بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مقاله شناسایی الگوهای رفتاری کاربران اینترنت در دانشگاههای ایران است.بدین منظور رفتار کاربران از هنگام انتخاب ابزار کاوش، فرمولهسازی پرسمان جستجو، بررسی و بازدید از نتایج ارائه شده توسط موتور کاوش، فرمولهبندی مجدد پرسمان جستجو، انواع حرکتها، راهبردها و الگوهای رفتاری کاربران در هنگام کاوش در وب و نیز عوامل موثر در میزان موفقیت جستجو و رضایت کاربران از نتایج حاصل، مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور پس از مطالعه و بررسی تحقیقات مشابه انجام شده در سایر نقاط جهان، مهمترین متغیرها و عوامل تاثیرگزار در موفقیت جستجو و حصول رضایت کاربران شناسایی شده و بر اساس این متغیرها، پرسشنامهای شامل 7 بخش و 90 پرسش تخصصی در زمینه رفتار جستجوی اطلاعات در وب طراحی و توزیع شده است. جامعه آماری این پژوهش، جامعه دانشگاهیان ایران بوده اند و نمونه آماری بر اساس روش نمونهگیری خوشهای طبقهبندی شده از میان دانشجویان و استادان هشت دانشگاه معتبر ایران در مقاطع و رشتههای مختلف تحصیلی برگزیده شده است.
در نهایت 793 پاسخنامه مورد بررسی قرار گرفت. متغیرهای مورد بررسی در این تحقیق عبارتند از: میزان آشنایی با ابزارها و خدمات مختلف کاوش در وب، انتخاب ابزارهای مناسب کاوش، آشنایی کافی با روشهای فرمولبندی پرسش جستجو، طرح پرسش های مناسب و واضح، صرف وقت و توجه کافی و معیارهای صحیح در انتخاب پیوندهای مرتبط با موضوع جستجو. بر اساس این پژوهش، علاوه بر شناسایی الگوهای رفتارجستجوی اطلاعات کاربران در اینترنت، نتایج نشان میدهد بین متغیرهای یادشده با متغیر میزان تجربه کاری و تجربه جستجو در اینترنت، و موفقیت و رضایت کاربران از جستجو در اینترنت رابطه معناداری وجود دارد.
-1 مقدمه
هر کاربر وب یک مشتری بالقوه محسوب میشود. بنابراین پاسخ به نیازهای اطلاعاتی و شناسایی ترجیحات و علایق کاربران وب یکی از شاخصهای مهم افزایش رضایت کاربران و بالطبع جذب مشتریان جدید است. مساله جستجو در اینترنت از دیدگاههای مختلف میتواند مورد مطالعه قرار گیرد. نخست اینکه با توجه به حجم وسیع اطلاعات روی وب، آیا اصولا محتوای اینترنت میتواند به عنوان منبعی قابل اعتماد مورد استفاده متخصصان در جستجوی اطلاعات قرار گیرد؟ دیدگاه دوم مساله کارایی و موثر بودن عملکرد موتورهای کاوش در جستجوی اطلاعات مورد نیاز است. بررسی این دیدگاه درگروه مطالعات سیستممدار به منظوربررسی نظامهای اطلاعاتی قرار میگیرد. دیدگاه سوم مربوط به روشهای کاوش کاربران در وب و الگوهای رفتاری، حرکتها و راهبردهای آنها در جستجوی اینترنت است که در حوزه مطالعات کاربرمدار یا کاربری کاوی وب قرار میگیرد. در این پژوهش سه مساله مهم و تاثیرگزار در کاهش عملکرد و رضایت کاربران وب در جستجوی اطلاعات، مطرح و شناسایی الگوهای رفتاری کاربران وب درجستجوی اطلاعات به عنوان راهحلی برای رفع این مسائل ارائه میگردد. در این خصوص اشاره به نکات زیر ضروری است:
الف: معمولا برخی اسناد مرتبط با موضوع جستجو در وب که حاوی کلیدواژه مطرح شده در پرسش کاربر نیستند؛ بازیابی نمیشوند و برخی اسناد غیرمرتبط که حاوی آن کلیدواژه هستند کشف میشوند.بنابراین جستجوی موضوعاتدر وب به صورت مفهومی نیستاز آنجا که اسناد وب در موتورهای جستجو بر اساس کلیدواژه نمایه می شوند، انتخاب کلیدواژه مناسب و چگونگی فرمولبندی پرسمان جستجو در حصول نتیجه مطلوب بسیار حائز اهمیت میباشداز آنجا که علاقه و ترجیحات کاربران شناسایی نشده و نیاز کاربران تنها با واردکردن کلیدواژههای انتخابی آنها قابل بررسی است، موتور کاوش نمیتواند تصور کاملا صحیحی از نیاز، انگیزه وعلاقه کاربر و آنچه را او در ذهن دارد را به دست بیاورد. بنابراین نتایجی هم که ارائه میشود چندان مورد رضایت کاربران نیست - . - Beg,2006 - , - Kim 2005تحقیق حاضر به بررسی رفتار کلی جستجوی اطلاعات کاربران در وب از مرحله شناسایی و انتخاب ابزار کاوش، فرمولبندی پرسمان جستجو، نحوه بازدید نتایج، فرمولبندی مجدد پرسمان، چگونگی حرکت در وب، چگونگی برخورد با موانع و شکافها در جستجوی اطلاعات و به طورکلی راهبردها و الگوهای رفتاری کاربران اینترنت در ایران میپردازد.
-2 تحقیق
-2-1 پیشینه تحقیق
اهم تحقیقات انجام شده در این خصوص در سه حوزه اصلی قرار میگیرند: تحقیقاتی که رفتار کاربران را در یک پایگاه اطلاعاتی یا موتور کاوش خاص بررسی کردهاند، گروه دوم آنها که صرفا به بررسی یکی از مراحل جستجوی اطلاعات و یا بررسی تاکتیک ها و راهبردهای کاربران در جستجودر وب پرداختهاند، و گروه سوم که به طور کلی رفتار کاربران در اینترنت را بررسی کردهاند.در گروه اول، SpinkوJansenدر سال 2005 روشهای جستجوی کاربران روی وبگاه Excite را بررسی کردند. متغیرهای مورد مطالعه آنها در این تحقیق، تعداد پرسمان1 در هر فصل2 جستجو در هر موتور کاوش، تعداد اصطلاحات در هر پرسمان، درصد استفاده از عملگرها در پرسمان جستجو،درصد بازدید از تنها یک نتیجه در صفحه نتایج و تحلیل پراکندگی موضوعی جستجوها در وب بود. آنها تحقیق مشابهی را نیز روی جستجوگران موتور کاوش Altavista انجام دادند.Braskyدر سال 2005، روی موضوع ایجاد ساختار جستجو در اینترنت و تست موثر بودن آن و بررسی رفتار جستجوی دانشجویان MLSپژوهشی انجام داد.
در سال Topi 2005به کارگیری عملگرهای بولی و سایر عملگرها در پرسمان جستجو را بررسی کرد و Lorigoرفتار جستجوگران در Google را مورد ارزیابی قرار داد. در این پژوهش او روی نحوه برخورد کاربران در برخورد با صفحه نتایج و فرآیند جستجو، تفاوت جستجوگران و تفاوت اعمال جستجو بر رفتار جستجوگران، مسیرپیمایی حرکت چشم کاربران درصفحه نتایج3، متوسط رتبه اسناد انتخاب شده از صفحات نتایج ارائه شده، درصد زمان کلیک روی نتایج، بررسی هایی انجام داد. Spink, Jansen,مجددا در سال 2005 روی رفتار جستجوگران در وبگاه Altheweb مطالعه کردند و Jansen نیز به تنهایی در پژوهش دیگری تعاملات بین کاربران و موتورهای جستجو با استفاده از ثبت فایلهای روی کارساز4 در موتورهای جستجو آمریکایی و اروپائی را بررسی نمود.
در گروه دوم پژوهشهای مورد ارزیابی، Ondrusekدر سال 2004 اقدام به مطالعه در مورد شناسایی خصیصههای رفتار کاربران وب نمود.در سال Rieh 2005موضوع زباندر وب مورد بررسی قرار داد و روی مواردی نظیر موتورهای جستجوی چند زبانه، ترجیح افراد در انتخاب زبان جستجو، تعداد پرسمانها به زبان خارجی کاربر، تعداد اسناد مشاهده شده به زیان خارجی، معیارهای انتخاب موتورهای جستجوی چند زبانه مطالعه نمود. نیزRiehدر پژوهش دیگری به بررسی الگوهای مختلف فرمولهبندی پرسمانهایجستجوی وب کاربران پرداخت. در Huang 2003رفتار کاربران در زمان توقفجستجوی آنها در وب را بررسی نمود. او مطالعه کرد که کاربر با چه تناوبی در حال جستجوی خود در وب توقف میکند؟و چرا؟Kariدر 2005حرکتها و تاکتیکهای جستجوی کاربران را مطالعه نمود.
در گروه سوم پژوهشها، Tabatabi در 2005 به بررسی و مقایسه راهبردهای جستجوی افراد مبتدی و متوسط با متخصصان جستجو پرداخت. در در سال Ozmotlu 2004 به بررسی تغییر موضوعی ثبت فایلهای موتورهای جستجو توسط کاربران در وبگاه Exiteپرداخت. در این پژوهش او مساله تغییر موضوع جستجو توسط کاربران در طول جستجو در وب و معرفی الگوریتم شناسایی موضوع جستجو را مورد مطالعه قرار داد. Lorigo در سال 2005 به بررسی تعامل کاربر با موتور کاوش برای مدلسازی رفتار کاربران پرداخت. موارد مورد مطالعه در این پژوهش شامل متوسط زمان کامل کردن جستجو در مورد یک موضوع، متوسط زمان گذرانده شده برای دیدن اسناد وب برای هر پرسمان، درصد وظایف جستجوی اطلاعاتی، تعاملاتی و یا تعیین مسیر بود. Markis در 2007 جستجوی اطلاعاتی و شخصیسازی جستجو در وب را مطالعه کرد و Savolaines در 2005 معیارهای کاربران برای انتخاب موتورهای کاوش برای جستجو و انتخاب پیوندهای مرتبط را مورد بررسی قرار داد. همچنین او در پژوهش دیگری به بررسی انواع شکافها و مشکلاتی که مانع ادامه جستجوی کاربر در وب میشود، تاکتیکهای جستجوی کاربران برای گذر از این شکاف ها پرداخت. Thatcherدر 2006 راهبردهای جستجو در وب با استفاده از تحلیل ثبت ورودکاربران را مطالعه نمود. در این پژوهش او 28 نوع حرکت و 12 نوع راهبرد جستجوی مختلف مورد استفاده کاربران وب را شناسایی نمود. قابل ذکر است تمامی متغیرهای مورد مطالعه در تحقیقات ذکر شده، بررسی و در پرسشنامه این پژوهش ذکر و در مورد کاربران ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است.
-2-2پرسشهای پژوهش
هدف از این پژوهش،شناسایی الگوهای رفتاری و راهبردهای جستجو بین کاربران دانشگاهی اینترنت در ایران است.بدین منظور پنج مرحله مختلف در جستجوی وب مورد بررسی قرار گرفته است که عبارتند از:.1 کاربران دانشگاهی ایران به چه میزان با ابزارهای مختلف جستجو در وب آشنا هستند؟ چگونه ابزار جستجوی مناسب را انتخاب و از آن استفاده میکنند؟.2کاربران دانشگاهی ایران به چه میزان با روشهای فرمولبندی پرسش جستجو آشنا هستند و روش آنها در وارد کردن پرسشهای مناسب و واضح در موتور جستجو چگونه است؟ .3کاربران دانشگاهی ایران چه میزان زمان برای بازدید از نتایج حاصل از موتور کاوش صرف میکنند و بر اساس چه معیارهایی پیوندهای مرتبط را انتخاب می کنند؟.4راهبردها وتاکتیک های جستجوی کاربران در استفاده از وب چگونه است؟ .5آیا کاربران از روشهای جستجو و ابزارهای کاوش خود در وب رضایت دارند؟ مهمترین معیارهای کاربران برای رضایت از ابزارهای کاوش کدامند؟
-3 روش پژوهش
-3-1 نمونه آماری
روش این تحقیق توصیفی، روش تحقیق همبستگی است. جامعه آماری پژوهش، شامل کاربران دانشگاهی ایران مشتمل بر استادان، دانشجویان و دانشآموختگان رشتهها و مقاطع مختلف تحصیلی در دانشگاههای ایران است. نمونه آماری این پژوهش 793 نفر و روش نمونهگیری،نمونهگیری طبقهبندی شده خوشهای است. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان برآورد شده است. از میان 793 نفر پاسخدهنده، 542 نفر - %68 - مرد و - %32 - 251 زن بودهاند. از این میان، 737 نفر دانشجو %92 - - ، 41 نفر استاد - % 5/2 - و 14 نفر - % 1/8 - دانشآموخته بودهاند. سن پاسخدهندگان از 18 تا 40 سال متغیر است و بیشترین تعداد پاسخدهندگان در گستره سنی21 تا 26 سال هستند. سایر اطلاعات مربوط به وضعیت شرکت-کنندگان در نمودارهای 1 تا 3 نشان داده شده است.
-2-3 ابزار پژوهش
ابزار اندازه گیری در این پژوهش، پرسشنامه است که بر اساس انواع وطیف گسترده متغیرهای بررسی شده در تحقیقات مرتبط انجام شده در سایر نقاط جهان طراحی گردیده است. پرسشنامه طراحی شده شامل 7 بخش و 90 سوال تخصصی است که به صورت پرسشهای پنجگزینهای بر اساس طیف لیکرت - بسیار زیاد، زیاد، متوسط، کم، بسیار کم - طراحی شده است. این پرسشنامه در 8 دانشگاه معتبر ایران به صورت حضوری توزیع و در نهایت 793پاسخنامه گردآوری شد. روایی پرسشنامه این تحقیق پس از اخذ نظرات اصلاحی صاحبنظران مورد تائید قرار گرفت. علاوه بر این درمورد سنجش میزان پایایی پرسشنامه با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ، مقدار آن برابر با %91 به دست آمد که نشاندهنده پایایی مناسب پرسشنامه است. در جدول یک به بخشهای اصلی پرسشنامه طراحی شده و متغیرهای مورد بررسی در هر بخش اشاره شده است.
