بخشی از مقاله
خلاصه
تأخیر در پروژههای ساخت، عبارت است از افزایش مدت زمان تکمیل یک پروژه نسبت به زمان تصریح شده در قرارداد یا زمانی که طرفین قرارداد برای تحویل پروژه با هم توافق نمودهاند. بررسی مقوله تأخیر در پروژههای شهرداری با توجه به صرف منابع مالی هنگفت که در اجرای آنها مورد نیاز میباشد، از ضرورت بسیار زیادی برخوردار است تا بتوان تأثیرات آن را به حداقل رساند. تاکنون پژوهشهای فراوانی در راستای شناسایی و بررسی تأخیرات با استفاده از روشهای آماری انجام گردیده است. در این پژوهش سعی شده است از روش جدیدی برای این منظور استفاده شود.
بر این اساس 55 عامل مؤثر بر بروز تأخیر در پروژههای شهرداری در 10 گروه شناسایی گردیده است. با توجه به رابطه متقابل زمان، هزینه و کیفیت، میزان تأثیر هر یک از عوامل شناسایی شده بر روی اهداف اصلی پروژه محاسبه گردیده است. بر اساس نتایج حاصل، مهمترین فاکتورهای مؤثر بر زمان، هزینه و کیفیت پروژه شناسایی شده است. در ادامه با استفاده از محاسبه میانگین عوامل مرتبط با هر گروه، رتبهبندی گروهی عوامل تعیین گردیده است.
همچنین با استفاده از روش 3AHP، با توجه به پاسخ خبرگان، اولویت بندی نهایی انجام گردیده است. یکی از مهمترین مزایای استفاده از فرایند تحلیل سلسه مراتبی - AHP - ، مقایسه عوامل به صورت کیفی میباشد که در این پژوهش بهکاربرده شده است. براساس نتایج بهدستآمده، مشخص گردیده است که ضعف در قوانین مربوط به ارجاع کار به پیمانکار، تغییرات اساسی در نقشهها و عدم قیمت دهی مناسب پیمانکار در هنگام مناقصه، علل اصل افزایش زمان و هزینه و افت کیفیت در پروژههای شهرداری میباشند.
1. مقدمه
دنیای اطراف ما مملو از مسائل چند معیاره است و انسانها همیشه مجبور به تصمیم گیری در این زمینه ها هستند. در زندگی روز مره مثالهای فراوانی از تصمیم گیری با معیار های چند گانه وجود دارد. در بعضی موارد نتیجه تصمیم گیری به حدی مهم است که بروز خطا ممکن است ضرر های جبران ناپذیری را بر ما تحمیل کند از این رو لازم است که تکنیک یا تکنیک های مناسبی برای انتخاب بهینه و تصمیم گیری صحیح استفاده شود تا تصمیم گیرنده بتواند به بهترین انتخاب ممکن نزدیک تر شود.
فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از جامع ترین سیستم های طراحی شده برای تصمیم گیری با معیار های چند گانه است زیرا این تکنیک امکان فرموله کردن مسئله را به صورت سلسله مراتبی فراهم می کند و همچنین امکان در نظر گرفتن معیار های مختلف کمی و کیفی را در مسئله دارد این فرایند گزینه های مختلف را در تصمیم گیری دخالت داده و امکان تحلیل حساسیت روی معیار ها و زیر معیار ها را دارد، علاوه بر این بر مبنای مقایسهی زوجی بنا نهاده شده که قضاوت و محاسبات را تسهیل می نماید، همچنین میزان سازگاری و نا سازگاری تصمیم را نشان می دهد که از مزایای ممتاز این تکنیک در تصمیم گیری چند معیاره می باشد.
2. بیان مسئله
فرایند تحلیل سلسله مراتبی با تجزیه مسائل مشکل و پیچیده، آنها را به شکلی ساده تبدیل کرده و به حل آنها می پردازد. این روش کاربردهای فراوانی در مسائل اقتصادی و اجتماعی پیدا کرده است و در سالهای اخیر در امور مدیریتی نیز به کار رفته است. اصولا جهت حل یک مسئله از طریق AHP ابتدا یک نمایش گرافیکی به صورت سلسله مراتبی ایجاد شده و سپس عناصر هر سطح نسبت به عنصر مربوط خود در سطح بالاتر به صورت زوجی مقایسه شده و وزن آنها محاسبه می گردد و در نهایت پس از تعیین اولویتها باید سازگاری سیستم مورد بررسی و قضاوت قرار گیرد. در این پژوهش به طور موردی، عوامل به تعویق افتادن پروژه ساخت میدان امام علی - ع - اصفهان مورد بررسی قرار میگیرد.
3. پیشینه تحقیق
با توجه به اهمیت موضوع، بررسیهای متعددی در این خصوص انجامشده است که در هرکدام، از زوایای مختلفی به بررسی این علل پرداختهشده است و طبقهبندیهای متفاوتی در این خصوص انجامشده است. آنچه در ادامه خواهد آمد مربوط به کلیه بررسیهایی میشود که از منابع داخلی بهدستآمده است. همچنین نتایجی که در این خصوص از منابع خارجی در دسترس، بهدستآمده ارائهشده است.
معضل تأخیر در پروژههای عمرانی مربوط به کشور و منطقه خاصی نیست و معضلی جهانی است. با توجه به اهمیت موضوع تحقیقهای متعددی درگذشته در نقاط مختلف دنیا انجامشده است. انتخاب عوامل مؤثر از طریق مطالعات کتابخانهای انجامشده و به کمک پرسشنامه و اولویتبندی آنها به کمک مقایسه زوجی به روش AHP میباشد.
4. روش تحقیق
مراحل انجام تحقیق به صورت خلاصه در شکل - 1 - نمایش داده شده است.
5. یافته ها و نتایج
پس از مطالعات کتابخانهای و مصاحبه با خبرگان این امر از 192 عامل موثر بر تاخیرات پروژه ها، 55 عامل انتخاب به شرح جدول - 1 - و در پروژه با استفاده از نمونهگیری هدفمند، 70 نفر از بین پیمانکار، مشاور و کارفرما شاغل در پروژه به عنوان نمونه انتخاب شدند. و با توزیع پرسشنامه و کنترل روایی و پایایی پرسشنامه ها و تحلیل آنالیز آنها، 8 مورد از مهمترین عوامل موثر بر 3 فاکتور زمان، هزینه و کیفیت طبق جدول - 2 - جهت انجام مقایسات زوجی به دست آمد. و سپس با پرسشنامه AHP مقایسات انجام گردید و به کمک نرمافزار Expert Choice اولویت بندی نهایی طبق شکل - 2 - و - 3 - انجام گردید.
