بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش، شنا سایی عوامل کلیدي موفقیت در صنعت تولید ناوگان ریلی با یک رویکرد اکت شافی و ارزیابی این عوامل با ا ستفاده از تکنیک دیمتل فازي میبا شد. حمل و نقل ریلی به عنوان پرمزیت ترین و داراي ارزش افزودهترین متد حمل و نقلی، سالهاي زیادي ا ست که مورد توجه بیشتر کشورهاي جهان قرار گرفته است و به عنوان گزینه اول توسعه حمل و نقل چه در بخش بار و چه در بخش مسافر به حساب میآید. در مسیر توسعهاي این صنعت یکی از زیرصنعت هاي مهم، صنعت تولید ناوگان ریلی است که به دلایل مختلف مثل فرسودگی ناوگان موجود و ضرورت نوسازي آن با تأکید بر تولید داخل، نیازمند توسعه این صنعت میباشیم.
شرکتهاي فعال در این صنعت به عنوان یکی از ورودیهاي مهم در برنامه ریزي استراتژیک براي تدوین استراتژيهاي رقابتی خود، نیاز به شناخت عوامل کلیدي موفقیت صنعت دارند. شرکتهاي تولیدي ناوگان میتوانند با شناخت این عوامل و کسب نتایج رضایت بخش درآنها به موفقیت دست یابند. در این پژوهش با استفاده از یک رویکرد اکتشافی و انجام مصاحبههاي نیمه ساختار یافته، عوامل کلیدي موفقیت در صنعت تولید ناوگان ریلی ایران، شناسایی شده اند و سپس با استفاده از تکنیک دیمتل فازي، تحلیل روابط علی و معلولی بین عوامل کلیدي انجام شده و علتها و معلولهاي خالص و درجه اهمیت عوامل و شدت اثرگذاريها م شخص گردیده ا ست.
پژوهش از لحاظ هدف از نوع کاربردي و از لحاظ نحوه گردآوري داده از نوع آمیخته کیفی-کمی میبا شد. جامعه آماري این پژوهش را کلیه خبرگان صنعت تولید ناوگان ریلی تشکیل میدهند و نمونه آماري در بخش کیفی و کمی، متشکل از مدیران ارشد و کارشناسان این صنعت میباشد. دادههاي پژوهش با روش کتابخانهاي و همچنین ابزار پژوهشات میدانی - مصاحبه و پرسشنامه - جمع آوري شده است.نتایج پژوهش هفت عامل را به عنوان عوامل کلیدي موفقیت صنعت تولید ناوگان ریلی ایران معرفی کرد.
مقدمه
حمل و نقل از ابتداي تاریخ ب شر، نق شی ا سا سی در شکل دهی جوامع ان سانی و تو سعه اقت صادي آنها ایفا نموده ا ست و در ع صر حا ضر نیز شریانهاي ارتباطی، زیر بناي اقت صاد هر ک شوري را ت شکیل میدهد .حمل و نقل به یکی از شیوههاي زمینی - جادهاي، ریلی و لولهاي - ، هوایی و دریایی یا به صورت ترکیبی انجام میشود. در بین این روشها پرمزیت ترین و داراي ارزش افزودهترین شیوه، حمل و نقل ریلی است. عمده مزایاي حمل و نقل ریلی را میتوان در کارایی انرژي بالاتر، ایمنی بی شتر، سازگاري بی شتر با محیط زی ست، حمل انبوه، کیفیت بالاتر و هزینههاي خارجی کمتر در مقایسه با سایر متدها برشمرد.
از این رو به دلیل مزیتهاي بارز حمل و نقل ریلی نسبت به سایر شقوق مخصوصاً حمل و نقل جادهاي، ضرورت تلاش بیشتر براي توسعه صنعت ریلی کشور بشدت احساس میشود. [1] بسیاري توسعه صنعت حمل ونقل ریلی را تنها راه نجات کشور از هزینههاي سنگین حمل و نقل جادهاي و تلفات بسیار بالاي آن میدانند. صنعت حمل و نقل ریلی شامل طیف وسیعی از بازیگران فعال در آنست که خروجی نهایی آن خدمات حمل ریلی بار و مسافر میباشد.
بازیگران یا بخشهاي این صنعت به سه دسته کلی صنعت تأمین ریلی1 - تولید کنندگان ناوگان ریلی1 و تولید کنندگان تجهیزات زیر ساخت2 - ، بهره برداران ریلی - 3 شرکتهاي حمل و نقل ریلی بار و م سافر - 4 و تأمین کنندگان زیرساخت - خط و ایستگاه - تقسیم میشوند. بر طبق تعریف دیکشنري آکسفورد، ناوگان ریلی به کلیه خودروهاي ریلی گفته میشود؛ بنابراین شامل تجهیزات ثابت ریلی مثل اجزاي خط ریلی و تجهیزات کنار خط، تجهیزات سیگنالینگ، ایستگاه راه آهن و...نمیشود.
صنعت تولید ناوگان ریلی، یک زیر صنعت5 از صنعت تأمین ریلی میباشد و شامل تمام شرکتهایی است که به تولید انواع ناوگان ریلی میپردازند. در سطح جهانی، بازیگران اصلی این صنعت کمپانیهاي زیمنس6 آلمان، آلستوم7 فرانسه، بومباردیه8 کانادا، جنرال موتور9 و جنرال الکتریک10 آمریکا، شرکت چینیCRRC11 - حاصل ادغام دو شرکتCNRو - CSR، کاواساکی12 ژاپن و هیونداي روتم13 کره جنوبی میباشند.[2]
در ایران، شرکتهاي تولید کننده ناوگان ریلی که م شتمل بر شش شرکت میبا شند همگی اکت ساب و انتقال تکنولوژي را از یکی از شرکتهاي مذکور انجام دادهاند و تحت لیسانس آنها فعالیت میکنند. همچنین دهها شرکت تأمین کننده قطعات و زیر سیستمها در زنجیره تأمین این صنعت حضور دارند ومشتریان آن نیز شرکتهاي بهره بردار باري و مسافري میباشند. در مورد اهمیت صنعت تولید ناوگان ریلی میتوان گفت که یکی از بزرگترین و جهانیترین صنایع در دنیا میباشد و در اروپا تا سال 2005 بیش از 160 هزار نفر در آن مشغول به کار بوده اند.[2]
در مورد ضرورت و اهمیت توسعه ناوگان ریلی از جنبه قانونی و برنامهاي نیز میتوان به برنامه چهارم و پنجم توسعه و سند چشم انداز حمل و نقل ریلی در افق 1404 ا شاره کرد که بر ضرورت تو سعه ناوگان ریلی و تقویت توان داخلی در تأمین نیازمندیهاي ناوگان ریلی ا شاره دارند.در شرایط فعلی با وجود تقاضاي بالا براي سفرهاي ریلی، یکی از علل کمبود ظرفیت و پایین بودن کیفیت خدمات علی الخصوص در بخش مسافري، کمبود و فرسودگی ناوگان میباشد.
بالابودن متوسط سن ناوگان موجود در کشور - فرسودگی ناوگان - مشکلات عدیدهاي را بوجود آورده است که از آن جمله میتوان به افزایش خرابی ناوگان و در نتیجه ایجاد انفصال در خدمات و تاخیرات پی در پی، کاهش سطح رفاه ، ایمنی و رضایت مسافران و کاهش ضریب اطمینان شبکه حمل و نقل اشاره کرد. مسلماً توسعه ناوگان ریلی کشورصرفاً با تکیه بر شرکتهاي خارجی امکانپذیر نیست و اگر قرار است جهشی در بخش حمل ونقل ریلی کشور اتفاق بیفتد، اینکار حتماً باید با کمک سازندگان ایرانی باشد.
متا سفانه شرکتهاي فعال در حوزه تولید ناوگان ریلی در ایران نتوان ستهاند مطابق با قوانین و اهداف مندرج در ا سناد بالاد ستی و تو سعهاي این صنعت پیش روند و رکود در این حوزه منجر شده است اکثر تولیدکنندگان داخلی با ظرفیت خیلی کمتر از ظرفیت بالقوه فعالیت کنند.یکی از علل ایجاد م سئله این ست که شرکتها شناختی از عوامل کلیدي موفقیت صنعت خود ندارند؛ از طرفی در چرخه ک سب مزیت رقابتی که شامل تبدیل منابع به توانمندیها، توانمنديها به شای ستگی محوري و شای ستگی محوري به مزیت رقابتی ا ست، عوامل کلیدي موفقیت در طول این زنجیره اثر گذار ا ست.
عوامل کلیدي موفقیت آن د سته از ویژگیها ، موقعیتها و متغیرهایی ه ستند که اگر به خوبی حفظ، نگهداري و مدیریت شوند میتوانند تأثیر چشمگیري روي موفقیت یک شرکت در یک صنعت خاص داشته باشد.[3] این پژوهش باعث شده که شرکتهاي ایرانی با بررسی نقاط قوت و ضعف خود و مقایسه آن با عوامل کلیدي موفقیت صنعت، بتوانند با اتخاذ استراتژي مناسب، خود را براي رقابت در عرصههاي داخلی و بین المللی آماده سازند. هدف این پژوهش شناسایی عوامل کلیدي موفقیت در صنعت تولید ناوگان ریلی ایران با رویکرد اکتشافی و ارزیابی این عوامل با استفاده از تکنیک دیمتل فازي می باشد.سؤالات پژوهش به شکل زیر است:
.1 عوامل کلیدي موفقیت در صنعت تولید ناوگان ریلی ایران چه میباشند؟
.2 اولویت بندي این عوامل از دیدگاه بازیگران این صنعت چگونه است؟ - روي کدامیک از این عوامل باید تمرکز و سرمایه گذاري بیشتري کرد - ؟
.3 چه رابطهاي بین این عوامل وجود دارد؟
در زمینه شناسایی عوامل کلیدي موفقیت در صنعت تولید ناوگان ریلی تاکنون هیچ گونه پژوهش داخلی و خارجی انجام نگرفته است بنابراین شکاف بزرگی در این زمینه وجود دارد هرچند در تعداد معدودي از صنایع و حوزه هاي دیگر مانند صنعت نفت و گاز قبلاً پژوه شاتی در خ صوص شنا سایی عوامل کلیدي موفقیت صورت پذیرفته ا ست ولیکن تعداد ب سیار اندك تري از این پژوه شات از م صاحبه ا ستفاده کرده اند که در آنها مشخص نیست چه سؤالاتی در جریان مصاحبه پرسیده شده است.
نوآوري پژوهش حاضر یکی در سؤالاتی است که براي شناسایی عوامل کلیدي موفقیت یک صنعت می توان در مصاحبه ها از آنها استفاده کرد و دیگري در شناسایی عوامل کلیدي موفقیت صنعت تولید ناوگان ریلی و پیداکردن درجه اهمیت و روابط علی میان آنهاست. نتایج این پژوهش به عنوان مبنایی براي تدوین استراتژیهاي رقابتی شرکتهاي فعال در این صنعت قابل استفاده است و به نوعی در شناخت وضع موجود صنعت و بررسی محیطی به آنها کمک کرده و موجب توانمند سازي شرکتها و کسب موفقیت در صنعت مربوطه خواهد شد. در بخش اول پژوهش به مرور ادبیات و پیشینه موضوع پرداخته شده است؛در بخش دوم روش شناسی شرح داده شده است؛در بخش سوم یافته هاي هاي پژوهش در بخش کیفی و کمی ارائه گردیده و در نهایت در بخش آخر نتیجه گیري آمده است.
مرور ادبیات و پیشینه پژوهش
موفقیت را بطور کلی میتوان د ستیابی به اهداف سازمانی و تحقق آن تعریف کرد. [4] اما درجه موفقیت از دیدگاه بنگاههاي مختلف و با توجه به اهداف و شرایط ویژه آنها متفاوت ا ست. از منظر ا ستراتژیک اگر اهداف عمومی را براي همه بنگاههاي تجاري در نظر بگیریم میتوان صرف نظر از نوع بازار، کسب و کار، محصول و شرایط، شاخص موفقیت را سودآوري و رشد در نظر گرفت. [5]
عوامل موفقیت در 3 دسته اصلی جاي میگیرند: عوامل عمومی موفقیت - 1 - GSF،عوامل بحرانی موفقیت - CSF - 2 و عوامل کلیدي موفقیت - 3 - KSF براي حضور در هر صنعت و بازاري عواملی وجود دارند که براي دستیابی به موفقیت ورشد و سودآوري پایدار، مفید به نظر میرسند. این عوامل به صورت مستقیم و غیر مستقیم براي مشتري ارزش آفرینی میکنند. در مرحله اول جدا از هرگونه تقسیم بندي میتوان این عوامل را عواملی عمومی موفقیت - GSF - نامید؛عواملی که براي تمام بنگاههاي فعال در صنعت مشترك است و باید به آنها توجه شود.
عوامل بحرانی موفقیت - - CSF، لیستی از جوانب فعالیت سازمان است که بوسیله آنها میتوان سلامت و خوب بودن فعالیتهاي سازمان را ارزیابی نمود و تعداد این عوامل معمولاً بین 5 تا 8 عامل در هر سازمان است. [6] دانیل نیز CSF را اینگونه تعریف کرده است: برنامهها، سیستمها، پروژهها یا فرایندهایی که باید به خوبی در جریان باشند تا سازمان بتواند به اهداف یا مأموریت خود دست یابد.[7]
بهترین تعریف را از CSF شاید بتوان متعلق به روکارت دانست CSF: ها تعداد محدودي از حوزهها هستند که اگر در آنها موفق شویم به ما این اطمینان را میدهند که سازمان ما در عملکرد رقابتی خود موفق خواهد بود. [8] عوامل بحرانی موفقیت واژهاي مربوط به کسب وکار است و مجموعه عواملی را دربر میگیرد که براي دستیابی به مأموریت سازمان یا اجراي پروژه ضرورياند. [9] در تعریفی دیگر عوامل بحرانی موفقیت آن دسته از عوامل کلیدي موفقیت هستند که میزان بهره مندي سازمان از آنها کم و محدود است و به عبارتی وضعیت سازمان در آن زمینهها بحرانی است و گلوگاه سازمان به شمار میروند.
روکارت و بولن 5 منبع اصلی CSF را به شرح زیر معرفی کردند: عوامل بحرانی موفقیت صنعت.4،عوامل بحرانی موفقیت مربوط به استراتژیهاي رقابتی یا موقعیت در صنعت5، عوامل بحرانی موفقیت محیطی6،عوامل بحرانی موفقیت موقتی7، عوامل بحرانی موفقیت موقعیت مدیریتی. [11] 8 همچنین این عوامل به دو دسته اصلی عوامل بحرانی موفقیت بیرونی9 و درونی10 تقسیم بندي میشوند. برونو و لیدکر - - 1984 مفهوم عوامل بحرانی موفقیت را در چهار سطح مختلف به کارمیبرند و اعتقاد دارند که CSF ها از این چهار سطح نشأت میگیرند:
.1 عوامل بحرانی موفقیت حوزههاي کارکردي سازمان:11 هر کدام از حوزههاي عملیاتی مانند بازاریابی و فروش، تولید و عملیات، تحقیق و توسعه و
... عوامل بحرانی خاص خود را دارند.
.2 عوامل بحرانی موفقیت بنگاه تجاري:12 عوامل بحرانی موفقیت در این سطح به منظور ارزیابی نقاط قوت و ضعف براي تجزیه و تحلیل مزیت رقابتی به کار میروند و وسایل لازم جهت اولویت بندي در تخصیص منابع سازمانی را فراهم میآورند.
.3 عوامل بحرانی موفقیت صنعت: عواملی که براي تمام بنگاههاي شاغل در یک صنعت مشترك میباشند و از صنعتی به صنعت دیگر متغیر هستند. .4 عوامل بحرانی موفقیت محیط کلان: این عوامل در بالاترین سطح قرار دارند و شمال عوامل قانونی،تکنولوژیکی،اجتماعی و صنعتی هستند. [3] در سازمان اهداف سازمانی متکی بر دستیابی به تعدادي از CSF هاي سازمانی هستند و هر CSF میتواند دستیابی به چندین هدف را تحت تأثیر قرار دهد.
