بخشی از مقاله
1 مقدمه
درایران خدمات دزیمتری فردی فیلم بج از سال 1341 از طریق مرکز اتمی دانشگاه تهران با تعداد 62 پرتوکار فعالیت خود را آغاز نمود.[1] بعد از تاسیس سازمان انرژی اتمی ایران ارائه خدمات دزیمتر فردی فیلم بج به کلیه پرتوکاران، برعهده این سازمان گذاشته شد. در سال 1357 تعداد مراکز تحت پوشش به 545 مرکز و در سال 1368 با تصویب قانون حفاظت در برابر اشعه، کلیه مراکز کار با پرتو اعم از پرتوتشخیصی، پرتودرمانی ،صنعتی ، پژوهشی و ... ملزم به استفاده از دزیمتر فردی شده و تعداد مراکز تحت پوشش به 1446 و 9329 پرتوکار افزایش یافت. هم اکنون تعداد مراکز 3422 و پرتوکاران تحت پوشش 28100 می باشد. از سال 1387 کار خدمات دهی به مراکز، از طریق شرکتهای خدمات دهنده و تحت نظارت واحد قانونی امور حفاظت دربرابر اشعه صورت می پذیرد. در هر دوره اطلاعات پرتوکاران ومیزان پرتوگیری آنها از طریق مرکز خدمات دهنده به پایگاه اطلاعات داده گروه دزیمتر فردی فیلم بج واحد قانونی منتقل می گردد. این گروه نظارت و کنترل برنحوه دزیمتری واقدام بر پرتوگیریهای غیرعادی را بر عهده دارد.
940
وجود گزارش هائی در زمینه دز دریافتی نسبتا قابل توجه [2] و آثار ناشی از پرتوگیری بلند مدت [3] در رادیولوژی مداخله ای، ممکن است نگرانی هائی را در کارکنان مراکز رادیولوژی تشخیصی ساده و دندانی که بخش بسیار بزرگی از پرتو کاران کشور را تشکیل می دهند ایجاد نموده باشد. تجربه بلند مدت واحد قانونی بر ناچیز بودن دز دریافتی این کارکنان در دهههای گذشته دلالت دارد اما انجام پژوهش حاضر برای ارزیابی جامع در این زمینه ضروری بنظر می رسید تا هم شاخصهای کمی ایمنی در این گروههای کاری تعیین گردد و هم ضرورت و سودمندی بکار گیری دزیمتر فردی به وسیله کارکنان این بخشها مورد بازبینی قرار داده شود. این مقاله به مطالعه فراگیر آماری دز تمامی پرتو کاران این دو گروه پرداخته و پس از حذف برخی موارد نامطمئن و مشکوک از آمارها، تحلیل و نتیجه گیری را بر پایه آمارهای قابل اطمینان ودرست ارائه نموده است.
دزیمتر فیم بج از یک فیلم از نوع Kodak type 2 یاFoma و نگهدارنده آن(بج) از نوع RPS1تشکیل شده است .[4] این دزیمتر قابلیت اجرای اهداف مونیتورینگ فردی و اندازه گیری میزان دز با توجه به مقدار انرژی پرتو، از 0,05 میلی سیورت تا 2 سیورت را دارد .
هدف گروه دزیمتر فردی فیلم بج اجرای اهداف مونیتورینگ فردی، از جمله اندازه گیری و کنترل میزان پرتوگیری پرتوکاران میباشد. جهت پرتوکاران تحت پوشش خدمات دزیمتری 6 نوبت در سال، دزیمتر فیلم فرستاده شده و گزارش های دزیمتری نیز جهت هر مرکز ارسال می گردد. برای پرتوکارانی که بر پایه نتایج بدست آمده از دزیمتر فردی آنها دزی بالاتر از حد دز یا حد آستانه بررسی ثبت شده باشد یا نحوه پرتوگیری فیلم غیرعادی باشد، پرسشنامه پرتوگیری غیر عادی ارسال میگردد. شخص پرتوکار پس از تکمیل و تایید مسئول فیزیک بهداشت، پرسشنامهها را جهت گروه دزیمتر فردی فیلم بج واحد قانونی ارسال مینماید و این گروه پس از بررسی مجدد دزیمتر و با توجه به شرایط نگهداری دزیمتر و اظهارات پرتوکار و مسئول فیزیک بهداشت مرکز در پرسشنامه پرتوگیری غیرعادی، دز نهایی را در پرونده پرتوگیری پرتوکاران آن مرکز ثبت مینماید. متاسفانه بعضی از مراکز فیلمهای استفاده شده را عودت نداده و یا در موعد مقرر ارسال نمینمایند .
آستانههای دز
آستانه ثبت دز: مقداری از دز، پرتوگیری و یا ورود مواد پرتوزا به بدن است که توسط واحد قانونی تعیین می گردد و اگر میزان دز، پرتوگیری و یا ورود مواد پرتوزا به بدن افراد بیش از آن باشد مقادیر مربوطه باید در گزارش پرتوگیری هر فرد منعکس گردد.
1 RPS/AERE"RADIATION PROTECTION SYTEM/ATOMHC ENERJY RESERCH ESTABLISH IN GREAT BRITAIN"
941
حد آستانه بررسی: میزان پرتوگیری با بیش از 0/3 حد دز سالانه می باشد(بر اساس 6نوبت خدمات دهی در سال، حد آستانه بررسی 1میلی سیورت در هر دوره می باشد). آستانه بررسی حدی است که گذشتن از آن نیاز به بررسی شرایط کاری فرد یا روش مونیتورینگ فردی را بیان می دارد. هدف از این بررسینه الزاماً اعمال محدودیتهایی برای کاهش دز، بلکه امکان اصلاح شرایط کاری در صورت امکان برای کاهش دز فرد در دورههای بعدی است.
حد دز: مقدار دز موثر یا دز معادل افراد ناشی از فعالیت پرتوی کنترل شده است که نباید از آن تجاوز شود. طبق استانداردهای حفاظت دربرابر اشعه این حد 20mSv در سال در نظر گرفته شده است. حد دز موثر سالیانه می تواند تا 50میلی سیورت در سال افزایش یابد مشروط بر اینکه میانگین دز در 5سال متوالی از 20میلی سیورت بر سال تجاوز ننماید5 ] و .[6
پرتوگیری غیرعادی: به پرتوگیریهای بیش ازحد آستانه بررسی در هر دوره دزیمتری یا بیش از حد دز سالیانه یا پرتوگیری غیرعادی فیلم گفته می شود. لازم به تاکید است که عبارت "پرتوگیری غیر عادی" در بیشتر موارد بر تجاوز از حد دز دلالت نداشته یا بیانگر آسیب ناشی از پرتوگیری نمی باشد.
-2 روش کار
در این مقاله میزان پرتوگیری شغلی وتعداد پرتوکاران مراکز رادیولوژی تشخیصی ساده و دندانی مورد بررسی قرار گرفته و نتایج توسط جداول و نمودارها آورده شده است. لازم به ذکر است که تاکنون هیچ تحلیل آماری جامعی در زمینه وضعیت این گونه مراکز از جهت میزان پرتوگیری ارائه نشده است.
هم اکنون از تعداد 3422 مرکز و 28100 پرتوکار تحت پوشش خدمات دزیمتر فردی فیلم بج در سطح کشور، تعداد 2426 مرکز و 17073 پرتوکار مربوط به مراکز رادیولوژی تشخیصی ساده(بیش از 70 درصد تعدادکل مراکز و60 درصد کل پرتوکاران) و 215 مرکز و 739 پرتوکار مربوط به مراکز رادیولوژی دندانی میباشد.
