه، دانش آموز یاد بگیرد چگونه رفتار خود را کنترل کرده و به ارزیابی خود بپردازد.
بیان مسئله و اهمیت موضوع
»رسالت آموزش و پرورش ایجاد تغییرات مطلوب و ارزشمند در نگرش ها، شناخت ها و رفتارهای دانش آموزان است ودر این راستا معلم نقش اساسی دارد.« - حاتمی خواه، - 5 :1391 محقق برای ایفای این نقش، در سال تحصیلی 92-93 رفتار دانش آموزان کلاس خود را با مشاهدات دقیق مورد بررسی و ارزیابی قرار داده، طی این بررسی ها بی نظمی های مکرر دانش آموزان، لباس ها و مقنعه های کثیف، نمرات کم در آزمون ها و پرسش های درسی، تقلّب در آزمون های کتبی، شکایت والدین مبنی بر ترک نماز و عدم حرف شنوی فرزندشان، ریختن زباله از جمله پوست میوه و تغذیه زیرنیمکت، ورود با تأخیر به کلاس درس و ... او را ترغیب کرده است تا ازطریق تربیت دینی و با اتکا به آنچه دین اسلام برای زندگی ارائه کرده راه حلی پیدا کند که مجموعه ای از مشکلات ذکر شده را رفع کرده یا کاهش دهد.
جمع آوری اطلاعات و مبانی نظری تربیت و تربیت دینی
» تربیت فرآیندی است که طی آن، مربی می کوشد ، با توجه به نگرش ها ، بینش ها و جنبه های خاص تربیتی خود، متربی را به سمتی سوق دهد، تربیت هر چند از باب تفعیل است، واژه ای است که متضمن یک معنای تعاملی2 و دوسویه3 است. می توان گفت در این فرآیند بخشی از عناصر و متغیرهای آن از ناحیه ی مربی و برخی دیگر از جانب متربی ارائه می شود و اگر این گونه نباشد، از دیدگاه تربیتی این مفهوم معادل واژه ی تلقین یا القا خواهد بود.
با توجه به این دید تعاملی، تربیت عبارت است از کمک رسانی به متربی برای شکوفاسازی قابلیت ها و توانش های درونی اش البته باید توجه داشت که کمک کردن در سه شاخه انجام می شود: -1 شاخهی بینش ها، -2 شاخه ی گرایش ها و انگیزش ها، -3 شاخه ی رفتارها.« - اسماعیل زاده، » . - 26 :1390از آن جا که هدف از تربیت دینی و سلامت معنوی، حضور قرآن و سیره ی معصومین - ع - در متن زندگی فرزندان است، با تعلیم مسائل دینی و با روش های مطلوب و خاص می توانیم در کودکانمان درک و شعور دینی ایجاد کنیم.« - نور بخش ، - 99 :1390
روش ها
»مقصود از روش ها، فنون، شیوه ها و دستورالعمل های جزئی است که اهداف آموزش را به ثمر می رسانند. برخی از این روش ها عبارتند از : -1 روش غیر مستقیم : نتایج استفاده از روش های غیر مستقیم بسیار مفیدتر از روش مستقیم است چرا که در روش مستقیم تذکرات زیاد ومتوالی سبب لجاجت و مقاومت منفی می شود و بیان ایرادات و نصایح ، احساسات کودک را جریحه دار می کند. روش الگویی روش استفاده از مثال، قصه گویی، یادآوری نعمات الهی، نمایش از جمله روش های غیر مستقیم هستند.
-2 استفاده از روش های فعال: در این روش مشارکت کودکان مدنظر است و مزیت آن تأثیر عمقی آن است، فعالیت گروهی بچه ها، واگذاری مسئولیت به ایشان، وضع قوانین توسط آن ها و نظارت و قضاوتشان در مورد افراد خاطی از موارد مهم و مؤثر است. -3 روش تربیت تلقینی : تلقین مثبت به خود و دیگران از روش های مورداستفاده در تربیت اسلامی است. - « با اندکی تلخیص،مستمند زهرا، پایگاه اینترنتی -
رفتار
» رفتار4 در روان شناسی رفتاری چنین تعریف می شود هر فعالیتی که ارگانیسم - جاندار - انجام می دهد و به وسیله ی ارگانیسمی دیگر یا یک ابزار اندازه گیری قابل مشاهده یا اندازه گیری است.« - دکتر سیف، » - 45 :1377مشکلات رفتاری در مجموع از دو نوع تشکیل می شوند: یک دسته کمبود رفتار5 و دسته ی دیگر فزونی رفتار«6 - همان منبع: » - 49شدت یا نیروی7 رفتار یعنی اینکه رفتار با چه شدت یا نیرویی رخ می دهد.« - همان منبع: » - 71نرخ8 یا فراوانیرفتار:9 یعنی تعداد دفعات وقوع رفتار، اگر صرفا ًتعداد دفعات وقوع رفتار تعیین شود به آن فراوانی رفتار می گویند. اما اگر تعداد دفعات وقوع رفتار در یک واحدزمانی معین حساب شد معمولاً به آن نرخ می گویند.« - همان منبع : » - 71طول مدت10
رفتار : یعنی زمانی که انجام دادن یک کار یا دادن یک پاسخ به طول می انجامد. - همان منبع: » - 72هدف های رفتاری دارای ویژگی های دیگری هستند. رابرت میگر11 سه ویژگی یا سه قسمت زیر را برای هدف های رفتاری پیشنهاد کرده است: الف - رفتار یا عملکرد موردنظر را با تمام ابعاد ضروری آن بیان کنید. ب - موقعیت یا شرایطی را که رفتار قرار است در آن رخ دهد توضیح دهید. پ - ملاک یا معیار عملکرد مورد قبول را تعیین نمایید. - «همان منبع: - 74
پیشینه ی تحقیق
-1 علی مددی ، زهرا، 1389-90، اداره کل آموزش و پرورش استان ایلام - پژوهشگاه معلم اراک - : علی مددی در پژوهش خود با عنوان بررسی تأثیر آموزش ترغیب و ترهیب در ارتقاء سطح معرفت دینی، تقویت بنیه ی معنوی و مذهبی ، سلامت روان و امید دانش آموزان دختر سال دوم دوره راهنمایی شهر ایلام ، از یک پرسشنامه محقق ساخته و یک پرسش نامه سلامت عمومی استفاده کرده و پس از انجام مراحل تحقیق داده های حاصل را مورد تحلیل قرار داده و به این نتیجه رسیده است که آموزش ترغیب و ترهیب باعث افزایش معرفت دینی، تقویت بنیه معنوی و مذهبی و افزایش امید گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شده است.
