بخشی از مقاله
مقدمه
ایران کشوري وسیع با تنوع آب و هوایی است. تنوع آب و هوایی ایران، این اجازه را می دهد که در پرورش گل و گیاهان زینتی نه تنها تقاضاي بازار داخلی بلکه بخشی از تقاضاي بازار چهار میلیارد دلاري انواع گل و گیاهان زینتی را تامین کند. با وجود استعدادهاي طبیعی، سهم ایران در تولید و تجارت جهانی انواع گل و گیاهان زینتی تقریباً نزدیک به صفر است. چنانچه توانمنديها و استعدادهاي بالقوه در زمینه تولید و صادرات انواع گل و گیاهان زینتی به درستی شناسایی شود و با اتخاذ راهکارهاي مناسب موانع برطرف گردد، به سهولت میتوان سالانه چند صد میلیون دلار از صادرات این محصولات کسب درآمد نموده و اشتغال مناسبی را براي نیروي کار کشور فراهم ساخت.
بر اساس آمار رسمی سطح زیر کشت گل مریم در کشور حدود 200 هکتار میباشد، که استان خوزستان با داشتن 122 هکتار در مقام اول میباشد - بی نام، . - 1389 بر اساس آخرین آمار، استان خوزستان علاوه بر تولید گل شاخه بریده مریم، مرکز عمده تولید پیاز و پیازچه در کشور میباشد - بی نام، . - 1389 شارگا - 1982 - بیان کرد بیماريهاي قارچی مثل گونههاي Botrytis ، تحت شرایط سرد و مرطوب یک مشکل اساسی در گل مریم میباشند. از حشرات عمده که به عنوان آفت در گل مریم معرفی شدهاند، کرمها و تریپسها میباشند. شته ها و عنکبوتها نیز از حشراتی هستند که میتوان آنها را روي این گیاه مشاهده کرد - روي و کنت، . - 1989 کوچکی و خواجه حسینی - 2008 - گزارش کردند که با افزایش شاخص سطح برگ، جذب نور توسط پوشش گیاهی افزایش مییابد.
نتایج تحقیقات دانشمندان در اغلب محصولات نشان میدهد بین شاخص سطح برگ و مقدار نیتروژن برگ رابطه مستقیمی وجود دارد - کوچکی و سلطانی، . - 1375 افزایش جذب تشعشع دریافتی بر اثر کاربرد کود نیتروژن در آزمایشات محققین زیادي تأیید شده که از آن جمله میتوان البداوي و همکاران - 1995 - ، لاتیري سوکی و همکاران - 1998 - و گوهري - 1373 - را نام برد. نظر به اینکه شناسایی عوامل بیماریزا و تعیین ضریب استهلاك نوري - K - در گل مریم تاکنون در ایران انجام نشده، یکی از اهداف اجراي این طرح تعیین ضریب K و شناسایی عوامل بیماریزا در این گل بوده است.
مواد و روشها
این آزمایش به منظور شناسایی عوامل بیماریزا همچنین بررسی اثر سطوح مختلف نیتروژن و پتاسیم بر ضریب استهلاك نوري و میزان تشعشع فعال فتوسنتزي جذب شده در گل مریم انجام گردید که بصورت فاکتوریل و در قالب بلوك هاي کامل تصادفی با 12 تیمار و 3 تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزي صفی آباد دزفول بمدت یک سال - 1390 - اجرا گردید. سطوح مختلف نیتروژن شامل N1=0، N2=100، N3=200 وN4=300 کیلو گرم در هکتار نیتروژن خالص از منبع اوره - در سه تقسیط: هنگام کاشت 45 – روز پس از کاشت 60 – روز پس از کاشت - و سطوح مختلف پتاسیم شامل K1=0، K2=150 وK3=300 کیلو گرم در هکتار K2O از منبع سولفات پتاسیم بود.
عملیات تهیه زمین شامل ماخار، شخم، دیسک و ماله درتیرماه بود و کرتهاي آزمایش به طول و عرض 1/5 متر و فاصله بین کرتها 50 سانتی متر ایجاد گردید. در اوایل مرداد ماه پیازهاي گل مریم با تراکم 36 پیاز در هر کرت با فاصله 25 سانتی متر کشت گردیدند. جهت تعیین ضریب استهلاك نوري، تشعشع فعال فتوسنتزي در بالا و زیر پوشش گیاهی با استفاده از پارسنج لولهاي Sunscan t Divice LTD, England و شاخص سطح برگ با استفاده از دستگاه Leaf Area Meter مدل ADC Bio Scientific Ltd AM-300-002 اندازهگیري گردید سپس با استفاده از فرمول بیر- لامبرت، K یعنی ضریب استهلاك نور محاسبه گردید.
جهت شناسایی عوامل بیماریزا طی بازدیدهایی که در مراحل مختلف رشد از مزرعه صورت گرفت، نمونههاي برگ مشکوك به بیماري چیده و به آزمایشگاه بیماريهاي گیاهی مرکز تحقیقات کشاورزي صفیآباد ارسال گردید. همچنین در هنگام برداشت نیز خوشه هاي آلوده به بیماري جهت بررسی و تهیه اسلایدهاي میکروسکپی به آزمایشگاه ارسال تا عوامل بیماريزا شناسایی گردد. صفات اندازه گیري شده توسط نرم افزار آماري MSTATC تجزیه تحلیل شده و تیمارهاي برتر از طریق آزمون چند دامنهاي دانکن مقایسه گردیدند.
نتایج و بحث
با توجه به نتایج تحقیق میتوان دریافت که اثر نیتروژن بر ضریب استهلاك نور و درصد جذب تشعشع فعال فتوسنتزي قبل از گلدهی در سطح %5 معنی دار بوده همچنین اثر پتاسیم و اثرات متقابل نیتروژن در پتاسیم بر پارامترهاي فوق معنی دار نگردید. با افزایش نیتروژن، ضریب استهلاك نوري کاهش و درصد تشعشع فعال فتوسنتزي افزایش یافت بطوريکه حداقل ضریب استهلاك نوري - 0/419 - و حداکثر درصد تشعشع جذب شده - %63/55 - در تیمار 300 کیلوگرم در هکتار نیتروژن یافت گردید.
با وجود عدم اختلاف معنیدار بین تیمارهاي 100، 200 و 300 کیلوگرم، تیمار 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن بعنوان بهترین تیمار از نظر درصد جذب تشعشع فعال فتوسنتزي معرفی می گردد. با وجود عدم اختلاف معنیدار بین تیمارهاي پتاسیم و اثر متقابل نیتروژن در پتاسیم، بیشترین تیمار از نظر درصد جذب تشعشع مربوط به - % 60/4 - K2 و - % 65/66 - N4 K2 بود.
کاهش ضریب استهلاك نوري با افزایش کاربرد کود نیتروژن دلالت بر زاویه کمتر برگها و آرایش بهتر آنها بوده که موجب نفوذ بهتر نور به داخل پوشش گیاهی و افزایش کارایی مصرف نور گردیده است. نظر به اینکه این ضریب تاکنون در ایران براي گل مریم اندازه گیري نشده، یکی از اهداف اجراي این طرح تعیین ضریب K و استفاده از آن در مدلهاي مختلف رشد و نمو می باشد.
بطور کلی سطح فتوسنتز کننده گیاه به وسیله شاخص سطح برگ نشان داده میشود و میتوان گفت شاخص سطح برگ بیشتر، نشان دهنده سطح فتوسنتز کننده بیشتر است. این موضوع باعث افزایش جذب نور توسط پوشش گیاهی شده و در نهایت موجب افزایش بازده فتوسنتزي می گردد که در نتایج تحقیق نگارنده مشهود است. کوچکی و خواجه حسینی - 2008 - گزارش کردند که با افزایش شاخص سطح برگ، جذب نور توسط پوشش گیاهی افزایش می یابد. نتایج تحقیقات دانشمندان در اغلب محصولات نشان می دهد بین شاخص سطح برگ و مقدار نیتروژن برگ رابطه مستقیمی وجود دارد - کوچکی و سلطانی، . - 1375
مختلف نیتروژن
نتایج تحقیق نشان می دهد، کاربرد کود نیتروژن منجر به افزایش شاخص سطح برگ گردیده و همان طوري که در شکل 1 مشاهده می شود LAI از 1/49 در تیمار شاهد به 2/49 در تیمار 300 کیلوگرم در هکتار نیتروژن رسیده که %67/1 نسبت به تیمار شاهد افزایش نشان میدهد. با توجه به شکل فوق می توان دریافت که افزایش در شاخص سطح برگ منجر به افزایش جذب تشعشع فعال فتوسنتزي از %53/22 در تیمار شاهد به % 63/55 در تیمار حداکثر کاربرد نیتروژن گردیده که دور از انتظار نیست.
نکته قابل توجه در بررسی روند درصد تشعشع جذب شده در سطوح مختلف کود نیتروژن این است که هر قدر میزان استفاده از نیتروژن بیشتر گردیده، تأثیر پتاسیم بردرصد تشعشع جذب شده افزایش یافته بطوري که حداکثر درصد تشعشع جذب شده در تیمار 300 کیلو گرم در هکتارK2O مشاهده می شود. افزایش تشعشع جذب شده بر اثر کاربرد کود نیتروژن در آزمایشات محققین زیادي تأیید شده که از آن جمله میتوان البداوي و همکاران - 1995 - ، لاتیري سوکی و همکاران - 1998 - و گوهري - 1373 - را نام برد.
نتایج تحقیق نشان داد حداکثر اختلاف در تشعشع جذب شده بین تیمار شاهد و تیمار 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن بود و بین تیمارهاي دیگر نیتروژن، اختلاف معنیدار وجود نداشت. مطلب فوق نشان می دهد تأمین نیتروژن به میزان مناسب در افزایش جذب تشعشع دریافتی و استفاده بهینه از نور اهمیت اساسی دارد. به منظور شناسایی عوامل بیماریزا تعدادي از نمونه هاي برگی به آزمایشگاه بیماري هاي گیاهی مرکز تحقیقات کشاورزي صفی آباد منتقل و جهت شناسائی عوامل احتمالی این عارضه، اسلایدهاي میکروسکپی متعدد تهیه و چندین نوع قارچ که شامل جنس هاي Fusarium sp، Botrytis sp و Curvularia sp بود شناسائی گردید. با مراجعه به منابع موجود همه این عوامل به عنوان پاتوژنهاي این محصول گزارش گردیده است.
بعد از گلدهی بوتهها، روي قسمتهایی از گلبرگها نیز علائم آبسوختگی و سپس نکروزه خاکستري متمایل به قهوه اي روشن مشاهده گردید که بیشتر در گلبرگهاي میانی خوشهها بود. بعد از تهیه پرپاراسیونهاي متعدد مجدداً همان عوامل قارچی ذکر شده در بالا و گونهاي بال ریشکدار با نام عمومی تریپس مشاهده گردید که گمان می رود حشره مذکور در ایجاد عارضه فوق نقش کلیدي و اصلیتري داشته باشد.
روي و کنت - 1989 - عنوان کردند، از حشرات عمده که آفت گل مریم محسوب میشوند میتوان کرمها و تریپسها را نام برد. بر اساس نتایج این تحقیق مشخص شد گونهاي که در مزرعه گل مریم مشاهده گردیده از جنس Frankliniella Karny,1910 می باشد. از ویژگی هاي گونه هاي مهم این جنس فعالیت بر روي گلهاي گیاهان میباشد.
