بخشی از مقاله
چکیده
آینده با تمام آشفتگیها، ابهامها و عدم اطمینانهای خود بیتردید تنها فضایی است که فرصتهای بزرگ پیشرفت و پیشتازی را در خود دارد. امروزه در کشورهای پیشرفته دنیا و حتی کشورهای در حال توسعه، آینده-نگری و آینده سازی جایگاه ویژهای پیدا کرده است. در بستر جامعه فرهنگی ایرانی اسلامی با وجود داشتهها و الگوهای دینی، تاکنون نگاه جامع و عمیقی جهت ترسیم الگوی مدیران آینده با رویکرد عملی و کاربردی به آموزه های اسلام برای آموزش در نظام مدیریتی کشور ارائه نشده است.
بر این اساس پژوهش حاضر با هدف شناسایی ویژگیهای مدیران آینده در راستای الگوی ایرانی - اسلامی با روش مطالعه توصیفی تحلیلی بوده و بطور خاص از کتاب نهج البلاغه جهت تحلیل و شناسایی شاخصها استفاده شده است. در این پژوهش برخی از ابعاد الگو شامل: سلامت سیاسی، سلامت اقتصادی، شایستگیهای محوری - مهارت، تخصص و تجربه - ، خلاقیت و نوآوری، تقوا، عدالتمحوری، خودباوری، شایستگیهای علمی و پژوهشی - خردورزی، پژوهش بنیادی و مسئله-محور و غیره - شناسایی شدهاند. و در نهایت مؤلفههای احصاء شده درقالب یک الگو ارایه گردیده است.
مقدمه:
آنچه در سعادت جامعه نقش اساسی دارد، شایستگی و جامع الشرایط بودن مدیران و کارگزاران آن جامعه است. در سازمان ها نیز موفقیت سازمان در رسیدن به اهداف و مأموریت های سازمانی منوط به مدیرانی کاردان و لایق می باشد. در این بین شاهد نقض و زیر سوال رفتن مبانی نظری مدیریتی ساخته دست بشر هستیم با نگاهی به گذشته میتوان به موفقیت پیشوایان دینی پی برد .
جهانبینی مادی منحصر به جهان ماده میباشد ولی در جهانبینی اسلامی، هم این جهان و هم آخرت مورد توجه است .در جهانبینی اسلامی هدف صرفاً تولید بیشتر نیست بلکه هدف نهایی تعالی انسان و رسیدن او به جایگاه خلیفه خدا بر روی زمین می باشد. این تفاوت در جهان بینی از تمایزات مدیریت اسلامی با مدیریت غربی میباشد که هر یک از این دو دیدگاه معیارهای سنجش خاص خود را دارند. پیشوایانی که توانستند حکومت الهی تشکیل دهند، فقط رسول اکرم - ص - و امام علی - ع - هستند.
امام علی - ع - بنا بر سخن حضرت رسول - ص - باب علم است علمی نه زمینی و ناقص بلکه علمی الهی که خداوند در وجود این بزرگواران به ودیعه نهاده است . البته که تمام امامان معصوم - ع - ازنظر علم الهی در یک مرتبه قرار دارند ، اما از این نظر که ایشان تنها امامی هستند که موفق به تشکیل حکومت و رسیدن به حق خود - خلافت مسلمین - شدند، حکومت داری ایشان مورد توجه قرار میگیرد . چون هیچ کدام از امامان بعد از ایشان موفق به تشکیل حکومت الهی نشدند ،حکومتی که حقشان بود و می بایست مردم زیر سایه ی حکومت الهی به آرامش و کمال می رسیدند اما چنین نشد .
در این بین امام علی - ع - که خود مظهر علم و قدرت تشکیل و اداره حکومت مسلمین بودند در عمل به خوبی نشان دادند که می توان براساس مبانی اسلامی به اداره مملکتی بزرگ که وسعت آن ازمصر امروز تا ترکمنستان است پرداخت . با توجه به اوضاع آن زمان منطقه ی حجاز که مردم با بدترین شیوه ی زندگی و حکومت داری امور خود را میگذراندند و با آمدن پیامبر و ائمه علیهم السلام اوضاع دگرگون شد میتوان به این قضیه پی برد که میتوان از الگوی اسلامی برای اداره امور بهره برد .
انتخاب مدیران و کارگزاران اصلح چه در بخش دولتی و چه در سازمان های خصوصی دارای اهمیت بسیار می باشد. به منظور انتخاب اصلح، باید معیارهایی وجود داشته باشد تا مدیران و کارگزاران با آن معیارها سنجیده و ارزیابی شوند.
اگر حساسیت مردم نسبت به صفات و شروط لازم برای زمامداران کاسته شود یا بی رنگ گردد، آنگاه هر بی صلاحیت و فاقد اهلیتی میتواند در ردههای مدیریتی قرار گیرد و تباهیها به بار آورد. امام علی - ع - چنین هشدار داده اند: »بی گمان مردمان هلاک شدند آنگاه که پیشوایان هدایت و پیشوایان کفر را یکسان شمردند و گفتند: هر که به جای پیامبر - ص - نشست، چه نیکوکار باشد و چه بدکار اطاعت او واجب است پس بدین سبب هلاک شدند«
ایران کشوری بزرگ، دارای منابع انسانی غنی با سابقه تاریخی قابل توجه،اما در مقایسه با این جایگاه هنوز در زمره کشورهای در حال گذار محسوب می شود باید دید دلیل عدم پیشرفت کشوری دارای این استعداد چیست؟ قطعا یکی از عوامل، مؤثر نبود مدیران اجرایی و اثر گذار در پیشبرد اهداف کلان این مملکت است. با در نظر گرفتن این شرایط ما به دنبال ارائه ی الگویی جامع متناسب با فرهنگ و الزامات آینده برای تربیت و آماده سازی مدیران هستیم. با توجه به فرهنگ دیرینه و داشته های دینی ما و تناسب عمیق آن با مفاهیم و سفارشات نهج البلاغه در پی پاسخ به این سؤال هستیم که مدیران آینده کشور، با توجه به الگوی ایرانی - اسلامی باید دارای چه ویژگی هایی باشند؟
مبانی نظری :
تا کنون مقالاتی در خصوص دیدگاه امام علی - ع - در مورد مدیران و شرایط آنها نوشته شده است . که به نمونه هایی از ویژگیهای مدیران از نگاه نهج البلاغه اشاره شده است .از نگاه این پژوهشگران ؛ انتخاب مدیران و کارگزاران اصلح چه در بخش دولتی و چه در سازمانهای خصوصی دارای اهمیت بسیار میباشد
به منظور انتخاب اصلح، باید معیارهایی وجود داشته باشد تا مدیران و کارگزاران با آن معیارها سنجیده و ارزیابی شوند
در مدیریت اسلامی، بهترین مرجع برای یافتن معیارهای مناسب سنجش افراد، قطعاً سخن معصومین - ع - می باشد. سخنان امیرالمومنین - ع - ، منبع ارزشمندی برای این منظور است زیرا سخن آن حضرت به دلیل معصوم بودن ایشان خالی از خطا و لغزش است. همچنین آن حضرت خود تجارب گرانقدری در زمینه خلافت مسلمین و همچنین فرماندهی در جنگ ها داشته اند و بر سرزمین گسترده اسلامی آن زمان حکومت نموده اند. اما آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است علم لدنی آن حضرت میباشد که از امتیازهای خاص ائمه معصومین - ع - میباشد
سعی شده است معیارهای مدیران جامعه اسلامی از نظر حضرت علی - ع - که از کتاب شریف نهجالبلاغه استخراج شده است ارائه گردد. معیارهای به دست آمده، در سه دسته معیارهای تخصصی، ارزشی و مکتبی دستهبندی شده است.
-1 خصوصیات و معیارهای تخصصی همچون : علم و دانش ، تجربه کاری ، حسن تدبیر و ....
-2 خصوصیات و معیارهای ارزشی سخاوت، وفاداری ، تسلط بر خشم ، گشادهرویی و ...
-3 خصوصیات و معیارهای مکتبی شامل :
تقوی ، توانایی در کنترل نفس ، قیام به وظیفه و...
