بخشی از مقاله
چکیده
شناسایی ریسک در صنعت فولاد دارای نقش اساسی است، به طوریکه با شناخت ریسکها می توان به کاهش هزینه ها در قسمت های مختلف فولاد پرداخت .در این پژوهش ابتدا به شناسایی ریسکهای تولید با استفاده از پرسشنامه در کارخانه فولاد علویجه خواهیم پرداخت. در ادامه با استفاده از نظر خبرگان به بررسی وابستگی ریسکها بر روی یکدیگر واندازه گیری شدت ریسکها و هزینه آنها پرداخته شده است.
در این پژوهش از12 خبره در ابتدای کار برای شناسایی ریسکها وپس از ان از 5 خبره برای بدست اوردن میزان وابستگی بین ریسک ها کمک گرفته شده است. تعداد 7 ریسک در تولید کارخانه فولاد علویجه شناسایی شده است که عبارتند از ریسک عملکرد تامین مواد اولیه ،ریسک کیفیت پایین مواد اولیه ،ریسک تاخیر در رسیدن تجهیزات به سایت - زمان بیشتر از 4 روز - ،ریسک رقابت ،ریسک قوانین ومقررات ،ریسک صاحبان سرمایه وریسک مشتری و در پایان شدت وابستگی بین این ریسکها محاسبه شده است.
-1 مقدمه
در صنعت فولاد علویجه که از روشهای نورد سرد استفاده می شود وبه دلیل خصوصی بودن این کارخانه همواره باید به دنبال کم کردن هزینه ها در تمامی قسمتها باشند تا بتوانند به حیات خود ادامه دهند به همین خاطر در این پژوهش به شناخت ریسکها وهمچنین ارزیابی وابستگی ریسکهای تولید پرداخته می شود کم کردن ریسکها عاملی بسیار حیاتی در کارخانه ها می باشدو کارخانه ها طبیعتا در قسمت تولید در معرض خطرات متعدد هستند و اگر این خطرات به طور موثر در فرایند مدیریت ریسک رسیدگی نشوند، سبب عملکرد ضعیف، افزایش هزینه، و تاخیر زمانی خواهند شد.
بنابراین مدیریت ریسک یک موضوع مهم در تحقیقات دانشگاهی است، که شامل سه مرحله شناسایی ریسک، ارزیابی ریسک، و پاسخ به ریسک می باشد.[1] شناخت ریسک ونشان دادن ریسکهای مرتبط با آن, شناسایی ریسک است و با توجه به ویژگیهای آن ریسک, احتمال وتاثیر آن بررسی می شود، که ارزیابی ریسک نام دارد.[2] هنگامی که ریسکها شناسایی وتجزیه وتحلیل شدند، باید راهبردهای مناسبی برای ریسک انتخاب شده در جهت کاهش ریسک در اجرای مدیریت ریسک ارائه شوند.[3] ریسکها در تجزیه وتحلیل اغلب به طور مستقل فرض می شوند و سپس با توجه به مشخصات فردی انها، تجزیه وتحلیل میگردند.[4]
در واقع ریسکها مستقل از هم نیستند و خطرات به طور متقابل بر روی هم تاثیر می گذارند.[5]باید وابستگی بین ریسکها را به عنوان بخشی از تحلیل ریسک در نظر گرفت.[6] وابستگی متقابل یکی از عناصر مهم تعریف پیچیدگی پروژه می باشد.[7] بنابراین می توان گفت اگر وابستگی ریسکها به درستی تجزیه وتحلیل شود، مدیران قادر به تصمیم گیری درست و موثر برای جلوگیری از خطرات نخواهند بود.[8]
در این مقاله با مطالعه موردی، ابتدا به شناخت ریسکها در کارخانه فولاد با کمک متخصصان پرداخته می شود؛ پس از آن به کمک متخصصان وابستگی ریسکها مشخص شده و شدت وابستگی با تجزیه وتحلیل تعیین میگردد. در ادامه این مقاله به مطالعات قبلی در مورد وابستگی ریسکها میپردازیم و سپس فرمولهایی برای پیدا کردن شدت وابستگی ریسکها نوشته می شود.وشدت وابستگی ریسکها محاسبه می گردد.
-2ادبیات تحقیق
در این قسمت ابتدا به تعریف ریسک و لزوم شناخت ریسکها وابستگی بین انها وابزار مورد استفاده پرداخته می شود. به احتمال بوجود آمدن آسیب و صدمه از یک خطر معین، ریسک گویند. در واقع به شانس یا احتمال اینکه کسی از خطر آسیب ببنند یا اموالی دچار صدمه گردد، ریسک اطلاق میشود. راه رفتن در زمین یخ زده یا راه رفتن روی زمین روغنی، ریسک است. آسیب دیدن کمر در اثر بلند کردن بار، ریسک است. کار کردن روی یک داربست در ارتفاع یک ریسک محسوب میگردد.[9] در استاندارد OHSAS18000 ریسک، ترکیب - یا تابعی - از احتمال و پیامدهای ناشی از وقوع یک اتفاق خطرناک مشخص میباشد.
فرایند کلی برآورد نمودن میزان ریسک و تصمیمگیری در خصوص قابل تحمل بودن ریسک، ارزیابی ریسک گفته میشود ارزیابی ریسک بطور سیستماتیک تعیین میکند چه خطراتی در محیط کار هستند و احتمال رخدادن خطر چقدر است و چه آسیبی و با چه شدتی ممکن است، بوجود آید، که خود باعث میشود راه حلهای کنترلی شناسایی میشوند و در نتیجه باعث کاهش ریسک و اثراتش میشود؛ لذا ارزیابی ریسک، اطلاعاتی را جهت ایجاد یک سیستم ایمن کار فراهم میکند.[10]
تحقیقات انجام شده روشهای جدیدی برای تجزیه وتحلیل ریسکها بوجود آورده اند، که عمدتا روشهای سنجش کمی ریسکها میباشند و عبارتند از رویکرد شبیه سازی مونت کارلو، روش ارزیابی زبان طبیعت، رویکرد مبتنی بر ماتریس، رویکرد مبتنی بردلفی مونت کارلو و رویکرد شبیه سازی .[11] تکنیک دلفی رویکردی است که از پاسخ دهندگان پرسشنامه خواسته شده است تا قدرت وابستگی ریسکها را ارزیابی کنند سپس با قضاوت کارشناسان یک نقشه منحصر به فرد از روابط بین وابستگی ها تعریف شود تا به یک توافق کامل رسیده شود رویکرد دلفی به دادن نسبت های نسبتا ضعیف تا خیلی قوی اشاره می کند که از زبان طبیعی استفاده شده است که تا حدی غیر واقعی می باشد .
در این مقاله سعی شده است که روشی پیشنهاد شود که به سردر گمی ها در این موارد پایان داده شود وکارشناسان با اجماع در این مورد به حل ان بپردازند.[12] تشخیص اینکه کدام ریسکها در قسمت تولید کارخانه ها هستند بر عهده متخصصین در ان کارخانه هااست که با روش جواب دادن به پرسشنامه می باشد وبا نرم افزار spss انواع ریسکها مشخص می شود وبا قضاوت متخصصان به وابستگی بین ریسکها به یک اجماع خاص می رسند.
برای بدست اوردن شدت وابستگی ریسکها از روش توزیع احتمال استفاده می شود. علاوه بر اثر وابستگی ریسکهاکه به اثر یک ریسک به طور مستقیم بر ریسکهای دیگر باز می گردد وبه طور خاص دونوع از اثر های وابستگی ریسک در نظر گرفته می شود که اثر های نا مطلوب واثرهای مطلوب .اگر یک ریسک رخ دهد واثرش باعث ایجاد خسارت بر دیگر ریسکها باشد ان ریسک اثرش نامطلوب وبرعکس اگر اثرش بر دیگر ریسکها باعت بهبود اثر ریسکها باشد مطلوب می باشد.[8]
-3 روش تحقیق
در این بخش ابتدا رویکردی برای انتخاب ریسکهای تولید در کارخانه فولاد با استفاده از نظرات خبرگان پیشنهاد میدهیم و سپس با کمک کارشناسان به ارزیابی ریسکها با اندازه گیری وابستگی متقابل و با استفاده از متغیر تصادفی با توزیع احتمال می پردازیم. پس از آن با کمک متخصصان مطلوب یا نامطلوب بودن این ریسکها نسبت بهم را ارزیابی میکنیم. مقدار این وابستگی با فرمولهای ریاضی محاسبه می شود؛ در آخر با توجه به نظر خبرگان، استراتژی مناسب با توجه به وابستگی ریسکها انتخاب خواهد شد.
1؛-3تجزیه وتحلیل وابستگی ریسک
در ابتدای کار معمولا به شناسایی ریسکها پرداخته می شود و رویدادهایی که می توانند بر پروژه تاثیر بگذارند مشخص می-گردند. در این مطالعه به طور مستقیم از رویدادهای مشخص شده پروژه استفاده شده است. یک رویداد ریسک 2 صفت دارد که عبارتند از: احتمال رویداد و تاثیر آن و ضرر مورد انتظار ریسک.وابستگی ریسکها به عنوان یک اولویت ممکن بین دو ریسک R و R در نظر گرفته می شود و تنها رابطه مستقیم این دو ریسک مد نظر می باشد. یعنی اگر ریسکی بین این دو ریسک واسطه باشد، فرموله نمی شود.
در این مقاله از واژه مطلوب و نا مطلوب استفاده شده است، که اثرات ریسکها روی هم را متخصصان ارائه می دهند. به صورتیکه اگر ریسکی که اتفاق میافتد روی ریسک دیگر اثر مثبت بگذارد و باعث کاهش ریسک دیگر شود، ریسک مطلوب شمرده می شود؛ و بر عکس اگر اثر تخریب یا افزایش ریسک دیگر را داشته با شد، نامطلوب نامیده میگردد.کارشناسان متخصص در زمینه فولاد به همکاری دعوت شده اند و به دلیل منحصر به فرد بودن این کارخانه، لزوما داده ها تکراری نیستند. ابتدا متخصصین باید بررسی کنند که آیا ریسکها نسبت به هم وابستگی دارند؟ و دیگر اینکه آیا این وابستگی مطلوب است یا نامطلوب؟ همچنین شدت ریسکها را ارزیابی می-نمایند.
متخصصین ارزیابی شدت ریسکها را با استفاده از واژگان خیلی ضعیف - خ ض - تا خیلی قوی - خ ق - در فرم زبان انسانی انجام میدهند که می تواند به طور آسان و طبیعی بیان شود.روش تحقیق شامل چند مرحله است که در ادامه به آنها اشاره کرده ایم: این پژوهش شامل مدیران ارشد ومدیر تولید کارخانه فولاد علویجه میباشد که شامل 12 عدد می باشد.ابتدا ریسکهای تولید با نظر خبرگان شناسایی میشوند. سپس بار دیگر با نظر خبرگان به وابستگی ریسکها نسبت به هم مقدار دهی می شود، و پس از آن شدت آنها با توزیع احتمال تصادفی محاسبه میگردد.
در قسمت بعد با توجه به نظر خبرگان، وابستگی مطلوب یا نا مطلوب بررسی شده و سپس شدت آن محاسبه خواهد شد، و در آخر با توجه به استراتژیهایی که خبرگان برای این ریسکها مناسب دیده اند، نموداری که کاهش هزینه ریسکها را با توجه به استراتژیها تخمین میزند، نشان داده میشود.پس از تحلیل اس پی اس اس آماری از پرسشنامه ها که به 12 خبره در مورد شناسایی 24 ریسک داده شده بود تعداد 7 ریسک باقی ماند که با توجه به نظر خبرگان هزینه آنها در جدول شماره 1 آورده شده است.
