بخشی از مقاله
چکیده
بودجه درآمدی شهرداری ها در حقیقت استراتژی یک ساله برای تامین منابع مالی مدیریت شهری است . حفظ و بقای روند توسعه شهری براساس برنامه های عمران شهری نیازمند تامین بموقع منابع مالی و تحقق اهداف بودجه درآمدی شهرداری می باشد. ما در این مقاله با استفاده از رویکرد پویایی های سیستمی ، به بررسی تحقق بودجه درآمدی شهرداری مشهد می پردازیم با ترسیم مدل های علی و معلولی برآن هستیم تا عوامل و تاثیر آنها را بر تحقق بودجه درآمدی شهرداری مشهد مورد شناسایی قرارداده و درک درستی از ماهیت سیستم را به مدیران ، سیاست گذاران و همچنین کارشناسان ذیربط ارایه نماید.
روش مورد استفاده در این پژوهش ، توصیفی و با رویکرد تحلیل محتوا می باشد. مطالعات کتابخانه ای باتحلیل محتوا با استفاده از سوابق موجود در مدیریت درآمد شهرداری مشهد و گزارشات تفریغ بودجه حوزه معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری مشهد صورت گرفته است و همچنین مصاحبه انفرادی با 42 نفر از کارشناسان و مدیران مرتبط با حوزه درآمدی شهرداری مشهد - در ستاد و مناطق و سازمان ها - صورت گرفته است . براساس جامعه آماری این پژوهش 42 نفر از کارشناسان و مدیران شهرداری مشهد بوده که در قالب یک پرسشنامه و مصاحبه صورت گرفته است .
کلیات تحقیق مقدمه
شهر مشهد درتقسیم بندی شهرهای ایران بعنوان کلانشهر1 معرفی شده است وبدلیل قراردادشتن بارگاه ملکوتی امام هشتم - ع - بعنوان کلانشهر مذهبی شناخته می شود و بدلیل میزبانی از میلیون ها زائر این مکان مقدس ، دومین کلانشهر مذهبی جهان اسلام می باشد.
از طرفی افزایش سطح آگاهی های عمومی براثر توسعه دانش و کاربرد و کاربری های فناوری اطلاعات و ارتباطات ، افزایش سطح تحصیلات شهروندان و رشد روند مهاجرت به این شهر باعث ایجاد سکونتگاههای غیر رسمی ، شهرک های اقماری و همچنین عدم توازن توزیع امکانات در سالهای اخیر در شهر مشهد شده است . این ناهمگونی ها و به تبع آن و ظهور بافت های اقتصادی در مناطق مختلف شهر باعث بروز تغییرات فرهنگی و شهری در مسایل شهرسازی - بافت های مسکونی و تجاری و مانند آن - ، توسعه عمران شهری - بهره مندی از توسعه زیر ساخت های شهری - ، فضای سبز و خدمات شهری ، حمل و نقل وترافیک و فرهنگی و اجتماعی گردیده است که مسایل فراوانی را برای مدیریت شهری ایجاد کرده است .
یکی از راهکارهای مدیران شهری ، تعریف برنامه های توسعه برای متوازن سازی این تغییرات و کاهش آن در شهر می باشد. درسالهای اخیر تلاش های زیادی از سوی شهرداری مشهد برای این امر صورت گرفته است. از آغاز اجرای برنامه های توسعه در شهرداری مشهد در سال 1387 تا تصویب اولین برنامه توسعه 90-92 در شورای اسلامی شهر مشهد و همچنین تصویب دومین برنامه توسعه 93-97 ، باعث گردیده است تا تامین منابع مالی اجرای این برنامه ها بیش از پیش محسوس و مهم جلوه نماید.
براساس ، قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که بصورت عملی شهرداری ها از کمک های دولتی تقریبا محروم شدند و دوران خوداتکایی شهرداری ها و کسب درآمد توسط خود شهرداری ها برای تامین هزینه های خود را شروع کردند همیشه بحث تامین منابع مالی برای انجام مصارف یکی از بحث های جدی مدیران شهرداری بوده و هست - و ظاهرا خواهد بود - . بدلیل این که ظرفیت های قانونی ایجاد درآمدهای پایدار برای شهرداری ها و شهرداری مشهد همه به نوعی بدلیل عدم وجود اراده جدی تحکیم و قدرت بخشی به مدیریت شهری ، از سوی دولت ها با کندی و قریب به اتفاق با بن بست روبه رو گردیده است برای مدیریت شهری تحقق بودجه درآمدی بعنوان منبع تامین مالی برنامه های توسعه شهری ، از اهمیت بالاتری برخوردار گردیده است .
متاثر شدن اقتصاد شهرها از رکود تورمی در بازار ساخت و ساز در سه سال اخیر باعث کاهش %56 از حجم صدور پروانه ساختمانی در شهرداری مشهد گردیده است . این کاهش در کنار مشکلات اقتصاد کلان که گریبانگیر اقتصاد کلان کشور شده است ، کاهش درآمدهای شهرداری مشهد را با سیر نزولی در 4 سال اخیر ایجاد کرده است و به نوعی باعث انسداد برنامه های توسعه شهری را درپی داشته است.
- 1 در تعریف بینالمللی کلانشهر که توسط سازمان ملل متحد آورده شده کلانشهر یا مادر شهر به شهرهایی گفته میشود که بیش از 8 میلیون نفر جمعیت داشته باشند. از این رو از دیدگاه تعریف بینالمللی در ایران تنها شهر تهران به عنوان کﻻنشهر شناخته میشود. تعریف کلانشهر در سال 1387 توسط محمد سعیدیکیا وزیر وقت مسکن و شهرسازی در شورای عالی شهرسازی و معماری اصلاح شد و طبق آن شهرهای با جمعیت بیش از 500 هزار نفر کﻻنشهر محسوب میشوند به دلیل نداشتن تعریف حقوقی واحد از کلانشهر در ایران فقط شهرهای بالای یک میلیون نفر میتوانند از مزایای قانون مالیات بر ارزش افزوده بهره بیشتری ببرند.
با تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری شهرهای زیر یک میلیون نفر میتوانند به صورت قانونی و رسمی کلانشهر شوند اما نمیتوانند از قانون مالیات بر ارزش افزوده بهره بیشتری ببرند. در حال حاضر شهرهای تهران ، مشهد ، اصفهان ، کرج ، تبریز ، شیراز ، اهواز و قم به صورت رسمی کلانشهر محسوب میشوند.
در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از رویکرد سیستمی ، دینامیزم های حاکم بر رفتار سیستم تحقق درآمد شهرداری مشهد مورد شناسایی قرار گیرد. بدین منظور ابتدا با تعریف مدیریت شهری و شهرداری و بودجه بندی در شهرداری ها آشنا می شویم و سپس با تعریف سیستم ، رویکرد سیستمی را تشریح می نماییم . در گام بعدی سعی می نماییم نمودارهای علی معلولی دینامیزهای رفتاری سیستم تحقق درآمد شهرداری مشهد را ترسیم وآن را تشریح نماییم و در انتها به جمع بندی و نتیجه گیری و ارایه راه کارهای پیشنهادی در این خصوص می پردازیم .
اهمیت و ضرورت تحقیق در ادبیات امروزین مدیریت در سطح جهان، مدیریت با تفکر و رویکرد سیستمی، مفهومی جا افتاده و نهادینه می باشد و ضرورت آن امری بدیهی به حساب می آید. روند جهانی شدن و پدید آمدن عصر اطلاعات که نوید گر جامعه ای شبکه ای است، لزوم دید همه جانبه و جامعی که بتواند عناصر، اعضاء، پدیده ها و روابط فیمابین آنها را در ارتباط با هم و در کنار هم، در سطح محلی، منطقه ای، ملی و جهانی ببیند را، بیش از پیش هویدا می سازد.
پویایی سیستم با دیدکلی نگر مسایل دنیای واقعی را مورد مطالعه قرار می دهد ، بنابراین هدف از این روش شناسی برخلاف روش های متداول مدلسازی در صنعت ، دست یافتن به مقدا دقیق نتیجه یک فرآیند نیست ، بلکه درک این مهم است که تحت چه شرایط و سیاست گذاری هایی نتیجه بهبود می یابد. بدتر میشود یا تحت کنترل قرار می گیرد استرمن - 2000 - 1 دیکر - 2 - 2004 و استرمن - - 2002 با تاکید بر ویژگی های پویایی سیستم می گویند که پویایی سیستم ، یک روش شناسی است که به صورت ویژه برای تحلیل سیستم های پیچیده ، بزرگ و غیر خطی و سیستم های کیفی - اقتصادی - اجتماعی به کار می رود .
شهر یک موجود زنده است و همانند یک موجود جاندار متولد می شود،رشد می کند ،توسعه می یابد،تحرک و پویایی دارد.شهر منتظر شرایط و عوامل نمی ماند بلکه رشد می کند و توسعه می یابد واز آنجایی که عوامل متعددی در رشد و ترقی آن دخالت دارند ، درست همانند یک موجود زنده باید به همه آن عوامل توجه شود تا رشد و توسعه آن نیز همه جانبه صورت گیرد.
با توجه به این موضوع که توسعه شهرها نیازمند تامین منابع مالی مناسب برای اجرای آنها می باشد بنابراین تامین منابع مالی از راه تنظیم بودجه در شهرداری ها و تلاش برای تحقق آن یکی از نقاط مهم در توسعه یافتگی شهری می باشد. شناسایی سیستم تحقق بودجه و زیر سیستم های آن و منابع و عوامل موثر برآن می تواند مدیران شهری را در شناسایی عوامل موثر بر تحقق اثربخش بودجه کمک نموده و از طرفی منابع لازم را برای اجرای برنامه های توسعه شهری در اختیار شهرداری قرار دهد.
نبودن تحقیق مشابه و نیز منحصربه فرد بودن موضوع تحقیق یکی از محدودیت های این تحقیق برای محققان بوده است. با توجه به این مورد محققان مقاله ، بسیاری از مسیر ها در جهت دسترسی به نتایج تحقیق را برای اولین بار طی کردند؛ از طرفی پیچیدگی بیش از حد موضوع به لحاظ سطح مورد بررسی موجب شد فرآیند رفت و برگشتی تدوین مدل های علی معلولی مبتنی بر نتایج رفتاری سیستم تحقق بودجه درآمدی شهرداری مشهد ، بار ها و بار ها تعدیل شود و متناسب با هدف تحقیق تغییر کند.
