بخشی از مقاله
چکیده
کشور ایران به لحاظ وجود جنگلهای خزری از نظر پراکنش گونههای قارچهای ناقص غنی است. بررسیهای انجام شده در زمینه مطالعهی قارچهای ناقص غالبا منحصر به قارچهای بیماریزای گیاهی بوده و مجموعه عظیمی از آنها به خصوص هیفومیستهای چوبزی کمتر مطالعه شدهاند. در این بررسی نمونههای جمعآوری شده از استان مازندران طی سالهای 9493 مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونهها ابتدا در پتریهای مرطوب قرار داده شده و سپس با استریومیکروسکوپ بررسی و با کشت مستقیم روی محیط کشتهای PDAو WAجداسازی و با بهرهگیری از منابع معتبر موجود تعیین نام شدند. با بررسیهای انجام شده آرایه-های Sporendocladia bactrospora, Cordana pauciseptata, Dendryphiopsis atra, Stachybotrys sp,Endophragmia prolifera .Chaetomium sp,، Brachysporium sp، Cryptocoryneum sp، ، Endophragmia prolifera وTrichotecium roseum شناسایی گردید که آرایه Cordana pauciseptata برای اولین بار از ایران گزارش میشود.
واژههای کلیدی: شناسایی، هیفومیست های چوبزی، استان مازندران
مقدمه
قارچهای ناقص گروه مهمی از قارچها هستند که در بسترهای متنوعی پیدا میشوند و علیرغم طبقهبندی مبهم و بحث برانگیزشان مطالعه آنها مورد توجه بسیاری از محققان است. چه بسا این مطالعات ممکن است منجر به معرفی آرایههای جدید با اثرات و خصوصیات کم شناحته شده یا ناشناخته گردد. قارچ شناسانی نظیر Link, Schweiniz, Corda و Preuss از پیشگامان بررسی هیفومیستها روی چوب و پوست هستند، به طوری که قارچ های بسترهای مختلف را جمع آوری و شناسایی کرده اند. هیفومیست های چوبزی در ایران به طور متمرکز مطالعه نشده اند و فقط گزارش های پراکنده ای از وجود این قارچ ها در برخی منابع وجود دارد. به عنوان مثال ، والتینگ و سوینی - Walting and Sweeney, 1974 - قارچ Helicomyces roseus و قارچ Nodulisporium sp. را از ایران گزارش کردند.
صابر - - 2001 گونه H. scandens را از روی چوب گزارش نمود. Helminthosporium velutinum از روی چوب انجیلی - ارشاد - 1995 و Torula herbarum توسط مجتهدی و همکاران از روی پسته جداسازی شدهاند. از روی لاشبرگها در جنگلهای بارانی سائوپائولوی برزیل 16 هیفومیست شناسایی شده است . - Piccolo-Grandi & Silva-Attili, 1996 - طی سالهای 1991 تا 1992 ، بیست ویک گونه هیفومیست از روی لاشبرگهای جنگل کاج در بلاروس جداسازی و فعالیت آنتاگونیستی آنها علیه Heterobasidium annosum بررسی شد - Poleshchuk & Kovbasa 1993 - مطالعات مشابه متعددی نیز در نقاط مختلف دنیا پیرامون تنوع گونهها، قدرت تجزیه-کنندگی و توالی این قارچها روی چوب یا بسترهای مشابه انجام شده است که در بسیاری از آنها آرایههای جدیدی معرفی شدهاند
. - - Rai & Rai 1995, Tokumasu 1998, Polishhook et al. 1996, Hutchisun 1999 قارچ ها با تولید آنزیمهای مختلف، ترکیبات بافتهای گیاهی را تجزیه می کنند و از پتانسیل لازم برای تبدیل منابع گیاهی به مواد قندی، پروتئینی و الکل برخوردار می باشند . - Garg & Neelakantan 1982, Ogundip & Lu, 1989 - از طرفی بسیاری از قارچها ممکن است تاثیر آنتاگونیستی روی سایر قارچها داشته، یا در تولید متابولیت های ثانویه اهمیت داشته باشند به عنوان مثال قارچ Scytalidium album آنتاگونیست قارچ های تجزیه کننده چوب است و می تواند جایگزین تعدادی از این قارچ ها در محیط کشت شود و یا Peniophora gigantean از مؤثرترین متوقف کنندههای رشد قارچ Heterobasidium annosum است .
که یکی از بیمارگرهای خطرناک تیره کاج می باشد Dix & Webster 1995 از این خاصیت در انگلستان برای کنترل پوسیدگی ریشه و تنه درختان کاج استفاده شده است در مجموع می توان از اثرات متقابل چنین قارچهایی در کنترل پاتوژنهای درختان و قارچهای مولد پوسیدگی چوب استفاده نمود . - Whipps et al., 1988 - از طرف دیگر ، باتوجه به تنوع زیاد قارچها روی چوب و سایر بقایای گیاهی و مطالعات محدود در مورد شناسایی این قارچها، گام مهمی در جهت تکمیل اطلاعات موجود پیرامون فلور قارچها در کشور خواهد بود. در مقاله حاضر بر اساس مطالعه نمونههای جمع آوری شده از برخی مناطق استان مازندران بخشی ازهیفومیستهای چوبزی منطقه شناسایی و شرح داده شدهاند.
مواد و روش کار
آماده سازی نمونهها
نمونهها از درختان جنگلی مناطقی از استان مازندران جمعآوری و به آزمایشگاه منتقل گردید و در مجاورت هوا ،خشک و در پاکتهای مناسب قرار داده شد. این پاکتها حاوی اطلاعاتی شامل محل و تاریخ جمع آوری و نام گیاه میزبان بود. برای از بین بردن جاندران روی چوب - حشرات، کنهها و ... - پاکتها به مدت ساعت در درون کیسههای پلاستیکی حاوی قرص فستوکسین قرار داده شدند.
جداسازی
نمونهها با استریومیکروسکوپ بررسی و محیطهای Dexstrose Agar - PDAشدند.بخشهای آلوده شناسایی گردیدند. قارچهای مورد مطالعه به یکی از دو روش زیر روی - Potato و - Water Agar - WA و در صورت لزوم روی محیطهای دیگر کشت داده الفB کشت مستقیم اسپور روی آبBآگار: با استفاده از تیغ تیز و یا نوک سوزن استریل، مقداری از کلنی یا اسپور قارچ در زیر بینیکولر برداشته و روی سطح پتری کشیده شد.بB روش تک اسپور کردن: در این روش قطعه ای از محیط کشت اسپوردار و یا کلنی اسپوردار قارچ روی بستر طبیعی را در لوله آزمایش محتوی 9 سانتیمتر مکعب آب مقطر استریل ریخته و با هم زدن آن سوسپانسیون اسپور تهیه گردید.
سپس یک میلیلیتر از آن را به 9 میلیلیتر آب مقطر استریل در داخل لوله آزمایش دیگر اضافه کرده و بعد از به هم زدن و یکنواخت کردن، یک قطره از سوسپانسیون را روی لام گذاشته و با میکروسکوپ نوری بررسی و تراکم اسپور در سوسپانسیون بدست آمده مشاهده شد. در مواردی که تراکم اسپور زیاد بود، عمل فوق را در لولههای آزمایش دیگر تکرار کرده تا سوسپانسیون رقیقتری بهدست آید. غلظت اسپور باید طوری باشد که بعداز پخش کردن در سطح پتری روی محیط کشت، اسپورها به طور مجزا و با فاصله مشخصی از همدیگر قرار گیرند. به طوریکه بعد از جوانه زدن در هم تداخل نکرده و بتوان اسپورهای منفرد و مجزا را به راحتی از روی محیط کشت برداشت. چنین غلظتی معمولا از طریق تجربه شخصی بدست میآید.
پس از تهیه سوسپانسیون مناسب چند قطره از آن به سطح پتریهای محتوی لایه نازکی از محیط کشت آب- آگار 2درصد منتقل و در سطح پتری پخش شد. سپس تشتکهای پتری را در داخل انکوباتور گرمخانه در درجه حرارت 25 درجه سلسیوس قرار داده و بعد از 12 ساعت، پتریها با لنز 10 میکروسکوپ نوری بررسی شدند.اسپورهای جوانه زده در شرایط استریل به پتریهای حاوی محیط کشت PDA منتقل گردید. در هر مورد چند اسپور به پتریهای مجزا متقل شدند. زیرا ممکن است در حین انتقال بعضی از اسپورها آسیب دیده و رشد ننمایند. در صورت عدم جوانه زدن اسپورها بعد از 12 ساعت، دوره انکوباسیون گرمخانهگذاری به 48 ساعت افزایش یافت تا اسپورها جوانه بزنند.
مواد و محلولهای رنگی مورد استفاده
الف- محلول رنگی کاتن بلوB لاکتوفنل : لاکتوفنل - 100 میلیلیتر - و محلول کاتن بلو 1 درصد 1B5 - میلیلیتر - غلظت این محلول با توجه به نیاز میتواند متغییر باشد.
ب- لاکتوفنل: فنل 20 - گرم - ، اسید لاکتیک 20 - میلیلیتر - ، گلیسیرین - 40 میلیلیتر - و آب مقطر - 20 میلیلیتر -
ج- اسید لاکتیک 25 درصد در آب
شناسایی
با نوک سوزن استریل مقداری از کلنی قارچ را روی لام حاوی لاکتوفنل یا اسید لاکتیک 25 درصد قرار داده و نمونههای میکروسکوپی مناسب تهیه و بررسی شد. و با بهرهگیری از منابع معتبر موجود قارچ مورد نظر شناسایی شد.
