بخشی از مقاله
چکیده
مین به عنوان سلاحی انفجاري براي محافظت از مناطق ویژه مثل مرزها و یا محدود کردن حرکت دشمن،از جمله قدیمی-ترین حربههاي نظامی به شمار میرود که هنوز جایگاه خود را در ارتشهاي جهان از دست نداده، بلکه به طراحی جدید نیز تن داده است. مین یک نوع مهمات است که در زیر یا روي زمین یا سایر سطوح قرار میگیرد و هنگامی که افراد یا وسایل در نزدیکی مین قرار میگیرند، منفجر میشود.
امروزه پاکسازي مینهاي زمینی یک مشکل بشر در بسیاري از بخشهاي جهان است. در این مقاله ضمن معرفی انواع مینها، مشخصات آنها، اجزا و انواع مینهاي زمینی بررسی و روشهاي مختلف جایگذاري و مکانیسمهاي ایمنی، روشهاي شناسایی، خنثیسازي و پاکسازي مینها و نتایج تجربی تعدادي از آزمونهاي انجام شده در مورد مینها بیان شده است.
.1 مقدمه
پایان یک جنگ به معناي خاتمه رنجها و مصائب افراد غیرنظامی نیست. زیرا هنگامیکه صلح برقرار میشود، مینهاي کارگذاشته شده و مهمات عملنکرده، سالهاي متمادي مشکلات و قربانیان متعددي را بوجود میآورد.[1] مین یک نوع مهمات است که در زیر یا روي زمین یا سایر سطوح قرار میگیرد و هنگامی که افراد یا وسایل در نزدیکی یا در تماس مین قرار میگیرند، منفجر میشود .روزانه به ازاي هر 30 دقیقه یک مین زمینی یا جنگافزار منفجر نشده پیدا میشود که سبب زخمی و یا کشته شدن افراد میگردد.
بیش از %90 افراد، غیر نظامی هستند و 1/3 این تعداد را کودکان تشکیل می-دهند.. هزینه خرید یک مین زمینی ضدنفر 3-30 دلار و هزینه خنثی کردن آن 1000 دلار میباشد. تکنولوژي جدید براي تسریع و کمک به تلاشهاي بینالمللی جهت پاکسازي و یا خنثیسازي میلیونها مین ضدنفر در مناطق مرزي کشورهاي جهان مورد نیاز میباشد. امروزه پاکسازي مینهاي زمینی یک مشکل بشر در بسیاري از بخشهاي جهان است. به ازاء هر مین خنثی شده، 20 مین دیگر در دیگر نقاط دنیا کار گذاشته میشود و براي پاکسازي کامل مناطق مینگذاري شده در جهان به بیش از 1100 سال زمان نیاز است.
پنج رکن براى مینزدایی در سطح بین المللی مشخص و پذیرفته شده است.
-1 برداشت و انهدام مین و نشانهگذارى، حصارکشی مناطق آلوده.
-2 آموزش خطرات مین به منظور آگاه کردن مردم نسبت به خطراتی که با آن مواجهاند.
-3 ارائه خدمات درمانی و توانبخشی به آسیب دیدگان.
-4 منع بکارگرى مین با هدف جهانی عارى از خطر مین و ترغیب کشورها براى مشارکت در پذیرش معاهدات بین المللی مربوطه به منظور توقف تولید، تجارت، صادرات و واردات استفاده از مینها.
-5 کمک به کشورها براى انهدام مینها به گونهاى که در توافقات بین المللی مطرح شده است
.2 تاریخچه
سابقه استفاده بشر از اشکال نخستین مین، به رم باستان باز میگردد. زمانی که سربازان رومی بر سر راه دشمنان حفرههاي کوچکی کنده و درون آنها میخهاي تیز میریختند و سپس روي حفرهها را میپوشاندند. ژوگ لیانگ در چین - قرن سوم میلادي - گونهاي از مینهاي زمینی را اختراع کرد که قابلیت انفجاري داشتند. در حدود قرن چهارده میلادي، سلسله مینگ موفق شد گونه مدرنتري از مین را که با پودر سنگ و باروت ساخته میشد، بکار گیرد. در سال 1573 در شهر آگزبرگ - جنوب آلمان - ساموئل زیمرمان نوعی مین انفجاري موسوم به فلادرماین را اختراع کرد که قدرت انفجاري بسیار زیادي داشت. این گونه مین تا اواخر قرن 19 کاربرد گستردهاي داشت.
نخستین نوع مینهاي انفجاري ضدنفر که به لحاظ مکانیکی بسیار مدرن بودند، توسط ژنرال گابریل رینز در جریان نبرد - یورك تاون - در سال 1862 ساخته شد. این مین مجهز به فیوز برقی و از راه دور قابل انفجار بود. انگلیسیها نیز نوعی از مینهاي زمینی ساختند که حاوي گازهاي سمی بود و میتوانست علاوه بر نیروي نابودکننده حاصل از انفجار، شمار دیگري از سربازان را مسموم کند. نیروي تخریبی این مینها آنقدر بالا بود که اتحاد جماهیر شوروي تا دهه 80 نیز به تولید آن مبادرت میورزید.
مینهاي شیمیایی در ادامه راه را براي تولید مینهاي هستهاي هموار کردند که در حال حاضر در ارتش بریتانیا و امریکا ساخته میشوند. به دنبال تلاشهاي مستمر بین المللی ICBL در سال 1999 معاهدهاي در اتاواي کانادا امضا و به اجرا در آمد که به معاهده اتاوا مشهور شد و منع تولید و استفاده از مینهاي ضدنفر را مدنظر قرار میداد. اگرچه در متن این معاهده به مینهاي ضدتانک و یا مینهاي انفجاري دیگر اشاره نشده بود اما نخستین تلاش جهانی و رسمی براي مقابله با آثار استفاده از این گونه تسلیحات نظامی در ارتشهاي دنیا بود.
معاهده اتاوا در ابتدا به امضا 122 کشور رسید و در ادامه شمار امضاکنندگان به 153 کشور ادامه یافت اما هنوز 40 کشور دیگر مد نظر معاهده هستند که به امضاي آن تن ندادهاند. نخستین بار مینهاي زمینی ضدنفر توسط ارتش آمریکا در جنگ ویتنام استفاده شدند اما زیانهاي زیادي براي امریکا به دنبال داشت. 28% امریکاییهاي کشته شده در جنگ، قربانی مین-هاي زمینی بودند
.3 مشخصات مورد نیاز مینها
- مرگآوري: یک مین باید به اندازه کافی، مهلک و کشنده باشد، در غیر این صورت هدف مورد نظر تأمین نخواهد شد.
- ایمنی: مین باید از لحاظ ذخیرهسازي، حمل و نقل، جایگذاري و تسلیح، ایمن باشد. مینی که در هنگام انبارداري و تسلیح، ناپایدارباشد و منفجر شود و یا سهواً در طی حمل و نقل بیافتد، هرگز نباید مورد استفاده قرار گیرد. مینها باید براي افراد و سربازان خودي ایمن باشند تا به هنگام ضرورت پاکسازي شوند.
- حساسیت: فیوز مین باید به اندازه کافی حساس باشد تا در مقابل اهداف مورد نظر فعال شود اما نباید حساسیت آن به گونهاي باشد که در برابر اهداف اشتباهی منفجر شود.
- سهولت قرار دادن مین در زمین: یک مین باید به آسانی مسلح و در زمین پنهان شود. سهولت کار با مین به طراحی فیوز و شکل و اندازه مین وابسته است.
- قابلیت اطمینان: یک مین باید در شرایط مناسب هنگامیکه تحت عوامل آغازش قرار گرفت، فعال شود و عمل کند. مینی که در اثر عوامل آغازش فعال نشود، غیر قابل اطمینان است و مطلوب نمیباشد. مینها باید تا دوره زمانی شش ماه در شرایط خاك مرطوب قابلیت اطمینان داشته باشند.
- استتار: استتار به اندازه، شکل و رنگ مین، مواد استفاده شده و روش جایگذاري در زمین، بستگی دارد. یک مین باید به اندازه کافی کوچک باشد تا به آسانی مستتر گردد.
- انبارداري: مینهاي انگلیسی براي دوره زمانی 10 تا 20 سال طراحی میشوند. یعنی یک مین میتواند در شرایط محیطی مختلف براي سالها ذخیره و جابجا شود و وقتی در زمین قرار گرفت، با قابلیت اطمینان خوبی عمل کند.[9]
.4 اجزاي مین
بطور معمول اجزاء یک مین به صورت زیر است: فیوز ، دتوناتور، بوستر، خرج اصلی، پوسته
پوسته مین باعث محفاظت آن در برابر محیط میشود. خرج انفجاري شامل مواد منفجره، عوامل شیمیایی سمی و یا هر مادهاي که در اثر شعله منفجر شود، میباشد. خرج اصلی حاوي یک ماده منفجره پایدار است که توسط خرج بوستر منفجر میشود.
زنجیره آتش شامل یک سري از رویدادهایی است که سبب انفجار مین میشود و داراي مراحل زیر می-باشد: - شروع زنجیر با عامل آغازش، - فعالیت فیوز در اثر عامل آغازش که سبب آتش گرفتن آن میشود. – تولید شعله یا ضربه توسط فیوز که سبب انفجار چاشنی میشود. - چاشنی، بوستر یا خرج اصلی را منفجر میکند. عوامل آغازش مینها مختلف و شامل فشار، کشش، آزاد شدن فشار، آزاد شدن کشش، ارتعاش، سیگنال رادیویی، عامل مغناطیسی، فرکانس صدا، استفاده از زمانسنج و عامل الکتریکی میباشد.
.5 مینهاي زمینی
دو نوع اصلی مینهاي زمینی شامل مینهاي ضد تانک - AT - 1 و مینهاي ضدنفر - AP - 2 هستند. قدرت انفجار مینها بسته به نوع آنها متغیر است.
.1.5 مینهاي ضدتانک
مینهاي ضدتانک براي آسیب رساندن به وسایل سنگینی مانند تانکها طراحی میشوند. این مینها بزرگ - حدود mm 350 قطر - و سنگین - بیش از - 5 Kg هستند و مقدار کافی مواد منفجره براي تخریب وسیلهاي که از روي آن عبور میکند، دارند که منجر به کشته شدن تعداد زیادي از افراد داخل و یا نزدیک وسیله میشوند. این مینها در محلهاي عبور وسایل سنگینی مانند جادهها، پلها و صخرهها کار گذاشته میشوند و با نیروي بیش از 100Kg، اثر مغناطیسی و یا کنترل از راه دور فعال میشوند. مینهاي ضدتانک، انفجار بزرگتري در مقایسه با مینهاي ضدنفر دارند4]و.[6
.2.5 مینهاي ضدنفر
مینهاي ضدنفر زمینی براي سالها و حتی قرنها در زیر یا نزدیک زمین باقی میمانند تا زمانیکه شخص یا حیوانی، مکانیسم انفجاري آنها را فعال کند. یک مین ضدنفر حاوي 200g ماده منفجره است که در اثر یک کیلو یا بیشتر نیرو روي آن منفجر میشود. مینهاي ضدنفر خیلی سریع عمل میکنند. این مینها به شکلها، رنگها و از مواد مختلفی ساخته میشوند. بیش از 700 نوع مین ضد نفر شناخته شده است که اغلب آنها مینهاي ضربهاي هستند. مینهاي ضربهاي در اعماق حدود بیش از 10 cm در خاك قرار میگیرند که با فشار حدود 5 kg فعال میشوند. انواع مختلف مینهاي ضدنفر طبق نوع آسیب و صدمهاي که ایجاد میکنند شامل مینهاي ضربهاي و ترکشی میباشد
.6 جایگذاري مینهاي زمینی
مینها به روشهاي مختلفی در زمین قرار میگیرند.
-1 جایگذاري با دست: این روش یک روش سنتی زمانبر و خستهکننده است.
-2 جایگذاري به صورت مکانیکی: جایگذاري مکانیکی مینها به وسایلی مانند دستگاههاي لازم براي حفر زمین و وسیله مسلح کننده فیوز مین نیاز دارد.
-3 جایگذاري به کمک بالگرد: اگرچه این روش جذاب به نظر میرسد اما بالگردها ظرفیت محدودي براي حمل مینها دارند. همچنین هنگامیکه بالگرد بر سطح زمین داراي مین حرکت میکند، بسیار آسیبپذیر است
.7 مکانیسمهاي ایمنی
سه نوع مکانیسم ایمنی به منظور بهبود قابلیت اطمینان مهمات وجود دارد. این مکانیسمها در مینهاي زمینی - مینهاي ضدنفر و ضدتانک - صادق است. اولین مکانیسم، خود تخریبی است که کلاهک خودش را تخریب میکند. دومین مکانیسم خود بیاثرسازي است که بخشی از فیوز کلاهک تخریب میشود و سومین مکانیسم، خود خنثیسازي است
