بخشی از مقاله
چکیده: امروزه مدیریت پروژه های عمرانی با پیچیدگی و تغییراتی شدید روبرو شده است. بهکارگیری الگوهای گذشته و عدم توجه ویژه به تغییرات صورت گرفته باعث افزایش هزینهها شده و ممکن است پروژه از توجیهپذیری فنی و اقتصادی خارج شود. در این مقاله پس از مطالعهی جامع ادبیات تحقیق در دو مرحله عوامل افزایش هزینهی پروژههای عمرانی در چهار دسته - کارفرما، مشاور، پیمانکار و قوانین و مقررات - و راهکارهای غلبه بر آنها 21 - مورد - استخراج گردید. عوامل افزایش هزینه به وسیله ی فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی فازی شناساییشده و به وسیله الگوریتم تاپسیس فازی رتبهبندی شدند.
در مرحلهی بعد با توجه به معیارهای شناساییشده، ادبیات تحقیق مجدداً مورد مطالعه قرار گرفت تا راهکارهای غلبه بر این عوامل شناسایی گردد. این راهکارها نیز در اختیار خبرگان قرار گرفت تا با انجام مقایسات زوجی، مؤثرترین این راهکارها را شناسایی نمایند. انجام مطالعات امکانسنجی به طور کامل، برنامه ریزی و نظارت بر فعالیتها و وجود برنامهی تغییر در صورت نیاز و کنترل و نظارت بر مطالعات انجام شده توسط مشاور از جمله مهمترین راهکارهای شناساییشده میباشند.
مقدمه
صنعت ساختوساز در هر کشوری، بخش قابلتوجهی از تولید ناخالص ملی را دربرگرفته و پیشرفت اقتصادی را تا حد زیادی به خود معطوف می نماید. حجم عظیم بودجهی دخیل در پروژههای عمرانی، لزوم بهکارگیری روشهای کاهش هزینه و هرچهکمتر کردن انحراف زمانی پروژه ها را بالاخص در کشورهای در حال توسعه، پدید میآورد. در موارد متعددی مشاهده شدهاست که بخش زیادی از بودجهی کشور برای سالیان متمادی درگیر پروژههای ناتمام عمرانی بوده و دائماً بر هزینهی آنها افزوده میگردد. شاکری و قربانی - 1384 - توفیق در اجرای پروژههای عمرانی را موفقیت در به پایان رساندن آنها با کمترین هزینه و باطبع بیشترین سود میدانند.
از سوی دیگر، شرکتهای عمرانی معمولاً برای برنده شدن در مناقصات، کمترین قیمتها را پیشنهاد می دهند و به این دلیل بدون کنترل عوامل کلیدی مؤثر بر هزینه، قادر به انجام پروژه با قیمت پیشنهادی نیستند و با هزینههایی بیش از برآورد اولیه، پروژه را به پایان میرسانند. افزایش هزینه، در حقیقت یکی از مشکلات و موانع جدی پیش روی شرکت های عمرانی تلقی میشود. اتمام به موقع و با هزینههای پیشبینی شده، از جمله معیارهای اصلی موفقیت آن پروژه محسوب میشود و عدم اتمام به موقع پروژه، با هزینهی پیشبینی شده باعث برآورده نشدن خواستههای کارفرما و اهداف پروژه میگردد. - نوری و فرجی، - 88
موردکاوی پروژههای مختلف عمرانی در کشور نشان میدهد که تأمین مالی پروژههای عمرانی در کشورهای در حال توسعه عمومأ با تأخیرات پیشبینی نشدهی خود باعث کندی و بعضأ توقفهای بلندمدت این پروژهها گردیده و با افزایش قیمت تمام شده توجیهپذیری اقتصادی آنها را با مشکل مواجه ساخته است. هدف اصلی این پژوهش در ابتدا شناسایی عواملی است که باعث ایجاد هزینه در پروژههای عمرانی میگردد و سپس اولویتبندی این عوامل و تعیین درجهی اهمیت هر یک از آنها و در نهایت با عنایت به نتایج بهدستآمده به ارائهی راهکارهای مناسب در جهت بهبود و رفع موانع شناسایی شده با توجه به شرایط خاص کشور ایران خواهد بود.
بررسی ادبیات موضوع
پیچیدهشدن شرایط کسبوکار، صنعتگران حوزههای مختلف را وادار به پیشبینی و ارائهی برآوردهای دقیق از صنعت مورد فعالیت خویش نموده است تا به این ترتیب هم بتوانند سرمایهی لازم را جذب نمایند و هم خواست مشتریان را در زمان مناسب و با بهترین هزینه تأمین کنند. پیش بینیپذیری در صنعت ساختمان به دلیل تنوع ورودیهای مورد استفاده و سرعت بالای تأثیرپذیری از حوادث جامعه، از اهمیت دوچندانی برخوردار است. مدیریت هزینه و تلاش در راستای کنترل هزینه در سالهای اخیر مورد توجه بسیاری از صنعتگران و پژوهشگران قرار گرفته است.
در یک تعریف ساده و اجمالی مدیریت هزینه، عبارت است از مجموعه اقداماتی که مدیریت برای تأمین رضایتمندی مشتریان، همراه با کنترل و کاهش مستمر هزینه انجام میدهد. بر اساس تعریف دیگری که برینکه - 1998 - مطرح مینماید، مدیریت هزینه »مجموعهای از تکنیکها و شیوهها برای کنترل و توسعهی فعالیتها و فرآیندها، تولیدات و خدمات آن می باشد.
« - برینکه، - 1998 ماورا و نایابوکا - 2005 - در پژوهشی راهبرد مدیریت هزینه را برای ایجاد مزیت رقابتی مورد مطالعه قرار دادهاند، آنها معتقدند»مدیریت هزینه به صورت دقیق مجموعهای از راهکارها و روشها برای مدیریت کارآمد و اتخاذ تصمیمات اثربخش، در معنای گسترده به صورت یک حلقه و نگرش و مجموعهای از ساز و کارها جهت ایجاد ارزش بیشتر و هزینهی کمتر میباشد« - رهنمای رودپشتی و همکاران، - 1387
براساس استاندارد مدیریت پروژه PMBOK، کنترل هزینه فرآیند تحت کنترل نگه داشتن عوامل ایجادکنندهی انحرافات و تغییرات در چارچوب بودجهی پروژه است. هر سیستم کنترل هزینه زمانی میتواند خوب عمل کند، که برنامهریزی شده باشد، در واقع عملکرد خوب یا بد هر سیستم کنترل هزینه، به قوت و یا ضعف برنامهای بستگی دارد که قرار است براساس آن کنترل هزینه صورت پذیرد. این برنامه که لازمهی شروع فرآیند کنترل پروژه است، بودجه مرجع1 میباشد، که در زمان برآورد هزینه تهیه میگردد.
