بخشی از مقاله
چکیده
آلودگی محیط زیست باعث گردیده توجه انسان به گسترش فضاي سبز براي ایجاد فضاهاي زیبا و دلنشین هر روز افزایش یابد. از طرفی کمبود منابع آب از عوامل محدود کننده گسترش سبزفرشها به عنوان اسکلت اولیه در فضاي سبز میباشد. اثر مایه-زنی دو قارچ-ریشه آربوسکولار Funneliformis mosseae - و - Rhizophagus intraradices و یک باکتري-ریشه محرك رشد گیاهی - Pseudomonas fluorescens - بر رشد دو رقم چمانواش بلند ‘J-r’ - و - ‘H-d’ روي برخی ویژگیهاي ظاهري از جمله کلروفیل و کیفیت ظاهري در دو دوره تنش شدید خشکی و ترمیم بررسی گردید.
مقدمه
کشت سبزفرش1 در سالهاي اخیر در کشور ما گسترش زیادي یافته است، ولی باید توجه داشت که بخش وسیعی از سرزمین ایران از آب و هواي خشک و نیمه خشک برخوردار میباشد، در چنین اقلیمی ایجاد سبزفرش بدون توجه به نیاز میزان بالاي آب آبیاري سبزفرش مقدور نخواهد بود - حکمتی، . - 1389 از طرفی بیشتر پژوهشگران بر این باورند که با مدیریتی خوب و صحیح، با استفاده از کودهاي زیستی و ریزسازوارهها2 از جمله قارچ-ریشهها3 و باکتري-ریشهها4 میتوان شرایط تغذیهاي بهتري را براي گیاه فراهم کرد . - Vessey, 2003 -
قارچ-ریشهها و باکتري-ریشهها قادرند اثرات نامطلوب تنش خشکی5 در گیاهان را تعدیل کنند. گزارش شده است که هدایت هیدرولیکی سیستم ریشههاي گیاهان قارچ-ریشهاي و باکتري-ریشهاي بیشتر از گیاهان دیگر است که به دلیل افزایش سطح ریشه یا طول ریشه است، همچنین در گیاهان قارچ-ریشهاي و باکتري-ریشهاي هدایت آبی در واحد طول ریشه داراي افزایش بیشتري است . - Troeh & Loynachan, 2003; Bharti et al., 2013 -
مواد و روشها
این پژوهش در بیرون گلخانه - مزرعه پژوهشی - بخش علوم باغبانی دانشکده کشاورزي دانشگاه شیراز در گلدانهاي 25 کیلوگرمی انجام شد. براي اعمال تیمار خشکی در این پژوهش ظرفیت مزرعه به روش گلدانی اندازهگیري شد. این آزمایش با چهار تیمار شامل شاهد، دو گونه قارچ-ریشه آربوسکولار Funneliformis mosseae - و - Rhizophagus intraradices و یک گونه باکتري-ریشه محرك رشد گیاهی - Pseudomonas fluorescens - ، بر روي پنجه1 دو رقم چمانواش بلند - رقم متحمل به خشکی ‘J-r’ و رقم حساستر به خشکی - ‘H-d’ به صورت یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوك کامل تصادفی بررسی گردید.
در این آزمایش ابتدا چمانواش بلند به مدت 3 ماه با دور آبیاري 21 روز زیر اعمال تنش شدید خشکی قرار گرفتند. سپس شاخصهاي ظاهري مورد ارزیابی قرار گرفتند. پس از اعمال تنش شدید خشکی، براي دوره ترمیم2 تیمارهاي دور 21 روز آبیاري تا نزدیک ته شاخساره3 سر برداري و به مدت 5 هفته در حد ظرفیت مزرعه آبیاري شدند تا برگشت پذیري تیمارها نسبت به شاهد مقایسه شوند.
سپس مجدد شاخصهاي ظاهري مورد ارزیابی و مورد مقایسه با شاخصهاي ارزیابی شده با تیمارهاي خشکی قرار گرفتند. ارزیابی کیفیت ظاهري4 بر اساس نمره از 0 تا 9 با توجه به ویژگیهاي رنگ، یکنواختی، تراکم و وجود علف بود. براي اندازهگیري کلروفیل5 از روش اسپکتروفتومتري اعداد مربوط به دو طول موج 663 و 645 نانومتر از روي دستگاه خوانده شد . - Hameed & Ashraf, 2008 -
نتایج
بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش با افزایش تنش خشکی کیفیت ظاهري در چمانواش بلند به شدت کاهش مییابد که این کاهش کیفیت به ترتیب در تیمارهاي قارچ-ریشه و باکتري-ریشه کمتر بود. در دوره ترمیم به صورت محسوسی برگشت سبزفرش به کیفیت بالاتر مشاهده شد که بهترین برگشتپذیري مربوط به قارچها و سپس باکتري بود اما شاهد برگشتی از خود نشان نداد - جدول 1 و نگاره . - 1 نتایج حاصل نشان داد در دوره ترمیم بر میزان کلروفیل نسبت به تنش شدید خشکی افزوده میشود که نشان از افزایش کیفیت ظاهري در سبزفرش میباشد و این میزان کلروفیل در تیمارهاي قارچ-ریشه و باکتري-ریشه به مراتب بالاتر بود.
بحث
تنش اسمزي باعث از دست رفتن آب بافت و یاختههاي گیاهی، کمبود جذب مواد غذایی و همچنین بسته شدن روزنهها، کاهش جذب دي اکسیدکربن و ضعف گیاه میشود . - Kramer & Boyer, 1995 - در نتایج پژوهش حاضر کاهش کیفیت ظاهري با افزایش میزان تنش خشکی و برگشت به کیفیت بالاتر در دوره ترمیم مشاهده شد که با نتایج بررسی Man و همکاران - 2012 - بر روي 2 رقم چمانواش بلند همسو میباشد. میزان کلروفیل برگ از جمله ویژگیهاي فیزیولوژیک مهم است که تحت تنش، تغییر مییابد. پژوهشگران کلروفیل برگ را یکی از مهمترین شاخصهاي نشان دهنده فشارهاي محیطی وارد بر گیاه دانستند و اشاره کردند که مقدار کلروفیل در گیاهان تحت تنش کاهش مییابد .
- Zarco–Tejada et al., 2000 - نتایج این بررسی در ارتباط با کاهش میزان کلروفیل با افزایش میزان خشکی با یافتههاي Sarmast و همکاران - 2015 - مبنی بر بررسی اثرهاي خشکی روي 4 رقم چمانواش بلند همسو میباشد. قارچ-ریشههاي آربوسکولار و باکتري-ریشههاي محرك رشد گیاهی با افزایش سطح تماس ریشه با خاك و همچنین جذب مستقیم آب از خاك سبب افزایش پتانسیل آب برگ و افزایش فعالیت آنزیمهاي آنتی اکسیدانی که این عاملها در تعادل بهتر گیاه زیر تنش نقش مهمی ایفا میکنند . - Egamberdieva et al., 2015 -
