بخشی از مقاله
خلاصه
صنعت چاپ طيف وسيعي از فعاليت ها را در بر ميگيرد محصولات اين صنعت در زنجيره ارزش بيشتر صنايع نقش حياتي دارند. درحال حاضر در كشور حدود ٦٠٠٠٠ نفر مستقيما در اين صنعت مشغول به كار هستند از سوي ديگر هزينه بالاي خروج از اين صنعت و هزينه زياد بروز رساني ماشين آلات ، تغييرات فن آوري و ورود رسانه هاي جديد در رقابت با رسانه هاي چاپي ، وضعيت اقتصادي نا مطمئن ، شرايط واردات ، تسهيل ورود به صنعت و ...آينده اين صنعت را با تهديد و ابهام روبرو كردهاست.
موارد فوق بخوبي نشان دهنده اهميت و ابهام در آينده و تهديد هاي پيش روي اين صنعت مي باشد ، از اين رو بررسي و نگارش آينده هاي محتمل و بديل مي تواند موجب برنامه ريزي و تدوين را هبردهاي مناسب و در نتيجه كاهش خسارات و مشكلات احتمالي اين صنعت گردد. ارائه تصويري از آينده هاي بديل جهت مراجع سياست گذار و تصميم گيرنده، فعالين صنعت چاپ و علاقه مندان به سرمايه گذاري در اين صنعت مي باشد . اين تحقيق به لحاظ هدف كاربردي و به لحاظ روش انجام تحقيق، توصيفي و پيمايشي است .
اين پژوهش به روش دلفي و تد وين سناريو هاي آينده با استفاده از مدل شوارتز صورت گرفته است جامعه آماري اين پژوهش خبرگان صنعت چاپ كشور هستند كه جمعا حدود ١١٢ نفر ميباشند و به علت محدود بودن اين تعداد، كل جامعه مورد پژوهش قرار گرفته اند.روش گرد آوري اطلاعات روش ميداني است وابزار گردآوري اطلاعات ، پرسش نامه هاي نيمه ساختار يافته ميباشند .
داده ها پس از جمع آوري با استفاده از نرم افزار SPSS و Excel در بخش آمار توصيفي و استنباطي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته اند. نتايج حاصله پس از مرحله سوم و حصول اجماع به منظور تعيين عدم قطعيت هاي بحراني و نهايتا تدوين سناريو هاي آينده به كار گرفته شدند در پايان بر اساس نتايج حاصله هشت سناريو تدوين گرديد و براي هر سناريو پيشنهاداتي ارائه شده است.
١. مقدمه
تغييرات و تحولات سريع اقتصادي – سياسي و زيست محيطي در وسعت جهاني و محيطي از يك سو و تغييرات
سريع تكنولوژي از سوي ديگر موجب بي ثباتي وعدم اثر بخشي برنامه ريزي ، سياست گذاري و راهبردهايي كه بر اساس شرايط موجود بنا شده اند مي گردد .از اين رو با تكيه به روشهايي مانند آينده نگاري foresight كه روشي جهت تجسم آينده هاي بديل مي باشد ميتواند تا حدودي شرايط آينده را جهت برنامه ريزي بلند مدت قابل اتكا تر نمايد.
بدون شك صنعت چاپ به واسطه ماهيت و ويژگيهاي آن به شدت تحت تاثير تغييرات فن آوري، اقتصادي سياسي و اجتماعي است ، بدين جهت آگاهي از عوامل مختلف نقش و ميزان تاثير آنها در پديد آمدن هر آينده احتمالي و در نتيجه اتخاذ راهبردهاي مناسب و داشتن آمادگي لازم جهت شرايط مختلف يك ضرورت است از اين رو با توجه به اهميت صنعت چاپ در كشور و ابهام پيش رو در مورد آينده اين صنعت ، ضرورت آينده نگاري صنعت چاپ بيش از پيش حس ميگردد. حال باتوجه به تعريف آينده نگاري اين مسئله مطرح مي شود كه :
عوامل تاثير گذار بر آينده صنعت چاپ چه چيزهايي هستند؟ ميزان تاثير اين عوامل به چه اندازه است؟
احتمال وقوع هر عامل به چه ميزان است؟
به بيان ديگر، به منظور تعيين آينده هاي بديل صنعت چاپ - آينده نگاري - ابتدا بايد عوامل موثر بر اين صنعت را شناسايي نمود و پس از آن احتمال وقوع ها عامل و ميزان اثر آن بروي صنعت را بررسي كرد در نهايت نوبت به انتخاب گزينه هايي براساس معيارهاي امكان و مطلوبيت ميرسد و پس از اين انتخاب و مقايسه با وضعيت حال تصميمات لازم جهت رسيدن به گزينه هاي انتخاب شده اخذ مي گردد.
هدف از اين تحقيق : ارائه تصويري از آينده هاي بديل جهت مراجع سياست گذار و تصميم گيرنده در راستاي حمايت و هدايت فعالين اين صنعت متناسب با شرايط مختلف و همچنين فعالين صنعت چاپ به منظور آماده سازي منابع و امكانات و اتخاذ راهبردهاي متناسب با آينده هاي بديل از سوی ديگر اين پژوهش موجب ايجاد مدل هاي ذهني بر اساس آينده پيش رو در ميان فعالين صنعت چاپ فارس گردد که به نوبه خود هدفی ارزشمند است.
٢. روش اجرا:
يكي از كارآمدترين روشهاي آينده نگاري تدوين سناريوهايي از آينده هاي بديل مي باشد. ]٢ [،]٣[ در اين روش عوامل كليدي و نيروهاي پيشران بر اساس دو معيار طبقه بندي مي شوند - شوارتز - * اول درجه اهميت و تاثير هر واقعه بر صنعت دوم درجه عدم قطعيت بحراني† احاطه كننده آن عوامل و روند ها در آينده. ]٤ [،]٥[ در مورد پيش رو عوامل كليدي‡ جهت بررسي آينده صنعت چاپ به كمك الگوي ٥ نيروي پورتر تعيين مي گردند ]٦[ اين عوامل در اصل متغييرهاي وابسطه اين تحقيق را تشكيل مي دهند. نيروهاي پيشران به كمك الگوي PEST§ تعيين مي شوند. اين نيروها در اين پژوهش به عنوان متغيرهاي مستقل در نظر گرفته شده اند.
تعيين ميزان اهميت، ميزان تاثيرگذاري و احتمال وقوع آنها در آينده يا به عبارت ديگر عدم قطعيت ها به كمك روش دلفي* تعيين مي گردد. ]٨ [،]٩[ در اين روش ابتدا چهار پنل هاي از خبرگان در زمينه هاي مختلف مربوط به صنعت چاپ به صورت پيش فرض در نظر گرفته مي شوند اين پنل ها شامل موارد زير مي گردد:
پنل زنجيره تامين - فروشندگان و اراده كنندگان خدمات تعمير و نگهداري ماشين آلات چاپ، تامين كنندگان مواد اوليه - پنل ارائه كنندگان خدمات چاپ - پنل مصرف كنندگان - پنل سازمان ها و ادارات دولتي. اعضاي اين پنل ها جامعه آماري مورد پژوهش را تشكيل مي دهند. پس از انتخاب اعضا، پرسشنامه هاي نيمه ساختار يافته متناسب با ماهيت هر پنل بين اعضاي آن توزيع مي گردد. اين پرسشنامه ها در سه تا چهار راند اطلاعات آماري لازم كه اجماع تخبگان صنعت رسيده را تامين مي كنند.
اين اطلاعات كه ماهيت كيفي دارند تعيين كننده عوامل كليدي و عدم قطعيت هاي بحراني هستند. پس از آن نوبت به ساختن سناريو بر اساس روش شوارتز مي گردد : آشكار سازي و روشن كردن تمركز اصلي سناريوها . شناسايي روند ها و نيروهاي پيشران در حال پييشرفت. شناسايي تغييرات آينده. شناسايي عدم قطعيت هاي كليدي كه ميتوانند سير تحولات را به سوي آينده هاي كاملا متفاوت سوق دهند. ايجاد چهارچوب منطقي بر اساس عدم قطعيت هاي شناسايي شده برپا كردن مشخصه هاي اصلي و توسعه داستان ها براي هر كدام از سناريوها. مراحل پاياني پژوهش مي باشند و نهايتا پيشنهادها براي هر سناريو بر اساس مدل تدوين استراتژي GE† است.
در اين پژوهش ابتدا به كمك آزمون كولموگروف اسميرنوف نرمال بودن توزيع فراواني پاسخ ها بررسي گرديد سپس براي اينكه بدانيم آيا احتمال وقوع در حد متوسط - ٣ - قرار دارد يا خير با توجه به نرمال نبودن داده ها از آزمون ويلكاكسون‡ يك نمونه استفاده مي شود.] ١٢[ چنانچه سطح معناداري اين آزمون بيشتر از ٠٥/٠ باشد فرض صفر به معناي احتمال وقوع متوسط پذيرفته مي شود به عبارتي ميانه پاسخ ها در اين حالت در نزديك به ٣ است.
به منظور اينكه مشخص كنيم آيا ميزان تاثير زياد يا خيلي زياد بوده است از آزمون دو جمله اي استفاده مي شود. آزمون دو جمله اي براي طيف هاي دو سطحي استفاده مي شود كه براي تبديل طيف ليكرت ٥ نقطه اي به طيف دو سطحي به اين صورت عمل مي شود كه گزينه هاي »خيلي كم، كم و متوسط« به عنوان سطح اول و گزينه هاي »زياد و خيلي زياد« به عنوان سطح دوم در نظر گرفته مي شود. چنانجه در سطح اطمينان ٩٥ درصد بيش از ٥٠ درصد افراد به سطح دوم پاسخ داده باشند تاثيرگذاري ان مولفه مورد پذير قرار مي گيرد.
و نهايتا به منظور سنجش اجماع و پايداري در دورهاي مختلف تحقيق ضريب توافق كندال - w - § استفاده شده است.
٣.تحليل آماري پرسشنامه ها
همانگونه كه پيشتر اشاره شد اين تحقيق شامل چندين دور است كه اصول تدوين سوالات و نتايج هرمرحله به ترتيب بيان و تحليل ميگردد
