بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با افزایش استفاده از پرتودارو در روشهای تشخیصی و درمانی پزشکی، میتوان مراحل انجام فرآیند و همچنین بیماران دریافت کننده پرتودارو را به عنوان یکی از چشمههای پرتوگیری کارکنان مراکز پزشکی هستهای در نظر گرفت. بنابراین کاهش پرتوگیری کارکنان یک ضرورت محسوب میشود. در این مطالعه با طراحی و ساخت تجربی حفاظ آهنی برای سرنگ های تزریق پرتودارو مشاهده شد، پرتوگیری سالیانه به مقدار15/88درصد کاهش مییابد. در ادامه با استفاده از کد MCNPX کاهش پرتوگیری توسط سایر فلزات برای حفاظ گذاری مورد برسی قرار گرفت. با نتایج بدست آمده از دوزیمتر TLD100 بیشترین کاهش دز دریافتی سالیانه مربوط به سرب92/93درصد، سپس آلیاژ مس-تنگستن67/88درصد، و در آخر مربوط به حفاظ آهنی18/29درصد بود.پرتوگیری، حفاظگذاری، 99mTc MIBI و کد.MCNPX
مقدمه
امروزه استفاده از روشهای پزشکی هستهای، برای کارهای تشخیصی و درمانی در مراکز بیمارستانی در سرتا سر جهان رو به افزایش است. بنابراین با دانستن اهمیت غیر قابل انکار استفاده ازپرتوداروها در پزشکی، عدم رعایت نکات ایمنی و مقرراتحفاظت در برابر اشعه، میتواند مخاطراتی را برای کارکنان اینمراکز به دنبال داشته باشد - . - 1 با توجه به این که حدود 4 درصد از پرتوگیری مردم مربوط به مراکز پزشکی هستهای میباشد. به این منظور برای پرتوکاران بایدمیزان پرتوگیری مشخص شود، تا بتوان قوانین و استانداردهای حفاظت در برابر اشعه در مورد پرتوگیری شغلی برای آنها بکارگرفت. سپس با استفاده از دستگاهها و تجهیزات سنجش اشعه، مقدار پرتوگیری تا حداقل کاهش یافته و اصل ALARA1 یاهمان حداقل مقدار دست یافتنی به ویژه، برای کارکنان اجراییشود - . - 2
به این منظور ضرورت استفاده از حفاظ گذاری به منظور کاهش پرتودهی منابع تابش اشعه اهمیت پیدا میکند. بسته به نوع پرتو گسیلی از جمله تابشهای آلفازا، بتازا و تابش گاما از چشمههای تابش، و همچنین رنج انرژی تابش میتوان حفاظهایمورد نیاز را طراحی و در مقابل چشمه تابش به منظور کاهش پرتودهی به کار گرفته شوند - . - 3 با توجه به این که پرتوداروی 99mTc MIBI تابش کننده اشعه گاما باانرژیحدود140Kev تابشی بدون بار میباشد - . - 4 بنابراین دارای اندرکنش کم با محیط مادی خواهد بود و در مقابل برد زیاد. برای حفاظگذاری چشمههای اشعه گاما، میتوان از فلزات با چگالی اتمی بالا برای انرژی تابشی زیاد و همچنین چگالی متوسط برایانرژیهای پایین بین 0/1 Mev تا - 5 - 0/4 Mev، به منظور افزایش اندرکنش و تضعیف انرژی، شدت پرتو گاما را مطابق با معادله - - 1 با انتخاب ضخامت مناسب حفاظ مورد نظر، به مقدار دلخواه کاهش داد - . - 6
در معادله - - 1 ، I 0 بیانگر شدت پرتو دهی اولیه، Iبیانگرشدت کاهش یافته عبوری از حفاظ، x ضخامت حفاظ قرار دادهشده در مقابل چشمه تابش وʽ ضریب تضعیف خطی مربوط به فلز مورد استفاده برای حفاظگذاری میباشد. بسته به هر نوع فلز این ضریب متفاوت میباشد. در این مورد کارهایی در کشورهاینروژ و ترکیه برای اندازهگیری دز دریافتی از سرنگهای آلوده به
مواد پرتوزا و اتاق تهیه پرتودارو برای کارکنان مراکز پزشکی هستهای به ترتیب، توسط لی و بایرام انجام گرفته است - 8،. - 7در این مطالعه سعی میشود با طراحی و ساخت نمونه حفاظآهنی، به دلیل وزن کم، هزینه کم و هندسه منظم جهت استفادهکارکنان، برای سرنگهای حاوی پرتو داروی 99mTc MIBI در هنگام تزریق پرتو دارو ، میزان کاهش پرتوگیری کارکنان موردبررسی قرار گیرد.
مواد و روشها
طراحی و ساخت آزمایشگاهی
نخست در این مطالعه با در نظر گرفتن فلز آهن ، به دلیل چگالی اتمی متوسط حدود 7/87g.cm-3 به منظور کاهش وزن،فراوانی زیاد و در دسترس بودن، قیمت کم، انعطافپذیری در هنگام تراش ، در آزمایشگاه اقدام به طراحی و ساخت حفاظ برای سرنگهای پلاستیکی تزریق پرتودارو که مورد استفاده کاراکنان در بخشهای پزشکی هستهای بیمارستانها میباشد گردید. در شکل - - 1 نمونه آزمایشگاهی ساخته شده به ضخامت 2mm آورده شده است.در ادامه برای سنجش نتیجه کار حاصله با استفاده از دستگاه دز کالیبراتور، که برای اندازهگیری فعالیت درون سرنگ پرتوداروبه منظور آماده سازی برای تزریق به بیماران به کار گرفته میشود،برای 5 نمونه سرنگ حاوی پرتودارو 99mTc MIBI برای دوحالت،سرنگ حاوی پرتودارو بدون حفاظ و با حفاظ توسط دستگاهقرائت و یادداشت شد جدول - . - 2
شبیه سازی مونت کارلو
کد محاسباتی مونت کارلو MCNPX ، یک کد شبیه سازیقدرتمند برای کارهای هستهای میباشد. کد قابلیت ترابرد ذرات باردار مانند، الکترون، پرتون و ذرات بدون بار همچون، نوترون وفوتون را دارا میباشد. این کد دارای 7 خروجی استاندارد میباشد،بسته به نیاز مسئله میتوان از آنها استفاده کرد - . - 9به دلیل عدم محدودیت در شبیهسازی در این مطالعه سعیشد، فلزات دیگر نیز با استفاده از کد محاسباتیMCNPX برای حفاظگذراری مورد بررسی قرار گیرد. در فرآیند شبیه سازی سهفلز، آهن 2654Fe ، سرب 82204Pb و آلیاژمس-تنگستن10درصد CuW 10 انتخاب شدند.
در ادامه با استفاده از شبیه سازی دوزیمترTLD100 در دوحالت برای یافتن دوز جذبی پوست کارکنان و دز جذبی تمام بدن یا همان مغز استخوان - - 10، در فواصل 10cm، 20cm، 30cm و 40cm از سرنگ شبیه سازی شده، میزان دوز جذبی سالیانه را برای کارکنان در دو حالت، بدون حفاظ و با حفاظ 2mm - برای هر سه فلز گفته شده - محاسبه شد. در جدول - - 2 نتایج حاصل ازاندازهگیری آورده شده است. شکل - - 2 بیانگر نحوه شبیهسازی توسط کد MCNPX را نمایان میکند.
نتیجه گیری
با توجه به نتایج بدست آمده و میانگینگیری از اندازهگیریتجربی جدول - - 1 مشاهده میشود، استفاده از حفاظ آهنی 2mmتوسط کارکنان برای فاصله تماس کمتر از50cm در هنگام تزریقپرتودارو، پرتودهی سرنگ حاوی پرتودارو از مقدار 18/77mci به مقدار 15/79mci کاهش مییابد. بنابراین شاهد کاهش 15/88درصدی پرتودهی و متناضر پرتوگیری سالیانه کارکنان بخشپزشکی هستهای خواهیم بود.با نتایج بدست آمده از شبیهسازی همانگونه که از نمودارهای - - 1 و - - 2 که به ترتیب، برای دز دریافتی سالیانه پوست و تمام بدن کارکنان در حالت بدون استفاده از حفاظ2 mm سرنگ تزریق و استفاده از حفاظ هنگام تزریق پرتودارو رسم شده است،
