بخشی از مقاله
چکیده
کمبود سوختهای فسیلی، بحران جهانی نفت و همچنین افزایش آگاهیهای زیستمحیطی، پذیرش عمومی از نیروگاههای سنتی نظیر نیروگاههای گازی را بهطور پیوسته در کشورهای در حال توسعه کاهش داده است. از اینرو تصمیمگیرندگان در زمینه انرژی نیازمند به ابزارهایی جهت پشتیبانی تصمیمگیری جهت انتخاب بهترین جایگزین برای نیروگاههای سنتی با سوخت تجدید پذیر هستند. در این تحقیق برای حمایت از تصمیمگیرندگان، یک ابزار ارائه شده است که در آن به بررسی جنبههای اقتصادی، زیستمحیطی و اجتماعی برای احداث نیروگاههای با سوخت های تجدید پذیر می پردازد.
سپس یک روش تحقیق با استفاده ترکیبی از ابزارهای روش منطق دیجیتال بهبود یافته و روش ویکور برای حل مسئله تصمیم گیری چند معیاره و وزن دهی و رتبهبندی نیروگاههای تولید برق با استفاده از منابع پایان ناپذیر با قابلیت در نظر گرفتن معیارهای کیفی و کمی، ارائه خواهد شد. برای درک بهتر روش پیشنهادی، یک مطالعه موردی در ایران که کشوری با وابستگی شدید اقتصادی به نفت است، مطرح میگردد و در آن پنج نیروگاه تولید برق با توجه به ظرفیتهای این کشور مورد بررسی و اولویتبندی قرار میگیرند. هدف مدل پیشنهادی، ارزیابی نیروگاه های مختلف و شناسایی بهترین نیروگاه با توجه به معیار های اهداف توسعه پایدار از منظر پدافند غیرعامل است.
واژگان کلیدی: ویکور، منطق دیجیتال بهبود یافته، تجدید پذیر، توسعه پایدار، تصمیم گیری چند معیاره
مقدمه
در دهههای اخیر، جهانیان به طور روز افزون از ناتوانی محیط زیست برای حمایت از توسعه بدون قید و بند بشریت و صنعت آگاه شدهاند. آلودگی آب، هوا، خاک و در عین حال تغییرات جوی، تاثیرات منفی قابل توجهی بر کیفیت زندگی مردم به خصوص در کشورهای با اقتصاد در حال توسعه گذاشته است . سوختهای فسیلی بخش قابل ملاحظه ای از این تاثیرات منفی بر محیط زیست را شامل می شوند از جمله انتشار گاز دی اکسید کربن که انتظار می رود در بلند مدت باعث افزایش 3/6 درجه سانتیگرادی دمای هوا شود.
ولی تنها با محدود کردن گسترش بخش انرژی نمی توان به یک راه حل اساسی برای حفظ محیط زیست رسید چراکه اقتصاد بسیاری از کشور های جهان شدیداً با تقاضای انرژی در هم آمیخته است. در عین حال پایان پذیری و تجدید ناپذیری سوختهای فسیلی نیز به عنوان یک بحران مطرح است. طبیعت میلیونها سال برای پدید آوردن آنها وقت گذارده و بشر در یک قرن یا بیشتر آن را مصرف می کند. به همین دلیل است که امکان استفاده از منابع انرژی جایگزین مورد توجه واقع شده است.
بنابراین، ایجاد تعادل بین رشد اقتصادی، کیفیت زندگی و بهره برداری از منابع طبیعی یک ضرورت تلقی می شود. به منظور پاسخ به این نیاز، کمسیون جهانی محیط زیست و توسعه در گزارش خود توسعه پایدار را توسعه ای تعریف نموده است در آن نیازهای مردم کنونی بدون از بین بردن توانایی نسل های آینده در بر آوردن نیازهایشان برطرف می گردد.در این راستا استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر مانند باد و انرژی خورشیدی که سریعترین منابع انرژی در حال رشد بوده و تا %11 از منابعانرژِی جهانی را پوشش میدهند یک امر حیاتی است.
اینگونه انرژیها تکیه بر سوخت هایی دارند که تمیز وتقریباً پایانناپذیر هستند.پیشبینی میشود تولید انرژی تجدید پذیر در دهههای بعدی افزایش چشمگیری داشته باشد و به سهم 50 درصد تولید برق تا سال 2040 برسد. این مقاله به بررسی جنبههای اقتصادی، زیستمحیطی و اجتماعی برای نیروگاه های طراحی شده با سوخت های تجدیدپذیر پرداخته و یک مدل ترکیبی با ادغام روش منطق دیجیتال بهبود یافته و روش ویکور برای وزندهی و رتبهبندی نیروگاههای تولید برق ارائه میدهد که قابلیت به کارگیری همزمان معیارهای کیفی و کمی را دارد.
برای درک بهتر روش پیشنهادی، یک مطالعه موردی در مورد تأمینکنندگان انرژیهای تجدیدپذیر در ایران با در نظر گرفتن دو معیار جدید قابلیت توسعه و سهولت دسترسی به فناوری، مورد بررسی و اولویتبندی قرار میگیرند. نوآوریهای این مقاله به شرح زیر می باشند:رتبهبندی نیروگاههای تولید برق با سوختهای تجدیدپذیر در ایران با توجه به جنبههای اقتصادی، زیستمحیطی و اجتماعی با ارائه یک مدل تصمیم گیری ترکیبی براساس روشهای منطق دیجیتال بهبود یافته و روش ویکور در نظر گرفتن دو معیار کیفی جدید بلوغ و سهولت دسترسی به فناوری در ادامه این تحقیق به بررسی پژوهشهای پیشین در این رابطه خواهیم پرداخت.
سپس در بخش روش انجام تحقیق بیان می گردد. بخش به اعتبارسنجی و کاربرد روش پیشنهادی در کشور ایران خواهد پرداخت. بخش مقاله نیز به بحث و تحلیل نتایج بدست آمده از مطالعه موردی اختصاص یافته است و در نهایت بخش و پایانی مقاله به نتیجه گیری کلی و ارائه پیشنهادات جهت مطالعات آینده در این زمینه می پردازد.
ادبیات پژوهش
توسعه پایدار سیستمهای انرژی، برای سیاستگذاران و تصمیم گیران در سراسر جهان، روز به روز با اهمیتتر میشود. اهداف اصلی سیاست جهانی در این زمینه شامل رشد اقتصادی، امنیت تأمین انرژی و کاهش اثرات تغییرات آب و هوایی است. برای رسیدن به این اهداف نیاز به در نظر گرفتن و ادغام همه جنبههای پایداری سیستمهای انرژی - زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعی - میباشد که به تدریج توسط تصمیمگیرندگان و سیاستگذاران به رسمیت شناخته شده و در تعدادی از مطالعات مربوط به پایداری سیستمهای انرژی، منعکس گردیده است.
اگرچه تمرکز بیشتر مطالعات انجام شده بر تولید برق است، اما تحقیقات مذکور تا حد زیادی در حوزه و روش متفاوت هستند. این تحقیقات از نظر نوع و تعداد جنبههای فنی و پایداری - زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعی - ، روش ارزیابی - ارزیابی چرخه عمر، هزینه چرخه عمر و غیره - و نیز روش یکپارچهسازی ملاحظات پایداری - بهعنوان مثال رویکرد ذهنی، تجزیه و تحلیل تصمیم گیری چند معیاره و غیره - با یکدیگر تفاوت دارند. با مرور تحقیقات انجام شده میتوان به روشنی دریافت که در بیشتر مطالعات صورت گرفته، جنبه اقتصادی پررنگ بوده و کمتر به جنبه زیستمحیطی توجه شده است.
در این مقاله، یک سیستم ارزیابی یکپارچه برای سنجش پایداری نیروگاههای تجدیدپذیر تولید برق با قابلیت در نظر گرفتن معیارهای کمی و کیفی بهطور همزمان ارائه شده است . این سیستم به ارائه مدلی برای تصمیمگیری در خصوص اولویتبندی احداث نیروگاههای مختلف با توجه یکپارچه به جنبه های اقتصادی، زیستمحیطی و اجتماعی منجر می شود.
روش گردآوری اطلاعات
همانگونه که اشاره شد، این مقاله به بررسی نیروگاههای تجدید پذیر با توجه به اهداف توسعه پایدار می پردازد. بدین منظور برای تعیین معیارها با استفاده از مرور ادبیات و پرسش از خبرگان، معیارها و زیر معیارهایی که تأثیر مستقیم بر تصمیمگیری دارند انتخاب می شوند. سپس برای جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه استفاده گردیده است که پرسشنامه اول بهمنظور شناسایی وزن و اهمیت معیارهای تصمیمگیری به روش منطق دیجیتال بهبود یافته و پرسشنامه دوم برای رتبهبندی نیروگاهها با روش ویکور به کار میرود. در انتها نیز روش ترکیبی جدیدی به منظور رتبهبندی نیروگاهها بر مبنای شاخصهای تعیین شده ارائه میگردد.
