بخشی از مقاله
چکیده
روشها مقاومتویژه از جمله روشهایی هستند که به منظور آشکارساز گسلها، شکستگیها و حفرات زیر سطحی مورد استفاده قرار میگیرند. در این مطالعه برا مشخص نمودن مکان شکستگیها، حفرات و گسلها روش توموگرافی الکتریکی دوبعد با دو آرایه ونر و دوقطبی-دوقطبی بکار گرفته شده است. پردازش و تفسیر دادهها نشان داد گسلی در فاصله تقریبی ۵۱ متر مرز سازند آهکی سروک و دشت قرار داشته و همچنین حفراتی با اندازهها متفاوت در عمق کم دیده شده است. مقایسه سه پروفیل در نما سه بعد مشخص میکند حفرات موجود در انتها پروفیلها جزئی از یک مجرا بوده و با هم در ارتباط میباشند.
کلمات کلیدي: مقاومتویژه، توموگرافی، ونر و دوقطبی-دوقطبی
-1 مقدمه
شناسایی گسلها و حفرات در علوم زمین و مهندسی از جهات مختلف دارا اهمیت میباشد. از میان روش ها متفاوتیکه برا آشکارساز آنها وجود دارد روش مقاومت ویژه بدلیل همبستگی خوب بین مقاومت ویژه الکتریکی و ساختار زمین-شناسی و همچنین محتوا آب و دقت نسبتا بالا مورد توجه قرار گرفته است. - Flathe, 1955; Zohdy, 1969 - در روش مقاومت ویژه آرایه ها الکترود متفاوتی وجود دارد که هر کدام دارا مزایا و محدودیتها مربوط به خود میباشد و از این رو هرکدام برا مقاصد خاصی مورد استفاده قرار میگیرند. برا پی بردن به ساختار زیرسطحی باید مقاومت ویژه حقیقی را بدست آوریم که این کار با وارون ساز مقاومت ویژه ظاهر انجام میپذیرد. در این مطالعه به منظور آشکارساز گسلها و حفرات زیرسطحی توموگرافی الکتریکی دو بعد با دو آرایه ونر و دوقطبی-دوقطبی بکار گرفته شده است.
روش توموگرافی الکتریکی باعث میشود تغییرات مقاومتویژه در هر دو امتداد قائم و افقی در نظر گرفته شود در این روش تعداد زیاد الکترود در امتداد یک پروفیل به زمین متصل شده و بسته به امکانات دستگاه، عملیات به دو صورت ۱ - اتوماتیک ۲ - دستی انجام میپذیرد. - شکل ۱ - جهت پردازش و وارونساز دادهها برداشت شده و مدلساز از نرم افزار Res2Dinv استفاده شد - Loke and - Barker, 1996 این نرم افزار مقاومت ویژه ظاهر اندازهگیر شده را تبدیل به مقاومت ویژه حقیقی زمین میکند. این نرم افزارعملیات وارون ساز را بر پایه روش deGroot-smoothness-constrained least square انجام میدهد. - Hedlin and constable, - 1990 Sasaki, 1992
-2بحث
سد مخزنی رودبال در فاصله ۰۲ کیلومتر شهرستان داراب واقع شده است. تکیهگاه سمت چپ این سد رادیولاریت-ها نفوذناپذیر مرکب از شیلها قرمز سیلیسی، لایهها ماسه سنگی نازک لایه همراه با چین ها جناغی میباشد و تکیهگاه سمت راست آن آهک سروک قرار دارد این سازند بر اثر راندگی از یک سو و وجود شکستگیها کششی از سو دیگر به شدت درز و شکافدار میباشد. در این مطالعه به منظور مشخص نمودن مکان شکستگیها و حفرات در قسمتی از جناح راست سد، سه پروفیل مقاومتویژه با دو آرایه ونر و دوقطبی- دوقطبی به روش توموگرافی الکتریکی دوبعد بکار گرفته شده است. درشکل۲ موقعیت پروفیلها نسبت به تاج، مخزن سد و سازندها موجود در منطقه نشان داده شده است.
دو پروفیل P1 وP2 با آرایه ونر به فاصله ۵۱ متر با طول ۷۱۱ و ۵۳۱ متر با فواصل الکترود۳، ۶، ۹ و .... به ترتیب با ۷۲۳ و ۷۴۲ نقطه برداشت و یک پروفیل دوقطبی- دوقطبی به نام P3 با طول ۴۴۱ متر و با ۳۸۱۱ نقطه برداشت که در فاصله ۰۵ متر از پروفیل P2 قرار دارد مورد برداشت قرار گرفته شد. دادهها هر پروفیل با نرم افزار مربوطه مورد پردازش و وارونساز قرارگرفت با توجه به اینکه بیهنجار ها از نوع جانبی هستند بنابراین برا تشخیص بهتر و دقیقتر آنها از روش وارونساز ترکیبی مارکوارت١ و اکام٢ استفاده شده است. شکلها ۳ و ۴ مدلها نتیجه شده آرایه ونر و دوقطبی- دوقطبی را به ترتیب نشان میدهند و شکل ۵ نمایی سه بعد ازوضعیت بیهنجارها مشخص شده توسط سه پروفیل را نسبت به یکدیگر نمایش میدهد.
بخش قرمزرنگ در سمت چپ مقاطعنشانگر سازند آهکی است و در فاصله تقریبا ۵۱ متر حد کوه و دشت بهم ریختگیهایی در مقاومتویژه بوجود آمده که نشانگر وجود گسل در این محدوده میباشد که با حرف F و خط چین قرمز رنگ در اشکال ۲ و ۳ نشان داده شده است. در طول پروفیلها در بعضی نقاط تعدادمنحنیها بسته قرمز رنگ تا عمق تقریبی ۵/۲ متر دیده میشود به عنوان مثال در فاصله ۶۹ متر پروفیل ونر ۱ - P1 - و ۹۱۱ متر پروفیل ونر ۲ - P2 - و ۸۲۱ متر پروفیل دوقطبی- دوقطبی، با توجه به محدوده مقاومت ویژه آنها به نظرمیرسد حفره باشند که توسط رسوبات پوشیده شدهاند. - اشکال ۳ و ۴ منحنیها بسته مشکی رنگ - با نگاهی به شکل ۵ که بصورت سه بعد سه پروفیل را نسبت بهم نشان داده است این نتیجه حاصل میگردد که حفرات موجود در انتها پروفیلها جزئی از یک کانال زیر سطحی باشند جهت روشنتر شدن این موضوع برداشت پروفیلها دیگر ضرور است. طیف آبی رنگ موجود در شکلها ۳ و ۴ - خط چین مشکی - زونی با مقاومتویژه پایین را نشان داده است که بنظر میرسد از جنس رسوبات ریز دانه باشد.
