بخشی از مقاله
چکیده
نیاز سازمانها به سازگاری با محیط تجاری پویا و پیچیده امروزی برای ادامه بقا که ناشی از توسعه بازارهای رقابتی است از یک سو و از سوی دیگر فشار مجامع سرمایه گذار به مدیران جهت تعیینا رزش و تبیین معیارهای اندازه گیری دقیق و شفاف سبب شدهسازمان ها سیستم های سنتی هزینه یابی و اندازه گیری عملکرد بر مبنای حسابداری صنعتی را مورد بازنگری قرار داده و سیستمهای جدیدی مبتنی بر نیازهای عملکردی سازمان خود را مورد نظر و بهره برداری قرار دهند. یکی از مهمترین تکنیکهایی که می تواندسازمانها را در بهبود عملکردها مبتنی بر هزینه کمک کند سیستم هزینه یابی هدف می باشد.
هزینه یابی بر مبنای هدف یک ابزار راهبردی قوی است که سازمان ها را همزمان قادر به یافتن سه بعد کیفیت، هزینه و زمان می کند و هزینه ها را قبل از وقوع کنترل می کند. در این راستا در این مقاله ابتدا مقدمه ای بر هزینه یابی هدف تشریح می گردد و سپس به بررسی منشا و تاریخچه آن و مقایسه با سیستم کایزن و فرایند هزینه یابی هدف پرداخته می شود و در انتها به کاربرد این سیستم در صنایع خودرو سازی ایران و مقایسه با شرکت های جهانی و مزایا و معایب به کارگیری این سیستم خواهیم پرداخت.
کلید واژگان: هزینه یابی بر مبنای هدف، مهندسی ارزش، زنجیره ارزش، کایزن،مثلث سه بعدی بقا.
مقدمه
یکی از چالش های عمده که بر سر راه شرکت ها وجود داشت خلق ارزش و ارائه آن به مشتریان بود. برای مقابله با این چالش ها، فلسفه ها و اصول مختلفی در دهه های گذشته به وجود آمدند که از این بین می توان به تولید به هنگام مدیریت کیفیت جامع و تولید ناب اشاره کرد که در محیط تجاری به شرکت ها کمک می کند که به هدفشان در ارتباط با خلق ارزش برای ذینفعاشان دست یابند.هزینه یابی بر مبنای هدف فرآیند استراتژیک در مدیریت برای کاهش هزینه ها در مراحل اولیه برنامه ریزی و طراحی محصول است و توجه خود را به مدیریت هزینه محصولات آتی واحد تولیدی معطوف می دارد.
روش هزینه یابی بر مبنای هدف درست نقطه مقابل روشهای سنتی است و با قیمت های فروش هدفمند برای یک محصول آغاز میشود نه تنها قیمت های جاری را در نظر میگیرد بلکه الگوی چرخه حیات قیمت های آتی را نیز مد نظر دارد. این تکنیک کلید مفاهیم مدیریتی را در بردارد. امروزه شرکتهایی که ارتباطی تنگاتنگ با مشتریان داشته و خواستار کسب سودی بیشتر می باشند به این نتیجه رسیده اند که کاهش هزینه های تولید و ارائه خدمت، رابطه ای مستقیم با افزایش سودآوری دارد.
یکی از راههای کاهش هزینه های فوق ، گذر از سیستم حسابداری سنتی به سوی حسابداری مدرن است. رقابت شدید در سطح بین المللی، اغلب مؤسسات تولیدی و خدماتی از جمله شرکتها، بانکها و ... را وادار می سازد که محصولات و خدمات خود را با کیفیت عالی و کمترین بهای تمام شده به بازار عرضه کنند. هزینه یابی هدف به عنوان ابزاری مهم برای افزایش قدرت رقابت، ایجاد شده است. یک محصول رقابتی می بایست عاملهایی از قبیل هزینه، کارایی، کارکرد، تحویل به موقع کالا، انعطاف پذیری و کیفیت را مخاطب قرار دهد.
TC در دهه 60 قرن بیستم میلادی در ژاپن به وجود آمد ، اما در دهه 80 قرن بیستم میلادی بسیاری از شرکتهای بزرگ آمریکای شمالی و اروپا نیز به منظور تقویت مدیریت هزینه و افزایش رقابت سعی کردند از این سیستم استفاده کنند. حدود 80 % شرکتهای تلفیقی ژاپنی و شرکت %100 خوروسازی های ژاپنی %40 شرکتهای آمریکایی از این سیستم استفاده می کنند. مهمترین موضوع در استفاده از هزینه یابی هدف همان زمینه های فرهنگی ان است. با این تعبیر که در نوع عملکرد به جای اینکه تنها یک گروه به حفاظت از منابه و زمینه های کاری خود بپردازد، می بایست کارکردهای سایر گروه ها و منافع جمعی را مدنظر قرار دهند.
بنابراین مدیریت هزینه بر مبنای هدف، مجموعه یکپارچه ای از تکنیک ها و سیستم هایی است که جهت مدیریت اجزاء طراحی و به کار برده می شود و به منظور پیاده سازی موفق آن، ایجاد زمینه های مناسب تکنیکی، رفتاری و فرهنگی لازم می باشد. مهمترین موضوع در استفاده از هزینه یابی هدف همان زمینه های فرهنگی آن است، با این تعبیر که در نوع عملکرد به جای اینکه یک گروه تنها به حفاظت از منابع و زمینه های کاری خود بپردازد، می بایست کارکردهای سایر گروه ها و منافع جمعی را مدنظر قرار دهند.
برای اجرای مؤثر، هزینه یابی هدف باید در طی زنجیره ارزش انتشار یافته باشد و تمامی افراد سازمان آنرا پذیرفته باشند در هزینه یابی برمبنای هدف توجه ویژه ای به چرخه عمر محصولات و بهبود مستمر می گردد و همواره نیازهای مشتریان در اولویت قراردارد. با توجه به جهانی شدن بازارها که در حال حاضر شاهد آن هستیم و مسئله پیوستن به بازار تجارت جهانی، ما ناگزیر به فضای رقابتی قدم می گذاریم و برای بقا در چنین فضایی ناگزیر از اعمال هزینه یابی هدف هستیم.
هزینه یابی هدف در صنعت خودروسازی در ایران با مشکلات عدیده ای مواجه است ولی مزایا و آینده دنیای تجارت ما را مجبور به استفاده از این روش بسیار سودمند خواهدکرد. از سوی دیگر ترفندهای مهمی در حسابداری مدیریت ارائه شده است که می تواند سازمان ها را در حفظ توان رقابتی خود در بعد قیمت یاری رساند. تکنیک هایی مانند هزینه یابی بر مبنای فعالیت هزینه یایبی هدف، هزینه کایزن و ... رویکردهای نوین در حسابداری مدیریت، در مقایسه با هزینه یابی سنتی به شمار می روند بنابراین در این مقاله سعی داریم به بررسی راهکار ها و روش موجود در هزینه یایب هدف و تاثیراتی که بر صنایع خودرو سازی داشته بپردازیم و مشکلات صنایع خودرو سازی ایران را بیان کنیم.
تاریخچه هزینه یابی هدف
نوشته های هزینه یابی هدف به اواخر 1980 بر می گردد. بنابر این مدت زیادی نیست که این مبحث مطرح شده است. ولی بازشناسی مفاهیم آن به گذشته های دورتر بر می گردد. به طوری که در1947 میلادی در شرکت جنرال الکتریک به کار گرفته شد. در 1963 میلادی شرکت تویوتا آن را به کار گرفت. تویوتا، هزینه یابی هدف را به عنوان ابزاری برای برنامه ریزی هزینه تولید یک خودرو به مبلغ هزار دلار به کار گرفت. در واقع هزینه یابی هدف را شرکت تویوتا در طول دهه 1960 میلادی شرح و بسط داد.
مجله بررسی های تجاری هاروارد از توشیروهیروموتو مقاله دیگری با عنوان زمینه های پنهان حسابداری مدیریت ژاپنی را به چاپ رساند که اولین مقاله انگلیسی زبان در زمینه مدیریت هزینه است. جالب است که نگاه او به این مفاهیم تحت عنوان هزینه یابی هدف بوده است. متأسفانه این عنوان که امروزه نیز مستعمل شده است کمی نامناسب است چرا که هزینه یابی هدف گسترده تر از یک سامانه هزینه یابی محض است و در واقع یک فرایند جامع کنترل و برنامه ریزی تولید است که شامل عناصر هزینه یابی نیز می شود.
از زمان معرفی هزینه یابی هدف، استفاده از آن در سراسر ژاپن رایج شده است. بیش از 80 درصد شرکت های قطعه سازی ژاپنی استفاده از این فن را پیش از 1990 میلادی آغاز کردند. زمانی که هیچ شرکتی درصنایع مختلف از هزینه یابی هدف استفاده نمی کرد همه شرکت های صنعت تجهیزات حمل و نقل ژاپن به ارزش آن پی برده بودند. تجربیات شرکت های امریکایی در مقایسه با شرکت های ژاپنی فرق دارد.
