بخشی از مقاله
چکیده:
در بحث تمرکز زدایی یکی از پایه ای ترین مباحث مطرح شده لزوم نگرش به بخشهای میانی سلسله مراتب سکونتگاه هاست که در این میان شهرهای میانی توجه ویژه ای را به خود می طلبند. در پی عدم موفقیت سیاست قطب رشد و بدنبال آن ایجاد شهرهای جدید، بحث شهرهای میانی مطرح شد. این خطمشی بر اصولی استوار است که شهرهای میانی با جذب مهاجران و اضافه جمعیت کلان شهرهای منطقهای از فشارهای جمعیتی به این شهرها کاسته موجب پراکنش متعادل شهرها در یک سازمان فضایی منظم گردد. این چنین شهرهایی در فرایند توسعه فضایی مناطق و نشت آثار توسعه به نواحی پیرامون نقش مثبتی دارند. در این راستا و با گذشت زمان نقش شهرهای میانی در ایران نیز روز به روز پر رنگ تر می گردد از آن جمله میتوان به شهر قروه اشاره کرد که در جنوب شرقی استان کردستان به عنوان مرکز ناحیه نقش مهم و اساسی در برقراری روابط و جریانهای جمعیتی دارد. نتایج، حکایت از نقش مثبت این شهر در تعادل بخشی فضایی و جذب مهاجرین داشته است و نشانگر حوزه نفوذ وسیع این شهر بر حوزه پیرامون میباشد. شهرستان قروه دارای ظرفیتهای بالقوه از نظر جوانی جمعیت، زمینهای حاصلخیز و وجود کارگاهها و صنایع محلی است. به لحاظ موقعیتی، این شهر در سطح استان بر سر راههای اصلی قرار دارد و به دلیل نبود مرکز جمعیتی قوی در سطح منطقه نقش خود را که جذب سرریزهای جمعیتی و تعادل منطقهای است به خوبی میتواند ایفا کند در این پژوهش برای هر چه بهتر شناختن نقش شهر قروه با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و مدلهای کمی نقش این شهر در تعادل بخشی شبکه شهری کردستان بررسی میگردد.
مقدمه :
براساس پیشبینی های سازمان ملل تا سال 2025 تعداد ابر شهرها در کشورهای در حال توسعه به 486 شهر خواهد رسید این شهرها عمدتا مراکزی هستند که نسبت بالایی از جمعیت در آنها زندگی کرده و مصرف عظیم منابع نیز در آنها اتفاق می افتد. در حال حاضر، جهان عصر کاملا جدیدی از شهرنشینی را از سر می گذراند. جریان شهری شدن در تئوری های توسعه یافتگی با اینکه در غرب پرشتاب بوده اما به دلیل شکل گیری این جریان در دوره طولانی به این تئوری ها امکان مداخله خردمندانه در ساماندهی به موقع و پیشگیری ازبروز تبعات رشد شتابان را نیز داده است. به طوری که آنها علاوه بر دستیابی به مجموعه های عینی و عالمانه از مباحث نظری درباره شبکه سکونتگاهی و نظام شهری، تجربه های بسیار ارزشمندی هم از برنامه های عملی و شیوه های اجرایی برای سامان بخشی شبکه سکونتگاهی خود اندوخته اند. امروزه کشورهایی که جهان در حال توسعه را تشکیل می دهند با بالاترین آهنگ شهرنشینی مواجه اند. و به دلیل پیشی گرفتن رشد شهری و عدم هماهنگی رشد امکانات با این امر موجب بروز پدیده های شهری ازجمله مهاجرت های بین شهری، پیدایش پدیده نخست شهری و در نهایت موجب برهم خوردن سلسله مراتب شهری شده است. با پی بردن به علل این ناموزونی ها در پیشبرد برنامه های توسعه ملی تلاش برای توزیع متوازن جمعیت در پهنه سرزمین، رهیافتی بود که از جنبه های مختلف بدان پرداخته شده است. در این میان شهرهای متوسط ویافتن نقش شان در چارچوب توسعه ملی و منطقه ای از جمله زمینه های مورد توجه برنامه ریزان ملی و منطقه ای بوده است .این خط مشی بر مبنای این فرضیه که شهرهای متوسط با جذب مهاجران از فشار جمعیتی برکلان شهرها می کاهند و در فرآیند توسعه فضایی مناطق و در نشت آثار توسعه به نواحی پیرامون نقش مثبت دارند، صورت پذیرفته است.
طرح مسئله:
در کشورهای کمتر توسعه یافته، توزیع فضایی جمعیت نامتناسب بوده و تمرکز جمعیت در چند مرکز کلان شهر و بزرگ شدن یک یا چند شهر در مقابل شمار چشمگیری از سکونتگاههای کوچک، دولتها را با انگیزه های گوناگونی به سیاست های پیش گیری از این پدیده فرا خوانده است. توزیع جمعیت در ایران با توجه به مزیت های نسبی منطقهای از عدم تعادل برقرار بوده است. این امر موجب عدم توازن در توزیع پدیده های اقتصادی - اجتماعی از جمله درآمد، درآمدهای دولت، تولیدات، خدمات، تهسیلات حمل و نقل و زیرساختهای اجتماعی وسیاسی گردیده که به توسعه نیافتگی منطقهای وبرهم خوردن تعادل در سطح سرزمین تاثیرگذاربوده است.
گرایش سیاست های شهرنشینی متفاوت در دهههای گذشته به تمرکزفضایی شهرها،رشد کلان شهرها،عدم تعادل در سلسه مراتب شهری ونهایتا به هم خوردن نظام فضایی کشور منجر گردیده و رشد سریع شهرنشینی با تاکید بر شهرهای بزرگ و به ضرر شهرهای کوچک را موجب گشته است. در ارتباط با شهرهای متوسط دیدگاههای مختلفی مطرح و پیش فرضهایی درباره نقشها و عملکردهای این شهرها ارائه شده است. این دیدگاهها در جند دهه گذشته، اساس تدوین خط مشی های شهرنشینی و متوازن سازی توزیع جمعیت در مرکز سکونتگاهی بوده است. با توجه به مطالب فوق پرسش اصلی که در این مقاله مطرح میشود به این شرح است:
شهرهای منطقهای ازجمله شهر قروه چگونه می تواند در توسعه منطقهای تاثیرگذار باشد؟
فرضیه تحقیق :
با توجه به پرسش اصلی تحقیق در راستای نقش شهر قروه در توسعه منطقهای فرضیهی اصلی به صورت زیر مطرح است : شهرهای کوچک و متوسط از جمله شهر قروه می تواند باداشتن ظرفیت های مناسب برای ایجاد فرصتهای کافی ومتنوع اشتغال به ویژه در بخش صنعت، مهاجرتهای جمعیتی را به سوی خود هدایت کند و توزیع متوازن جمعیت و فعالیت را که منجر به توسعه منطقهای میشود را به وجود آورند.
روش تحقیق :
در این مقاله از سه روش زیر برای گردآوری دادهها و اطلاعات استفاده شده است :
- روش کتابخانهای - مراجعه به متون موجود، کتب درسی،اسناد ومدارک مربوطه -
- روش اسنادی - استفاده از اسناد دولتی و استفاده از نقشهها و آمارهای رسمی کشور -
- استفاده از منابع اینترنتی
شهرستان قروه با وسعت حدود ، 2430کیلومتر مربع معادل 8/61 درصد مساحت استان را به خود اختصاص داده است. این شهرستان در جنوب شرقی استان قرار گرفته ، از شمال به بیجار، از جنوب به کرمانشاه ،از شرق به همدان و از غرب به سنندج محدود شده است. این شهرستان دارای 4مرکز شهری ، 3 بخش ، 9 دهستان و 127 آبادی دارای سکنه است.
مساحت - کیلومترمربع - 8.61 28203 2430
تعداد شهر 17.39 23 4
تعداد بخش 11.53 26 3
تعداد دهستان 10.83 83 9
آب این شهرستان از طریق 3343 حلقه چاه 187 رشته قنات 542 رشته چشمه با میزان آبدهی 379.674 میلیون مترمکعب و رودخانه های قزل اوزن و سرشاخه های آن با میزان آبدهی 53/856 میلیون متر مکعب تامین می شود جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال 1385، برابر با 109 622 نفر بوده است. قروه سه شهرک صنعتی به نامهای آونگان، دلبران و سهراهی میهم را در خود جای دادهاست؛ همچنین 80 واحد صنعتی در این شهر مشغول به فعالیت اند. قروه معادن سنگ و طلای بسیاری را در خود جای داده و نیاز منطقه به سنگهای مختلف را تأمین میکند. معادن مختلف آنتیموان، پوکه معدنی، شن کوهی، گرانیت، ماسه کوهی، مرمر و مرمریت در این شهر قرار گرفتهاند. همچنین از مهمترین سنگهای معدنی استخراجی از معادن این شهر میتوان به چینی سفید، کریستال و گرانیت اشاره کرد.
