بخشی از مقاله
چکیده
حسابداری دانشی ارزشمند و مولفه اصلی برای اقتصاد بازار است. هیچ فعالیت اقتصادی بدون اتکا به حسابداری امکانپذیر نیست. حسابداری به ارائه اطلاعاتی در رابطه با وضعیت مالی و میزان سوددهی عملیات میپردازد. این دانش مبنای نظامهای مالی و پولی کشورهاست و نقشی کلیدی در »نظارت« در راستای ایجاد قابلیت پاسخگویی و شفافسازی در زمینه اقتصاد ایفا میکند. اما وجود میزان بالای کلاهبرداریهایی که در آنها حسابداران با حسابرسان، مدیران یا مسئولان اجرایی دخیل بودهاند، منجر به بروز ابهامها و طرح پرسشهایی در رابطه با راستگویی و امانت حسابداران حرفهای شده است.
موضوع اصلی در زمینه حرفه حسابداری، این مزیت انحصاری حسابرسی قانونی است که حسابداران رسمی از آن برخوردار هستند؛ همچنین توانایی پاسخگویی که از ملزومات این مزیت انحصاری است. حرفه از طریق ویژگیهای برتر خود همچون استقلال، درستکاری و حفظ منافع عموم، این مزیت انحصاری را مصون میدارد. ارتباط میان این ویژگیها و رفتار حرفهای محور اصلی بسیاری از انتقادات وارده به حرفه طی 30 سال گذشته است.
طی قرن بیستم، حرفه حسابداری بهعنوان شغلی وابسته به اخلاق و اصول اخلاقی تلقی میشد؛ اما این ادعا از سوی تنظیمکنندگان مقررات، قانونگذاران، سرمایهگذاران و سهامداران مورد تردید قرار گرفته است.در این مقاله ابتدا به مفهوم اخلاق در حرفه حسابداری و حسابرسی ،نیاز حسابداران و حسابرسان حرفه ای به اخلاق ،اهمیت اخلاق در حرفه،تهدید های اخلاقی ،علل مسائل اخلاقی ، راه های پیاده سازی اخلاق در حرفه و در نهایت رهنمودهای اخلاقی بیان می شود.
مقدمه:
چگونه می توان به هدف اصلی حسابداری رسید؟ پاسخ واضح و روشن است در سایه اخلاق است. ما باید در ابتدا کسانی که وارد رشته حسابداری میشوند را با اخلاق آشنا کنیم. حال هرچه میخواهیم بهترین فرمول های حسابداری، بهترین کتاب های حسابدار را به او آموزش دهیم اگر دانشگاههای ما یک فرد با اخلاق را تحویل جامعه ندهند هیچ فایدهای ندارد اساتید باید به دانشجویان بفهمانند که شخصیت واقعی هر شخض در گرو اخلاق اوست باید به او بفهمانند که یک حسابدار برتر در وهله ی اول شخصی است که اخلاق حرفهای داشته باشد. [10]پس با این اوصاف اگر در یک حرفه اخلاق حرفهای باشد آن حرفه پیشرفت می کند و گرنه باید منتظر نابودی آن رشته بود.
تمامی حرفه های شناخته شده مانند پزشکی ، حقوق، مهندسی برای خود یک آیین رفتار تهیه کردهاند هدف اساسی نو تهیه چنین آئین های رفتاری ارائه رهنمودهای عملی به اعضا برای داشتن طرز تفکر حرفهای به گونهای است که کیفیت ضوابط حرفه آنها را بهبود بخشد آئین رفتار حرفهای مهم ترین خط مشی های حرفه رامشخص نموده و ضامن بقای آن است و نباید شامل ایدههای ذهنی باشد بلکه باید دارای هدف های دست یافتنی و مقررات عملی و قابل اجرا برای کار باشد.
طی سالهای اخیر حرفه حسابداری به سمت وضع مقررات محدود کنندهتر مانند آیین رفتار حرفه ای حسابداران رسمی و یا قانون ساربند اسکلی پیشرفته است و در کنار آن نیز بسیاری از دانشگاهها و مؤسسات آموزش حسابداری ، درس اخلاق حرفهای را به مجموعه عناوین درسی خود افزودهاند.
چنانچه در یک حرفه اخلاق حرفهای وجود داشته باشد آن حرفه پیشرفت خواهد کرد و گرنه باید منتظر نابودی آن رشته باشیم.
مفهوم اخلاق
اخلاق را میتوان بهعنوان شاخهای از فلسفه تعریف کرد که ارزش را با توجه به رفتار انسان در ارتباط با درستی ی ا نادرستی اقدامها و نیز خوبی یا بدی نیت و پیامدهای اقدامها مورد توجه قرار میدهد
در تعریفی گستردهتر، اخلاق مجموعه ای از اصول یا ارزشهای اخلاقی را شامل میشود. هر یک از ما دارای مجموعه ای از ارزشها هستیم که گاهی اوقات به طور صحیح به آنها توجه داریم و در برخی موارد نسبت به آنها بیتوجهیم. فیلسوفها، نهادهای مذهبی و سایر گروهها اصول و ارزشهای اخلاقی ایدهآل را به شیوه های مختلف تعریف کردهاند. مثالهایی از اصول یا ارزشهای اخلاقی تعیینشده در سطح اجرایی عبارتند از قوانین و مقررات، تعالیم مذهبی، مجموعه قوانین اصول اخلاقی در تجارت جهت گروههای حرفهای یا صنعتی و آیینهای اخلاق حرفهای در سازمانها[3] بهعبارت دیگر، اخلاق مجموعهای از معیارهای اخلاقی جهت بررسی درستی یا نادرستی یک موضوع است
نیاز حسابداران حرفهای به اخلاق
اکنون پرسش این است که چرا اخلاق در حرفه حسابداری و حسابرسی دارای اهمیت ویژهای است؟ دلایلی برای این موضوع وجود دارد که عبارتند از:
1 -حسابداران حرفهای در قبال توجه به منافع عمومی و حفظ اعتبار حرفه حسابداری مسئولند. منافع شخصی نباید بر منافع عمومی برتر شمرده شود
2 -حسابداران به نمایندگی از صاحبکاران خود با طیفی از موضوعها روبه رو هستند. آنها اغلب به اطلاعات محرمانه و حساس دسترسی دارند. حسابرسان ادعا میکنند که نظر مستقل ارائه میدهند
3 -حسابدار حرفه ای خود را در قبال صاحبکار مسئول میداند. مأموریت او، حل مشکل صاحبکار و ایجاد ارزش مورد نیاز برای او است. در صورت ایجاد نشدن چنین ارزشی و در صورت حل نشدن چنین مشکلی، حسابدار حرفهای وظیفه خود را انجام نداده است. یک حسابدار تنها پس از کسب نتیجه مورد نظر صاحبکار - با انجام کلیه اقدامهایی که نتیجه مزبور را حاصل میکند - وظیفه خود را بهدرستی انجام داده است
- 4 از لحاظ فنی، حسابداران حرفهای باید خدمات حرفهای را مطابق با استانداردهای فنی و حرفهای مناسب انجام دهند. حسابداران حرفهای وظیفه دارند که خواستههای صاحبکار را تا جایی انجام دهند که با الزامات درستی و بیطرفانه بودن و در صورتیکه حسابداران حرفهای همان حسابداران رسمی باشند، با ویژگی استقلال سازگار باشد
حسابدار حرفهای برای آشنایی با لزوم انطباق با اصول اخلاقی، باید از استانداردهای فنی و حرفهای اعلامشده از سوی مراجع زیر پیروی کند :
-فدراسیون بینالمللی حسابداران در رابطه با استانداردهای بینالمللی حسابرسی
- کمیته استانداردهای بینالمللی حسابداری
- نهادهای حسابداری حرفهای کشور؛ و
- قوانین حاکم بر شرکتهای بزرگ و نهادهای تنظیمکننده قانون و قانونگذاری مربوط.
آموزش اخلاق پیش از ورود به حرفه:
آموزش رفتار حرفهای به دانشجویان حسابداری میتواند در مرحله پیش از ورود به حرفه یا پس از آن انجام گیرد موکول نمودن این امر به دوران پس از فراغت از تحصیل با توجه به اجباری نبودن آموزشهای مستمردر اکثر زمینههای کاری این رشته میتواند به معنی آموزش ندیدن تلقی شود از این رو در شرایط کنونی نمی توان به آموزش مؤثر پس از ورود به حرفه امید چندانی داشت از سوی دیگر موزش اخلاق به دانشجویان حسابدار موجب میشود که آنها پیش از ورود به حرفه با مشکلات اخلاقی حسابدار مواجه شوند و خود را برای برخورد مناسب با شرایط دنیای واقعی آماده سازند و مهارتهای تصمیمگیری و رفتار حرفهای خود را تقویت کنند.
آموزش سنتی حسابداری به طرح مسائل فنی حسابدار محدود می شود با این وصف آموزش حسابدار در ایران در سطح اموزش سنتی باقیمانده و به آموزش اخلاق حرفهای در حد معرفی آیین رفتار حرفهای در درس حسابرسی کفایت شده است و آموزش نظام مندی در این ارتباط وجود ندارد در مقابل رشتههایی نظیر پزشکی حقوق سالها است که واحد درسی اخلاق حرفه ای را به طور سنتی در مجموعه دروس خود گنجاندهاند
بنابراین به نظر میرسد که با توجه به نیازهای حرفهای و دنیای واقعی و نیز پذیرش این درس به عنوان یکی از دروس دانشگاهی ایران در رشتههای پزشکی و حقوق و نیز گنجاندن این درس به عنوان یک واحد درسی رشته حسابدار در بیشتر دانشگاههای معتبر جهان جای الی این واحد درسی در میان دروس دانشگاهی رشتهحسابداری در ایران کاملاً به چشم میخورد باید با جا دادن مفهوم مسئولیت عمومی و اخلاقی در متن تحصیلات حسابدار ، انواع مهارتهای مورد نیاز جامعه را به رهبران تجارت آموخت آینده حرفه حسابداری به رهبری اخلاقی توسط حسابداری حرفه ای و رهبران این حرفه بستگی دارد این رهبران باید دانشجویان را به کمالات انسانی دعوت نمایند و با تبیین اهمیت معیارهای اخلاقی والا و آموزش ضرورت درستکاری فردی، حسابداران فصلی و آتی را به سوی شرافتمندی سوق دهند بدیهی است با انجام این کارف این اطمینان محقق خواهد شد که در آینده حرفه حسابداری بتواند به نقش تاریخی خود در رشد عادلانه اقتصادی و رفاه ملتها ادامه ده
حسابداران رسمی و اخلاق
جهانی شدن مناسبات سیاسی - اقتصادی و فرهنگی تاثیرات شگرفی بر تحولات جوامع و توسعه یا عقبماندگی آنان گذاشته است. از یکطرف سرمایهداری جهانی که خود مبانی اخلاقی را زیرپا میگذارد به عنوان پیشتاز توسعه و تحول معرفی میگردد و از طرف دیگر چارچوبهای نظری و معرفتی در فلسفه، علم و رفتار را نیز کسانی به رشته تحریر در میآورند که به نظام فوق اعتقاد دارند بهمین علت اگرچه در حرف و عمل تناقضات عدیدهای در رفتار، کردار و منش افراد و ایدئولوژیها به چشم میخورد اما بشر در ذات تکاملی خود راهکاری مگر پناه بردن به آئین رفتاری مترقی ندارد. سرعت دگرگونی در جوامع، فرآیند صنعتی شدن جوامع، گسترش از خودبیگانگی و میزان بالای کارکرد تکنولوژی تا بدانجا رسیده که معمای هویت یا رفع نیازهای اخلاقی انسان بعنوان خصیصه بارز جهان کنونی قلمداد شده است.
بیشک بحران هویت و گستره ضد ارزشها بنیاد اخلاقی حرفه را هم مورد تعرض قرار داده بطوریکه امروزه زبان اخلاق درست به همان حد دچار نابسامانی است که زبان علوم طبیعی در جهان خیالی. بهمین علت مشخص نمیباشد که عقیم ماندن عنصر اخلاقی در جهان مدرن را باید در عقلانیت روشنگر دانست یا عدم تکامل و بلوغ نهائی عقل. خوشبختانه اگر هنوز ماشین صنعت جهان را درنوردیده اما اندیشمندان بسیاری افسانه علم فارغ از ارزش و اخلاق را سخت فرو کوفته و افشاء میکنند.
اخلاق به عنوان دستگاه هم آهنگی از معیارها، اصول، قوانین و آرمانها نامیده میشود. گفته میشود در اخلاق، چیزی کلی وجود دارد که مشخص کننده محتوای اصول و معیارهای مشخص آنست. روش شناسائی حرفهای، همه راهائی را - راههائی که توسل به اخلاق را برای توجیه اعمال ناپسند خود ناگریز میدانند و یا در موارد نا به جا به آن متوسل میشوند - که مخصوص جریانهای غیرحرفهای و غیراخلاق است کنار میزنند.
از ویژگیهای حرفه حسابرسی، توجه عمیق حرفه به فعالیت معنوی افراد است،فعالیتی که نتیجه آن وجود موازین اخلاقی، عمل کرد آن، غنی شدن محتوی آن و به کارگرفتن آئین رفتار حرفهای در زندگی حرفهای است. با این وجود وقتی درباره منافع و علائق اعضای جامعه حسابداران رسمی صحبت میکنیم نباید فراموش کرد که هیج روندی از زندگی اخلاقی جامعه نمیتواند بر نمونه یک فرد تنها قابل انطباق باشد. وقتی از زندگی اخلاقی اعضای حرفه صحبت میشود بمعنای فعالیت کسانی است که ارتباط رفتاری معینی با یکدیگر دارند موازین اخلاقی تجربی با منافع عملی پیوندی جدی دارد و در برابر تفسیر شرایط موجود عکسالعمل سریعتری از خود نشان میدهد. از یکطرف دیدگاههای اخلاقی تازهای پا میگیرد و از طرف دیگر پدیدههائی که با منافع مستقیم سازگار نیستند، از نظر اخلاق محکوم میشوند.
