بخشی از مقاله
چکیده
مسافرت، واژه ای به قدمت تاریخ است. بشر از زمان پیدایش به علل گوناگون پیوسته در جابه جایی و مسافرت بوده است. البته باید دانست که این قبیل جابه جایی و مسافرت ها با آنچه که امروزه گردشگری خوانده می شود تفاوت های بسیار داشته است. انگیزه، وسیله، ترکیب، زمان، مکان و اثرات سفر در گذر زمان دچار تغییر شده است. بر اساس تعریف های سازمان جهانی جهانگردی WTO یکی از اهدافی که می تواند گردشگر را برانگیزد تا عزم سفر کند، مسافرت برای کسب سلامتی است. چیزی که از آن به گردشگری سلامت تعبیر می کنند.
در این پژوهش، موانع توسعه گردشگری پزشکی در استان گیلان شناسایی، اولویت بندی و رتبه بندی شده است. با استفاده از منابع کتابخانه ای و مرور تئوری ها و نظریات مطرح شده در حوزه گردشگری سلامت، توسعه و گردشگری پزشکی پرسش نامه های متناسب تهیه گردید و در میان کارکنان سازمان میراث فرهنگی و خبرگان گردشگری سلامت نظیر پزشکان و اعضای هیأت علمی دانشکده علوم پزشکی و کارکنان تحصیل کرده بخش درمان، توزیع شد. داده ها با استفاده از نرم افزار Lisrel مورد تجریه و تحلیل قرار گرفت و موانع اقتصادی، موانع نیروی انسانی، موانع زبان و ارتباطات، موانع سیاست گذاری و قانون گذاری و موانع سیستم اطلاعاتی و بازاریابی به عنوان مهمترین موانع توسعه گردشگری سلامت در استان گیلان شناسایی و راهکارهایی جهت رفع موانع ارایه گردید.
-1 مقدمه
بر اساس ارزیابی بانک جهانی، در حال حاضر گردشگری بزرگترین صنعت جهان است و همچنین دارای بیشترین نرخ رشد و توسعه است. تعداد گردشگران در سال 2006 ، 842 میلیون بود و انتظار می رود که این تعداد تا سال 2020 به 1/6 میلیارد نفر برسد. سهم گردشگری از صادرات جهانی کالا و خدمات به %11 می رسد. که با در نظر گرفتن هدف از سفر، %50 گردشگران بین المللی برای تعطیلات، %25 برای ملاقات دوستان و اقوام، درمان پزشکی و اهداف مذهبی و % 16 برای تجارت سفر می کنند - تراول اگزیبیشنز،. - 2007 در این بین توریسم پزشکی منجر به ایجاد یک صنعت جهانی 60 میلیارد دلاری شده است که بر مشتریان، عرضه کنندگان، مقاصد، دولت ها و ... تاثیر دارد .[8]
-2 مبانی نظری
انجام تحقیق در هر حوزه ای، بدون مطالعه و آگاهی از ادبیات آن حوزه امکان پذیر نمی باشد. ارائه مفاهیم و نظرات مختلف و به عبارتی دیگر، استفاده از دانش انباشته موجود در خصوص موضوع مورد مطالعه می تواند به ما کمک کند تا اجزا و بخش های مختلف تحقیق خود را به خوبی تعریف نمایم. از این رو هدف از این فصل بررسی و مطالعه ادبیات گردشگری پزشکی است.
گردشگری و پزشکی
در طول تاریخ انسان ها همواره برای دریافت مراقبت های درمانی از مکانی به مکان دیگر مسافرت کرده اند، اما در دهه های اخیر این شرایط بسیار متفاوت شده است. هزینه های گزاف خدمات درمانی و فهرست انتظارهای طولانی باعث شده بیماران زیادی از اروپا و امریکا در جستجوی مراقبت و خدمات پزشکی به کشورهایی مانند آلمان، هند، مالزی، ترکیه، تایلند، سنگاپور و غیره مسافرت کنند . [7] صنعت گردشگری به عنوان یکی از فعالیت های مهم اقتصادی جهان به طور متوسط 10 درصد تولید ناخالص داخلی و 10 درصد اشتغال جهان را به خود اختصاص داده است.
در حال حاضر گردش مالی گردشگری پزشکی 60 میلیارد دلار است که سالانه 20 درصد به آن افزوده می شود .[8] امروزه سفر برای درمان از اهداف مهم گردشگری است، بنابراین گردشگری پزشکی و مراقبت های بهداشتی رشد سریعی در دنیا داشته است. شرکت های خصوصی و دولت ها به دنبال توسعه کسب و کار گردشگری پزشکی به عنوان بخش جدیدی در بازار یا بخش الحاقی به بهداشت و درمان عمومی هستند. جهانی سازی و آزاد سازی تجارت در خدمات بهداشتی و درمانی، گردشگری پزشکی را به وجود آوردهو زمینه رشد آن را فراهم نموده است.
افزایش تقاضا برای خدمات بهداشتی به دلیل مسن شدن جمعیت در کشورهای توسعه یافته، در دسترس بودن خدمات پزشکی با کیفیت بالا و ارزان در کشورهای در حال توسعه در مقایسه با کشورهای توسعه یافته، لیست های انتظار طولانی برای عمل جراحی در کشورهای توسعه یافته و نبود بیمه درمانی، شایع ترین عوامل مسافرت پزشکی است .[3] امروزه مقوله گردشگری پزشکی سهم زیادی از درآمدهای نظام سلامت برخی از کشورها را به خود اختصاص داده است. از آنجا که گردشگری سلامت ابعاد وسیع تری از گردشگری پزشکی را در بر می گیرد، لذا پیش از پرداختن به مقوله گردشگری پزشکی، بایستی گردشگری سلامت را تعریف نمود.
گردشگری سلامت
گردشگری سلامت سابقه ای طولانی دارد ابن سینا پزشک نامدار ایرانی طی سفرهای طولانی خدمات پزشکی خود را در اختیار بیماران قرار می داد. هزاران سال پیش زائران یونانی به امید شفا و درمان به سرزمین کوچکی در خلیج سارونیک سفر می کردند .[2] هال عقیده دارد گردشگری سلامت از زمان یونان باستان وجود داشته و سپس به بسیاری از کشورهای اروپایی و نقاط دیگر دنیا توسعه یافته است. افراد همواره علاقه مند بوده اند برای تماشای شگفتی های جهان مسافرت کنند، اکثر آنها نیز تا حد زیادی دوست داشتند در چشمه های آب معدنی تنی به آب بزنند یا یکی از متخصصان خیابان هارلی لندن، آنها را ویزیت کند.
یونانیان باستان به منظور شفای بیماری هایشان به سرزمین اپیدوریا نزد اسکلپیوس، خدای شفا دهنده می رفتند. رومیان باستان به حمام های آبگرم می رفتند، زیرا آبگرم برای مفاصل بدن خوب بود. آنچه جدید به نظر می رسد خود پدیده گردشگری نیست، بلکه ابعاد گسترده آن است. از این رو نه تنها خواص بلکه طبقه متوسط نیز فعالانه در تجارت بین المللی خدماتی که می تواند بیماری های آنها ر ا بهبود بخشد درگیرند. گردشگری سلامت اقلیت، قدمتی تاریخی دارد اما گردشگری سلامت جمعی - عوام - زاده ی مدرنیته و نظام سرمایه داری است .[8]
گردشگری سلامت، سفری سازمان یافته از محیط معمول زندگی فرد به مکانی دیگر، که با هدف ارتقاء، حفظ و بهبود سلامت جسمی و روحی فرد انجام می شود، اطلاق می گردد .[6] گردشگری سلامت در تعریفی دیگر عبارت است از مسافرت داوطلبانه به خارج از محل اقامت دائمی - خارج از مرزهای بین المللی - به منظور پیشگیری - حفظ و ارتقائ سلامت - ، تشخیص و درمان - یا نگهداری - و بازتوانی با استفاده از منابع طبیعی - نور خورشید، آب و هوا، آب دریا، لجن، گل و... - و یا با مراجعه به مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت - پزشکی نوین، پزشکی سنتی، جایگزین و مکمل - در قالب یک گردشگر تعریف شده است .[10]
سلامت در اینجا به معنای دارو و درمان نیست، افراد هزینه زیادی را صرف مسافرت به خارج از کشور برای مصرف گیاهان طبیعی یا ساعتی ورزش در یک باشگاه ورزشی نمی کنند، بلکه هدف آنها مراجعه به پرستاران و پزشکان حاذق است. همچنین گردشگری با مسافرت تفاوت دارد. بیماری که در بازار آزاد داروی ترمیم فتق خریداری می کند در حال خرید در تعطیلات آفتابی نیست. بر اساس تعاریف ارائه شده، گردشگری سلامت در برگیرنده ی گردشگری پزشکی است و آن عبارت است از مسافرت داوطلبانه به خارج از کشور به منظور دریافت خدمات تشخیصی، درمانی و بازتوانی با مراجعه به مراکز ارائه دهنده خدمات پزشکی اعم از پزشکی نوین و سنتی، در قالب یک گردشگر است .[9]
زیر مجوعه های گردشگری سلامت
گردشگری سلامت یکی از انواع گردشگری است که به سه بخش ذیل تقسیم می شود:
گردشگری تندرستی
یکی از انواع گردشگری سلامت است که به مسافرت گردشگر به دهکده های سلامت و مناطق دارای چشمه های آب معدنی و آب گرم - اسپاها - اشاره دارد. در این نوع سفر، توریست برای رهایی از تنش های زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشکی راهی سفر می شود. معمولا این توریست ها، بیماری جسمی مشخصی ندارند و بیشتر در پی بهره مندی از طبیعت شفابخش مناطق دیگر هستند.
گردشگری درمانی
به معنای مسافرت گردشگر به منظور استفاده از منابع درمانی طبیعی - آب های معدنی، نمک، لجن و غیره - است که معمولا برای درمان برخی از بیماری ها یا گذراندن دوران نقاهت تحت نظارت و مداخله پزشکی صورت می گیرد. این نوع گردشگری هم این روزها مورد توجه مسئولان گردشگری کشور قرار گرفته است. به خصوص لجن درمانی که طبیعت ایران را در میان کشورهای همسایه به شدت محبوب کرده است.
گردشگری پزشکی
نوع دیگری از گردشگری سلامت است، مسافرت به منظور درمان بیماری های جسمی یا انجام نوعی از عمل های جراحی تحت نظارت پزشکان در بیمارستان ها و مراکز درمانی را گردشگری پزشکی گویند . در این نوع گردشگری سلامت، بیمار ممکن است پس از درمان و معالجه نیازمند استفاده از فضاها و خدمات گردشگری درمانی - مانند آب گرم ها - باشد که در این صورت ممکن است گردشگری او با سفر به نقاطی که این امکانات را دارند تکمیل گردد .[5]
مفهوم گردشگری پزشکی
گردشگری پزشکی یا مسافرت درمانی، مسافرتی است به دیگر شهرها یا کشورها، برای قرار گرفتن تحت عمل جراحی، انواع مراقبت های پزشکی، دندان پزشکی، عمل های زیبایی، بهره مندی از عوامل سلامت بخش طبیعی نظیر چشمه های آب معدنی و ... این اصطلاح برای اولین بار توسط آژانس های مسافرتی و رسانه ها با مشاهده جوامعی که رشد سریعی در جلب جهانگردان و بویژه مسافران متقاضی معالجه و درمان داشتند، عمومیت یافت. این کسب و کار همچنان در حال رشد است و منافع قابل ملاحظه ای را عاید کشورهایی نموده است که پتانسیل خود را در این راستا به کار گرفته اند .[1]
گردشگری پزشکی صرفا ارائه خدمات پزشکی نیست، بلکه بر این منطق استوار است که معالجات پزشکی در کنار استراحت و فراغت و سیاحت ناشی از یک مسافرت خارجی، می تواند در تسریع بهبود و سلامت افراد مساعدت نماید. گردشگری و پزشکی، هر دو لازمه گردشگری پزشکی هستند و هیچ کدام به تنهایی کافی نیست، هر دو از صنایع خدماتی رو به رشد جهان محسوب می شوند.
زمانی که این دو با هم ممزوج می شوند، هر کدامشان بیشتر از تک تک شان خواهند بود. هر دو جز حوزه خدماتی هستندکه وابستگی زیادی به نیروی کار دارند و هر دو به انتشارات اطلاعات تکیه دارند. اگر چه پزشکی دارای فناوری های بالاتری نسبت به گردشگری است و موانع بیشتری برای ورود دارد، گردشگری، کشش درآمدی بالاتر و پزشکی کشش قیمتی بالاتری دارد. پزشکی مقوله ای دقیق شامل تصمیم گیری های منطقی است و توریسم مقوله ای زودگذر، بر پایه تصور، نه چندان بومی و منطبق با فرهنگ هر کشور است .[4]
نظر به سطح بالای علم پزشکی و توانمندی کشور ایران در ارائه خدمات درمانی و پتانسیل موجود در این زمینه و خصوصا تجربه ی قوی در درمان و معالجات سخت، از یک سو و برخورداری از جاذبه های طبیعی و سیاحتی ایران، از سوی دیگر بسیار ضروری است که برنامه و استراتژی تقویت و سودمندی صنعت کسب و کار توریسم درمانی در یک همکاری مشترک میان سازمان میراث فرهنگی، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی سازمان توسعه تجارت ایران، تنظیم و تدوین گردید .[1]
بر اساس تعریف سازمان جهانی گردشگری، یکی از اهدافی که می تواند گردشگر را برانگیزد تا عزم سفر نماید، مسافرت به منظور سلامتی است. علاوه بر هزینه های پایین و مقرون به صرفه که در اکثر کشورهای در حال توسعه صدق می کند، معیار کیفیت و تاییدیه جهانی، یکی از عوامل بسیار مهمدر جذب گردشگر در این صنعت است.
