بخشی از مقاله
چکیده
آب های زیرزمینی برای بسیاری از جوامع مهمترین منبع تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی هستند. از این رو جهت دستیابی به یک روش مناسب و مؤثر برای حفظ منابع آب زیرزمینی از آلودگی هایی که در آینده آنرا تهدید میکند، سیستم های ارزیابی آسیب پذیری سفره های آب زیرزمینی توسعه یافته اند.در این تحقیق جهت تهیه نقشه پهنه بندی پتانسیل آسیب پدیریآبخوان دشت قروه-دهگلان واقع در استان کردستان،مدل DRASTICیکی از کاربردیترین مدل های همپوشانی به کار گرفته شده است که هفت پارامتر هیدروژئولوژیکی مؤثر بر آلودگی آب زیرزمینی، شامل عمق آب زیرزمینی - D - ، تغذیه خالص - R - ، محیط آبخوان - A - ، محیط خاک - S - ، توپوگرافی - T - ، تأثیر محیط غیراشباع - I - ، و هدایت هیدرولیکی - C - را مورد بررسی قرار می دهد و با ترکیب این پارامترها در محیط GIS مناطق مستعد آلودگی آبخوان را مشخص می نماید.
نقشه پهنه بندی آسیب پذیری دشت قروه-دهگلان نشان می دهد که شاخص دراستیک بین 17 تا 83 در تغیر است. همچنین نقشه آسیب پذیری تهیه شده با استفاده از مدلDRASTIC نشان داد که 83 درصد مساحت کل منطقه مورد مطالعه دارای کلاس یک - آسیب پذیری کم - و17 درصد تحت کلاس دو - آسیب پذیری متوسط - است.
-1مقدمه
مفهوم آسیب پذیری منابع آب زیرزمینی، امکان نفوذ و انتشار آلوده کننده ها به درون سیستم آب زیرزمینی، برای اولین بار در اواخر دهه 1960 در فرانسه مورد استفاده قرار گرفت - واربا و زاپرس4، . - 1994 آسیب پذیری از لحاظ مفهومی به دو دسته آسیب پذیری ذاتی و آسیب پذیری ویژه تفکیک می شود.آسیب پذیری ذاتی به خصوصیات آبخوان - هدایت هیدرولیکی، گرادیانهیدرولیکی و خلل و فرج - و تنش های وارد به سیستم - تغذیه، واکنش با آب سطحی، زمان حرکت از میان منطقه اشباع و دبی پمپاژ - بستگی دارد. آسیب پذیری ویژه نشان دهنده آسیب پذیری آب های زیرزمینی به آلاینده های ناشی از فعالیت های انسانی می باشد.
یعنی آسیب پذیری از واکنش آلاینده ها با اجزای مختلف آسیب پذیری ذاتی، به وجود می آید - استیگتر5، . - 2006 یکی از کاربردیترین و رایجترین روش های پهنه بندی آسیب پذیری آبخوان مدل دراستیک می باشد که توسط آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده - US-EPA - برای ارزیابی پتانسیل آلودگی آب های زیرزمینی در تمام ایالات متحده طراحی شده است.
این مدل بر پایه مفهوم وضعیت هیدروژئولوژیکی استوار است. محیط هیدروژئولوژیکیبه صورت توصیفی ترکیبی از تمام فاکتور های زمین شناسی و هیدرولوژیکی تعریف می شود که حرکت آب های زیرزمینی را کنترل می کند - آلر و همکاران6، . - 1987 در این تحقیق نقشه پهنه بندی پتانسیل آسیب پذیری ذاتی آبخوان دشت قروه-دهگلان، واقع در شرق استان کردستان است.
-2منطقه مورد مطالعه
-1-2مواد و روش
شاخص دراستیک بدون بعد و غیرقابل اندازه گیری می باشد و به خصوصیات آبخوان بستگی دارد - عزیزی و محمد زاده، . - 1390 این شاخص از مجموع حاصلضرب وزن و رتبه هفت پارامتر : عمق آب زیرزمینی - D - ، تغذیه خالص - R - ، محیط آبخوان - A - ، محیط خاک - S - ، توپوگرافی - T - ، تأثیر محیط غیر اشباع - I - و هدایت هیدرولیکی - C - ، مطابق رابطه 1 به دست می آید.
در این حوضه 48 حلقه چاه وجود دارد که بهصورت دوره آماری 30 سال آبی میباشد 1363-64 - تا . - 1392-93 مساحت حوضه آبخیز بالغ بر 2233 کیلومتر مربع ومساحت آبگون دشت که بیلان برای آن محاسبه شده است بالغ بر 494,644 کیلومتر مربع میباشد.پستترین نقطه ارتفاعیدرمحدوده مورد مطالعه درمرز شمالی با کمتر از 1700متر از سطح دریا وبلندترین نقطه ارتفاعی آن درارتفاعات جنوبشرقی - کوه خولانه - با بیش از 2800 متر از سطح دریا واقع است.با توجه به مراحل تهیه مدل دراستیک و با به کارگیری و تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از منطقه مورد مطالعه ضمن تهیه لایه های اطلاعاتی مورد نیاز و تلفیق آن ها در محیط ARC GIS10.2، نقشه پهنه بندی پتانسیل آسیب پذیری آبخوان دشت قروه-دهگلان تهیه شد.
-3روش تحقیق
-1-3روش کار
از میان چندین روش آسیب پذیری آبخوان، روش دراستیک به دلیل در نظر گرفتن تعداد بیشتر پارامترهای مؤثر بر آسیب پذیری آبخوان، برای ارزیابی پتانسیل آبخوان دشت قروه-دهگلان انتخاب شد. عبارت دراستیک مخفف پارامترهایی است که در سیستم هیدروژئولوژی کنترل کننده آب زیرزمینی هستند - جدول . - 1
