بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین آفات نظام آموزشی …افت تحصیلی »است که هر ساله، بخش عمدهای از استعدادهای بالقوه انسانی و منابع اقتصادی جامعه را به هدر میدهد .این پدیده میتواند بهصورت مردودی یا ترک تحصیل و یا کجرویهای دیگر جلوه نماید .کارشناسان مسائل آموزشی و اجتماعی در بررسی علل افت تحصیلی دانشآموزان، دودستهی عوامل فردی و اجتماعی را معرفی میکنند که توجه به علل افت تحصیلی و ریشهیابی این عوامل میتواند در موفقیت دانشآموزان مؤثر واقع شود، درحالی که عدم توجه به این عوامل و سهل انگاری در مورد شناسایی و رفع آنها، ضررها و زیان های جبران ناپذیری را به نسل آینده وارد میسازد .
در این مقاله به بررسی علل افت تحصیلی دانشآموزان دوره اول و دوم متوسطه میپردازیم .جامعه آماری این تحقیق 200نفر از دانشآموزان دورهی متوسطهی ناحیه 1 شهرستان همدان هستند که بهصورت تصادفی 100 نفر پسر و 100نفر دختر انتخاب و با پرسشنامههای استاندارد، مورد آزمون قرار گرفتند .پس از جمعآوری دادهها، از نرمافزار wekaو rapidminerبرای تحلیل دادهها استفاده شد .نتایج پژوهش نشان میدهد که از میان 18خصیصه که بهعنوان علل افت تحصیلی درنظر گرفته شدند، نداشتن هدف و عدم علاقه به درس از همبستگی بالاتری با افت تحصیلی برخوردار هستند.
1-مقدمه
اصطلاح افت تحصیلی یا اتلاف در آموزشوپرورش، از زبان اقتصاددانان گرفتهشده و آموزشوپرورش را به صنعتی تشبیه میکند که بخشی از سرمایه و مواد اولیه را که باید به محصول نهایی تبدیل میشد، تلف کرده و نتیجه مطلوب و مورد انتظار را به بار نیاورده است . منظور از افت تحصیلی کاهش عملکرد تحصیلی و درسی دانشآموز از سطحی رضایت بخش به سطحی نامطلوب است
به عبارت دیگر، افت تحصیلی کاهش نسبی فعالیت درسی و مطالعه یک دانشآموز در یک دوره نسبی در مقایسه با دوره نسبی قبل از آن می باشد برای. پیدا کردن علل یک مشکل به ویژه مشکلات انسانی و اجتماعی نمیتوان به یک علّت بسنده کرد .بنابراین برای یافتن علل افت تحصیلی، باید مسائل گوناگونی را در نظر گرفت .تمامی این عوامل را میتوان به چهار دسته کلی، فردی، آموزشگاهی، اجتماعی و خانوادگی تقسیم نمود
در بخش دوم مقاله به بیان مسئله و اهمیت و ضرورت تحقیق میپردازیم، سپس در بخش سوم به بررسی هر یک از عوامل مؤثر در افت تحصیلی خواهیم پرداخت، در بخش چهارم به معرفی دادهکاوی بهعنوان ابزاری مناسب برای این پژوهش میپردازیم، روش کار در بخش پنجم و نتایج بهدستآمده از دادهکاوی در بخش ششم آورده شده است.
2-بیان مسئله و ضرورت تحقیق
کارشناسان، افت تحصیلی را به دو صورت کمی و کیفی طبقهبندی میکنند .افت کمی بهصورت نسبت دانشآموزانی که نمیتوانند یک دوره آموزشی را بر اساس هدفهای آموزشی آن دوره بگذرانند بهکل دانشآموزانی که وارد دوره آموزشی مذکور میشوند تعریف میشود .منظور از افت کیفی درصد معینی از دانشآموزان هستند که از عهده گذراندن امتحانهای رسمی برمیآیند اما مهارتها و توانائیهای لازم را آنچنانکه در هدفهای آموزشی و پرورشی پیشبینیشده است، به دست نمیآورند .
ازآنجاییکه افت تحصیلی، هزینهای زیادی بر جامعه و خصوصاً آموزشوپرورش تحمیل میکند، در این تحقیق مسئله افت تحصیلی از جنبهی کمی در یک دورهی سه ماه بر اساس نمرات کسبشده دانشآموزان موردبررسی قرار گرفت، هدف از این پژوهش پیدا کردن مهمترین عواملی که بیشترین نقش در افت تحصیلی دانشآموزان رادارند، هست .پس از پیدا کردن نقش هر یک علل در افت تحصیلی، میتوان با بهکارگیری روشهای تدریس مناسب و با بهرهگیری از مشاوران و روانشناسان خبره، مانع از افت بیشتر دانشآموزان و همچنین پیشرفت آنها شد.
3-عوامل مؤثر بر افت تحصیلی
عواملی که در افت تحصیلی نقش دارند را میتوان به چهار دستهی کلی، فردی، آموزشگاهی، اجتماعی و خانوادگی تقسیم نمود [2]. در این بخش از مقاله هر یک از این عوامل را بهطور مختصر شرح میدهیم.
3-1عوامل فردی
عوامل فردی، عواملی هستند که مربوط به خود دانشآموز میشوند .مانند عوامل فیزیولوژیکی و جسمی مانند ضعف بینایی و شنوایی و غیره، عوامل ذهنی و روانی مانند میزان هوش و قدرت حافظه و سلامت روانی، نداشتن هدف واقعی و عینی و روشن از تحصیل، عدم انگیزش درونی برای تحصیل و مطالعه، نداشتن اعتمادبهنفس کافی، ضعف اراده در تصمیمگیریهای تحصیلی و مطالعه و اجرای تصمیمات، عدم برنامهریزی دقیق ازلحاظ زمان و میزان مطالعه روزانه، نداشتن روش مطالعه مناسب برای دروس مختلف، مهارتهای مطالعه نادرست
3-2 عوامل مربوط به خانواده
مطالعه دانشآموزانی که دارای افت تحصیلی هستند، نشان میدهد یکی از عوامل مؤثر براین پدیده، مسائل خانوادگی، بهویژه ازهمگسیختگی خانواده، کمسوادی والدین، انزوا، جو روانی خانواده، عدم ارتباط صمیمانه با پدر و مادر، میزان درآمد خانواده، شغل والدین، حضور یا عدم حضور والدین، وضعیت تحصیلی سایر خواهران و برادران، اختلاف خانوادگی و خانواده آشفته، طلاق فیزیکی یا روانی والدین، وجود نامادری یا ناپدری و غیره، اختلاف فرزندان با خانواده مانند لجبازی با والدین و اعتراض به جو خانواده، وابسته و متکی نمودن فرزندان به والدین در امور درسی و تکالیف منزل از دوران ابتدایی، تحقیر و سرزنش و مقایسه نادرست فرزندان با همسالان موفق و درنتیجه پایین آوردن اعتمادبهنفس و خودپنداری آنان، تغییرات منفی در خانواده مانند ورشکستگی سیاسی و اقتصادی و اعتیاد و غیره، تغییر در جهت ارتقای سریع و غیرمترقبه سطح اقتصادی یا اجتماعی خانواده و از خودباختگی و غافلگیر شدن فرزندان میباشد، که در سلامت روحی و جسمی دانشآموز تأثیر فراوانی میگذارد.
3-3عوامل مربوط به مدرسه
عوامل مربوط به آموزشگاه، شامل ارتباط دانشآموزان با همسالان و همکلاسیها و همچنین عوامل اجرایی مدارس هست ازجملهی این عوامل میتوان به گروه همسالان مانند مزاحمت و شوخیهای نابجا در کلاس درس، رفتارهای نامناسب عوامل اجرایی مدرسه مانند مدیر، معاونین، دبیران و مشاوران، جو عمومی حاکم بر مدرسه ازلحاظ درسی مانند سختگیری بیشازحد دبیران دردادن نمره به خاطر بالا فرض کردن سطح علمی مدرسه یا همرنگ شدن دانشآموز با سایر دانشآموزان ضعیف با فرض اینکه همه دانشآموزان مدرسه ضعیف هستند، اشاره کرد.
3-4عوامل مربوط به اجتماع
دوستان ناباب، استفاده نادرست از کلوپهای ورزشی، بدنسازی، بیلیارد و غیره، استفاده نادرست از کافینتها و گیم نتها، گذراندن وقت زیاد در خیابانها و خارج از منزل که همه اینها میتواند ناشی از مسائل خانوادگی باشد بهعنوان عوامل اجتماعی افت تحصیلی مطرح هستند.
در این مقاله پرسشنامه بهگونهای طراحیشده است تا 18مورد از علل افت تحصیلی را موردبررسی قرار دهد .این موارد شامل : جنسیت، تحصیلات پدر، تحصیلات مادر، شغل پدر، شغل مادر، شرایط اقتصادی خانواده، طلاق پدر و مادر، مرگ یکی از والدین،زندگی با ناپدری یا نامادری، وضعیت فیزیکی دانشآموز، تغذیه مناسب، توانایی دوستیابی و مشارکتهای اجتماعی دانشآموز، روابط دانشآموز و والدین، روابط دانشآموز و معلمان، امکانات آموزشی آموزشگاه، علاقه به تحصیل و داشتن انگیزه و هدف هست.
4-مروری بر دادهکاوی
دادهکاوی یکی از مهمترین تکنیکهای تبدیل داده به اطلاعات است که بهوسیله آن الگوهای مفید دردادهها با حداقل دخالت کاربران شناختهشده و اطلاعات لازم برای اتخاذ تصمیمات مهم و حیاتی در اختیار کاربران و تحلیلگران قرار میگیرد .در یک تعریف غیررسمی، دادهکاوی فرآیندی است برای استخراج خودکار الگوهایی که دانش را بازنمایی میکنند .منظور از الگوی مفید، مدلی معتبر، ساده، قابلفهم و جدید دردادههاست که ارتباط میان زیرمجموعهای از دادهها را توصیف میکند .کشف دانش دارای سه مرحله تکراری شامل 1- :پردازش داده 2-مدلسازی و 3-ارزیابی است.
روشهای دادهکاوی به دودسته روشهای توصیفی و پیشبینی کننده تقسیم میشوند .در روشهای توصیفی، هدف توصیف یک رویداد یا یک واقعیت است .اما در روشهای پیشبینی، هدف پیشبینی متغیر ناشناخته از دادههای آتی است .در این مقاله از روش دستهبندی که جز روشهای پیشبینی کننده است استفاده میشود.
5-روش کار
جامعهی آماری این پژوهش کلیه دانشآموزان دوره متوسطهی دوم ناحیه 1 شهرستان همدان بودند که از میان آنها تعداد 250 نفر با روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب گردیده و نمونههای انتخابی توسط پرسشنامه استانداردی که از ترکیب چند پرسشنامه استاندارد استخراجشده است، مورد آزمون قرار گرفتند .پرسشنامه دارای 40سؤال است که از طریق آن هیجده علت افت تحصیلی مورداندازهگیری قرار میگیرند.
برای دستهبندی وضعیت تحصیلی دانشآموزان سؤال دیگری به پرسشنامه افزودهشده که معدل ترم قبل و ترم آخر آنها را مورد ارزیابی قرار میدهد و دانشآموزان را در دودستهی 1-آنهایی که تفاضل معدل ترم قبل و ترم جاری آنها بیشتر از 3نمره است و 2-آنهایی که تفاضل معدل ترم قبل و ترم جاری آنها کمتر از 3 نمره است، دستهبندی میکند .پس از جمعآوری پاسخنامهها، تعدادی از آنها که دارای اطلاعات ناقص بودند در بخش پیشپردازش داده حذف گردیدند و تنها 200پاسخنامه برای انجام مراحل بعدی دادهکاوی مورداستفاده قرار گرفتند .
سپس دادهها کیفی به مجموعه دادههای کمی و دادههای پیوسته به مجموعه دادههای گسسته نگاشت داده شدند .دلیل تبدیل دادههای کیفی به دادههای کمی، استفاده از تکنیکهای دادهکاوی است، زیرا این تکنیکها بر رویدادههای کمی مورداستفاده قرار میگیرند .دلیل گسستهسازی دادهها نیز، جلوگیری از پراکندگی داده هست .پس از پیشپردازش و پالایش داده، نوبت به اجرای الگوریتمهای دادهکاوی بر رویدادهها و استخراج الگوهای مناسب و پنهان دردادهها میرسد .
ازآنجاییکه ذات دادههای در این پژوهش از نوع دستهبندی است، در این پژوهش نیز از الگوریتمهای دستهبندی جهت شناسایی عوامل مؤثر در افت تحصیلی استفادهشده است .پس از بهکارگیری الگوریتمهای مختلف، الگوریتمها مورد ارزیابی قرارگرفته و الگوریتمی که دارای دقت بیشتر بود، بهعنوان الگوریتم پیشنهادی معرفی گردید .شکل 1مراحل و متدولوژی تحقیق را نشان میدهد.
