بخشی از مقاله
خلاصه
با توجه به سرمایه گذاری عظیم در پروژه های پالایشگاهی، اهمیت فوق العاده زیاد مسائل ایمنی، اهمیت کیفیت فرآوردههای تولیدی، محدودیت های تحمیل شده ناشی از بحرانهای اجتماعی و اقتصادی، اختلالات ناشی از تولید، هزینه بالای دانش فنی تولید، سطح دانش پایین توسعه فناوری داخلی، اهمیت بهرهبرداری به موقع از پروژه با توجه به محدودیتهای موجود و نیز موارد غیرقابل پیشبینی، لزوم برآوردن توقعات ذینفعان دخیل در پروژه و نیز مسائل سیاسی تاثیرگذار بر پروژه های پالایشگاهی شناسایی، الویت بندی و ارزیابی نحوه پاسخ دهی به ریسک های مربوط به پروژه های پالایشگاهی از اهمیت بالایی برخوردار است. دلیل عمده ناموفق بودن بسیاری از شرکتهای سرمایهگذار در این صنعت، عدم آشنایی کافی و درک صحیح از دستهبندیهای ریسک و میزان اهمیت آنها است.
آشنایی با انواع ریسک در توسعه یک میدان گازی یا نفتی، میتواند کمک بسیاری به سرمایهگذاران و شرکت هایی نماید که قصد فعالیت در این حوزه را دارند. در این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و نیز تحقیقات میدانی - مصاحبه - ریسک های مربوط به این پروژه ها شناسایی و طبقه بندی شده و نتایج حاصل از مصاحبه با متخصصین و صاحبنظران جهت نحوه پاسخ دهی و مدیریت این ریسک ها مورد ارزیابی و تحلیل کمی و کیفی قرار گرفته است و از نتایج و یافته های این تحقیق استفاده از استراتژی ترکیبی و در نهایت سناریو سازی برای پاسخ دهی به ریسک ها بوده است که با توجه یه الویت ریسک ها و با استناد بر اطلاعات و تجاربی که از تحلیل اطلاعات حاصل از نظرات و تجارب شرکت کنند گان در مصاحبه بوده، استحراج شده است.
.1 مقدمه
زمان و هزینه کل صرف شده در پروژه های اکتشاف گاز و نفت، بستگی به درنظر گرفتن عدم قطعیت ها و فاکتورهای ریسک ایجاد شده، محدودیت دانش های مرتبط با مشخصات زمینشناسی، دستهبندی مشکلات فنی و رفتار غیرقابل پیش بینی در عملیات انسانی دارد. اکتشاف و تولید منابع گازی و نفتی همواره دارای ریسک بالایی بوده است؛ حتی در مرحله توسعه و تولید از میدان، پارامترهای مهندسی نظیر پروفایل تولید از میدان، کیفیت گاز تولیدی، هزینههای عملیاتی و خصوصیات مخزنی دارای عدم قطعیت می باشند. طرحها و پروژههای مرتبط با صنعت گاز و نفت بهدلیل دارا بودن ویژگیهای منحصربهفرد با سایر طرحها در صنایع دیگر کاملا تفاوت دارند.
ویژگیها و خصوصیاتی که طرحهای صنعت گاز و نفت را از سایر طرحها متمایز میسازد، حجم بالای سرمایهگذاری و طولانی بودن زمان اجرای این طرحها میباشد. با توجه به سرمایه گذاری عظیم در پروژه های پالایشگاهی، اهمیت فوق العاده زیاد مسائل ایمنی، اهمیت کیفیت فرآوردههای تولیدی، محدودیت های تحمیل شده ناشی از بحرانهای اجتماعی و اقتصادی، اختلالات ناشی از تولید، هزینه بالای دانش فنی تولید، سطح دانش پایین توسعه فناوری داخلی، اهمیت بهرهبرداری به موقع از پروژه با توجه به محدودیت های موجود و نیز موارد غیرقابل پیشبینی، لزوم برآوردن توقعات ذینفعان دخیل در پروژه و نیز مسائل سیاسی تاثیرگذار بر پروژه های پالایشگاهی شناسایی، الویت بندی و ارزیابی نحوه پاسخ دهی به ریسک های مربوط به پروژه های پالایشگاهی از اهمیت زیادی برخوردار است.
نفت و گاز از مرحله شناخت تا تولید، مسیری طولانی طی می کند که در این مسیر، سرمایه گذار با فرصت ها و تهدیدهای متعددی روبرو می گردد .[1] با توجه به بالا بودن هزینه سرمایه گذاری ها بایستی مطالعات دقیقی در مورد جنبه های مختلف ریسک های موجود در تمام مراحل، انجام پذیرد. هدف از این تحقیق شناسایی و طبقه بندی ریسک های موجود در توسعه میادین نفت و گاز و نیز ارائه استراتژی پاسخگویی مناسب به این ریسک ها می باشد؛ چرا که نحوه عملکرد صنایع نفت و گاز بنابر ماهیت پویا و نیز تکنولوژی پیچیده اجرا همیشه با عدم قطعیت بالایی همراه بوده است؛ و با توجه به آنچه گفته شد و نیز وجود اقتصاد متغیر جهانی همواره تصمیمگیری در مورد سرمایهگذاری این پروژهها درجه ریسک بالایی را می طلبیده است.
دلیل عمده ناموفق بودن بسیاری از شرکتهای سرمایهگذار در این صنعت، عدم آشنایی کافی و درک صحیح از دستهبندیهای ریسک و میزان اهمیت آنها است. آشنایی با انواع ریسک در توسعه یک میدان گازی یا نفتی، میتواند کمک بسیاری به این سرمایهگذاران و شرکتها بنماید؛ هزینه سرمایهگذاری در این حوزه بسیار بالاست و عدم آشنایی با این نوع ریسکها، ضررهای جبرانناپذیری را به سرمایهگذار وارد میسازد .[2]
.2 متدولوژی تحقیق
در این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و نیز تحقیقات میدانی - مصاحبه - ریسک های مربوط به این پروژه ها شناسایی و طبقه بندی شده و نتایج حاصل از مصاحبه با متخصصین و صاحبنظران جهت نحوه پاسخ دهی و مدیریت این ریسک ها مورد ارزیابی و تحلیل کمی و کیفی قرار گرفته است و برای پاسخ دهی به ریسک ها با استفاده از استراتژی ترکیبی در نهایت سناریو سازی شده است.
.3 شناسایی ریسک ها، تعریف منشاء و علل وقوع ریسک ها و تعیین اثر آن ها
اجرای پروژه های زیربنایی در ایران معمولا با ریسک های زیادی مواجه است، امکانسنجی ها و ارزیابی های اولیه در مورد پروژه ها باید با دقت و اشراف بر تمام ابعاد پروژه و با مشورت گرفتن از مشاورین فنی، مالی، بیمه ای و تمام ذینفعان این پروژه ها صورت گیرد. اکتشاف و تولید منابع گازی و نفتی همواره دارای ریسک بالایی است. تعین شکل و حجم مخازن از حیث پیچیدگیهای سازهای، محدوده مخزنی و میزان فشار گاز در لولهها و مخازن، همواره دارای عدم قطعیت میباشند .[3]
از سوی دیگر ارزیابیهای اقتصادی که در خصوص طرحهای توسعه میادین گازی انجام میشود نیز با عدم قطعیت همراه است زیرا هزینههای طرح و قیمت گاز را نمیتوان به طور قطع برای میدان پیشبینی نمود و نیز ممکن است حجم گاز در میدان و پیامد آن یعنی میزان گاز قابلمصرف تولید شده از میدان دقیقا مطابق پیشبینیهای انجامشده نباشد. حتی در مرحله توسعه و تولید از میدان، پارامترهای مهندسی مانند پروفایل تولید از میدان، کیفیت گاز تولیدی، هزینههای عملیاتی و خصوصیات مخزنی دارای عدم قطعیت هستند .[1] در جدول 1 با توجه به منشاء ریسک و اثر آن، ریسک های شناسایی شده طبقه بندی گردیده اند.
اثر ریسک
انجام کارهای اضافی افزایش هزینه ها بیش از بودجه در نظر گرفته شده عدم پاسخگویی حجم تاسیسات به برآوردها و هزینهها تحلیلها
- عدم انتخاب تعداد مناسب پیمانکار جهت پیشبرد اهداف و بهبود عملکرد
- انتصاب پیمانکاران ناشایست
- عدم هماهنگی بین پیمانکاران - جزء و کل -
- تاخیر در برنامه زمانبندی
- عدم تامین کیفیت مورد انتظار
- افزایش هزینه ها
بروز دعاوی مشکلساز غیر استاندارد شدن روابط درون سازمانی و برون سازمانی طرفین
تداخلهای کاری، مشکلات هماهنگی و درنتیجه تاخیر زمانی در پروژه یا اجرای کار با کیفیت نامناسب
عدم هماهنگی با برنامه زمانبندی و افزایش هزینهها
