بخشی از مقاله
چکیده
جوامع امروزی دچار دشواری هایی چون : سستی اعتقاد، مادیگری، پوچ گرایی، سست شدن مبانی خانوادگی و رشد بیماری های روانی شده اند که شناسایی روش های کاربردی صحیح امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یکی از راه حل های پیشگیری از این معضلات تأثیرگذار است . با مروری اجمالی بر وضعیت جهان امروز، ما را به این نتیجه رهنمون ساخت که قرآن می فرماید: » نیکی در این نیست که از بی راهه به خانه ها وارد شوید ، نیکی دراین است که از راه آن وارد شوید.
« بنابراین برای رسیدن به شرایط مطلوب به جای پرداختن به اصل این دو فریضه اسلامی به کاربردی کردنشان پرداخته ونهایتاً با این هدف ، ضرورت شناسایی روش های کاربردی ازدیاد معروف و کم شدن منکر بیش از پیش احساس شد، این مقاله از نوع، ترویجی با روش، کتابخانه ای و تحلیل متن و با توجه به هدف،کاربردی است.
با تحلیل آثاری که در این زمینه خلق شده است، به این واقعیت رسیدیم: که با ارائه روش های کاربردی به خانواده ها و جوامع جهت آگاهی آنها به تربیت فرزندان کمک می شود چون امر به معروف و نهی از منکر والدین اساس تربیت کودک است. همچنین افرادی که نادانسته در خانه و یا جامعه با تذکرشان در منکر، منکر را افزایش می دهند آگاهی می یابند تا با این روشهای صحیح عملی به بهترین صورت در عمل کنند تا زمینه ازدیاد معروف و کم شدن منکر را نه بلعکس، فراهم کنند.
-1 مقدمه
این اثر می کوشد تا با بهره گیری از منابع معتبر به شناسایی روش های کاربردی ازدیاد معروف و کم شدن منکر در خانه و جامعه بپردازد.
» قرآن خطاب به مسلمانان می فرماید: » شما بهترین امتی هستید که بر مردم ظاهر شده اید؛ به شرط آنکه امر به معروف و نهی از منکر کنید.1« مقوله ی » امر به معروف و نهی از منکر« از پیشینه ای به قدمت انسان برخوردار است. نخستین انسان دعوت کننده ی به نیکی بود و پس از وی نیز پیام آوران وحی و پیروان مؤمنشان در انجام این وظیفه ی مهم تلاش کردند.
حضور این بزرگمردان در عرصه ی تحولات اجتماعی به اندازه ای چشمگیر است که می توان گفت همه ی حرکت های اصلاحی و دگرگونی های سازنده در جامعه ی بشری در پرتو امر به معروف و نهی از منکر آنان تحقق یافته است. امر به معروف وظیفه عمومی است که قرآن می فرماید:» تمام مردان و زنان با ایمان نسبت به یکدیگر حق ولایت دارند که یکدیگر را به معروف وادار کنند و از منکر باز دارند و نماز به پا دارند و زکات بپردازند. 2« "امر به معروف و نهی از منکر ، یعنی در برابر دیگران احساس مسئولیت کردن ؛ یعنی دغدغه هدایت و ارشاد دیگران را داشتن؛ یعنی هنگامی که می بینیم دیگران در حال افتادن در چاه ظلالت و شقاوت اند ، ساکت و خاموش ننشینیم . امر به معروف و نهی از منکر جامعه خاصی را نمی شناسد و مختص مسلمانها نیست"
مختص به همه جوامعی است که بخواهد جامعه شان پایدار باشد و از به اصطلاح آفات در امان باشد و سلامت بر آنها حاکم باشد. به عبارتی دیگر، یکی از وظایف بسیار مهم هر مسلمان تشویق دیگران به خوبی ها و باز داشتن آنان از بدی هاست چه در خانه و چه در جامعه. امر به معروف و نهی از منکر یکی از اصول عملی اسلام و بهترین و زیباترین نشانه اهتمام به امور خلق و توجه به مسائل مسلمانان است.
فریضه ی امر به معروف و نهی از منکر نه تنها یکی از ضوابط دوستی های توأم با حقیقت و صادقانه است بلکه در مقایسه با سایر فرایض از اهمیتی والا برخوردار است لذا رسول اکرم - ص - فرمودند: » تا روزی که امت من امر به معروف و نهی از منکر کنند و در کارهای خیر پشتیبان یکدیگر باشند، در خیر و سعادت خواهند بود.
امام حسین - ع - در آخرین لحظه عمر خود، هنگامی که دید لشکر یزید به خیمه های اهل بیت حمله ور شدند. آخرین جمله ای که به آنها فرمود، این بود: » اگر دین ندارید، لااقل در دنیای خود آزاده باشید.« این سخن اثر کرد و تا امام زنده بود، از هجوم به خیمه ها دست کشیدند. امروزه این دو اصل فراموش شده بدین جهت ترک امر به معروف و نهی از منکر، رفته رفته زمینه ی ترک کارهای نیک و انجام کارهای زشت و ناروا را در جامعه پدید آورده است.
بی شبهه محیطی که انسان در آن زندگی می کند در صفات، اخلاق، رفتار و روش و خلاصه تکوین شخصیت او مؤثر است. سطح فکر و احساسات هر کس بیشتر متناسب با محیطی است که در آن بزرگ شده و پرورش یافته است. یکی از بزرگترین محیط ها، بلکه اولین محیطی که بشر در این دنیا آن را می بیند و آن را به منزله مدرسه ابتدایی یا اتاق اول زندگی او در عالم دنیا باید شمرد»خانه« است که مقدمه سعادت و زمینه نیک بختی و تعالی و ترقی یا مایه بدبختی و انحطاط و فساد اخلاق، بیشتر از آنجا آغاز می شود.
به علاوه در جامعه نیز مجموعه ی رفتارهای اجتماعی افراد هر جامعه، اخلاق عمومی آن جامعه را به وجود می آورد و رفتار اجتماعی هیچ انسانی را نمی توان بی تأثیر در جامعه دانست رفتارهای اجتماعی نیک، اثرات مثبت در جامعه گذاشته و برعکس، رفتارهای اجتماعی زننده و زشت، جو مسموم و مشمئزکننده ای را در جامعه به وجود می آورد. در جامعه امروز دیگر جای گفتن نیست جای عمل کردن است افراد به دنبال راه حل عملی هستند تا بتوانند با ترغیب به معروف و نهی از منکر خانواده و جامعه خود را از بدحجابی، فساد، ربا و ... نجات دهند. پدری می داند فرزندش نماز نمی خواند؛ به عنوان یک پدر، یک مادر، یک خواهر، یک برادر، در خانه می خواهد فرزندش، برادرش و خواهرش را، به اقامه ی معروف تشویق و ترغیب کند چه کار کند؟ چه راهی را برود؟
او نمی تواند دائم برایش روایات امر به معروف و نهی از منکر را بخواند و بگوید چه باید کرد! در یک خانه بچه ی مبتلا به معصیت است، مبتلا به گناهان جنسی و روابط نادرست است، دروغ می گوید، پدری در جامعه اهل ربا است، بی نماز است، در فامیل پسر عمویی و پسر دایی ای اهل معصیت است چه باید کرد؟ چه طوری آن ها را ترغیب به معروف کرد؟ لذا باز داشتن دیگران از بدی و واداشتن آنان به نیکی، خود بر دوستی صادقانه، دلالت می کند، همین معنا در کلام امام حسین - ع - چنین آمده است: » آن کس که تو را دوست دارد، تو را از فساد و انحراف، نهی می کند و آن کس که تو را دشمن دارد، تو را - با ملاحظه کاری خود - مغرور می سازد.«
بنابراین به جای پرداختن به اصل این دو فریضه اسلامی به کاربردی کردنشان پرداخته خواهد شد و با استفاده از آیات کریمه قرآن، روایات وارده در ازدیاد معروف و کم شدن منکر، خانواده و جامعه را با معروف و منکر آشنا کرده و به بیان مراحل ازدیاد معروف و کم شدن منکر و روش های کاربردی در خانه و جامعه پرداخته می شود و نقش خانواده ها و جامعه در جهت رسیدن به هدف بیان خواهد شد.
.1-1 معنای معروف و منکر
در لغت، معروف از ماده»عرف« به معنی شناخته شده و نیک، و منکر از ماده ی » انکار« و » نکر« به معنی ناشناخته، زشت و پلید است که جمع آن » منکرات« و » مناکر« می باشد. در اصطلاح، معروف نام کاری است که حسن آن توسط عقل یا شرع شناخته شود و منکر نام کاری است که شرع و عقل آن را ناپسند بشمارد - مرکز تحقیقات اسلامی سپاه، 35 :1372و». - 36 معروف « از»عرف« به معنای مشهور، جود، بخشش، کار نیک و نیکی، انصاف و همراهی با اهل خانه و مردم آمده است.
معروف، ضد منکر و عرف، ضد نکر است.» منکر« از ماده نکر به معنای کار دشوار و زشت، ضد معروف است هر چیزی را که شریعت، قبیح و حرام بداند منکر است. در اصطلاح، معروف آن چیزی است که خداوند متعال انجام دادن آن را واجب نموده و عقل، انجام آن را ترغیب کرده و منکر آن چیزی است که خداوند از آن نهی فرموده و عقل از انجام دادن آن کناره گیری می نماید
.1-1-1 معرفی معروف و منکر در کلام امام سجاد - ع - به فرزندش
امام باقر - ع - می فرمایند: پدرم امام سجاد - ع - به من فرمود: پسرم به پنج کس توجّه نکن و با آنان همراه مشو!
.1با دروغگو رفیق نشو، چون دروغگو نزدیک را دور و دور را نزدیک جلوه می دهد.
. 2پسرم با قاطع رحم، کسی که همه اش با فامیلش بد است و دعوا دارد رفیق نشو، چون روی تو هم اثر می گذارد، قاطع رحم در کتاب خدا ملعون است علتش را هم بیان می کند. این را اعطاء بینش می گویند.
.3پسرم با فاسق، کسی که آشکارا گناه می کند، ناراحت نمی شود اگر بگویند شرابخوار است، دروغگوست و با نامحرم رابطه دارد بپرهیز، چون فاسق تو را به فسق می کشد و تو را به یک لقمه ای می فروشد.
.4از همراهی با خسیس برحذر باش، چرا که تو را از یاری با دارایی اش فرو گذارد آنگاه که بدان نیازمندی.
.5از دوستی با ناخردان دوری کن، زیرا می خواهد به تو سود برساند زیانت می دهد
