بخشی از مقاله
چکیده
مشارکت افراد در امور مربوط به سلامت خود، نیازمند توانمند سازی آنها درجهت بهبود نظام سلامت می باشد که همواره از مهمترین مسائل در کشور های توسعه یافته و در حال توسعه بوده است. از آنجا که توانمند سازی افراد از طریق استراتژی های مختلف و مکانیزم های متعددی صورت می گیرد، شناسایی موثرترین مکانیزم های اجرایی توانمندسازی، از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. یکی از استراتژی های مهم، توانمند سازی مالی افراد می باشد، که معمولا به دلیل محدودیت بودجه های تخصیص یافته، قابلیت اجرایی محدود می یابد.
در نظام سلامت سیاست گذاری و تصمیم گیری های مرتبط با توانمندسازی، برای دستیابی به نتایج مطلوب، با نگرشی بلند مدت می باشد. چراکه مسائل و مشکلات متعدد سیستم سلامت، اغلب براساس تاخیرهای موجود و بازخوردهای سیستمی به وجود میآیند و موجب هزینه های کلان در سیستم های سلامت می شوند. دراین مقاله سعی شده با استفاده از رویکرد پویایی شناسی سیستم ها، مکانیزم های توانمندسازی مالی افراد در حوزه سلامت شناسایی شوند و تاثیرآنها برکاهش هزینه های سیستم سلامت طراحی گردد.
بدین منظورپس از مرور ادبیات موضوع، به مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان پرداخته شد و متغیرهای تاثیرگذار برکاهش هزینه های سیستم سلامت با افزایش توانایی مالی و دستیابی به خدمات بهداشتی و درمانی در حوزه سلامت شناسایی شدند. سپس حلقه های بازخوردی، مدل علت و معلولی، توسط نرم افزار ونسیم طراحی شد و مدل یکپارچه ای جهت نمایش مکانیزم ها و تاثیرات آنها ارائه گردید. چنین مدلی می تواند درک بهتری از ارتباطات متقابل متغیرها، برای سیاست گذاری فراهم آورد.
-1 مقدمه
از اواخر دهه 1970میلادی، فرد محوری و مشارکت افراد در امور مربوط به سلامتی خود، پاسخگویی مؤسسات ارائه دهنده خدمات بهداشتی و درمانی به جامعه، دسترسی افراد به اطلاعات درباره موضوعات سلامت و به طور کلی توانمندسازی افراد در نظام سلامت به عنوان بخشی از نظام سلامت قرار گرفته است. چرا که همواره در راستای نیل به سلامت همگانی در جامعه، موانع متعددی وجود دارد، خدمات سلامت، به جای فرد محور بودن، اغلب ناپیوسته، درمانگرا، بیمارستان محور و بیماری محور است.
این درحالی است که ناپیوستگی و فرد محورنبودن نظام سلامت منجر به بروز مشکلات متعددی نظیر محدودیت در دستیابی به خدمات مورد نیاز، هزینه بالا، کیفیت پایین، ناکارآمدی استفاده از منابع و نیز عدم رضایت بیماران از خدمات سلامت می شود. درچنین شرایطی افراد زیادی را می توان یافت که یا به خدمات ضروری سلامت دسترسی ندارند و یا در بسیاری از مناطق، خدمات سلامت با کیفیت پایین دریافت می کنند.[1]
پاسخ سازمان بهداشت جهانی به چنین شرایطی، طراحی استراتژی کلی برای خدمات سلامتی فردمحور است که در آن به جای تمرکز بر بیماری و یا درمان، بر نیازهای سلامت و انتظارات افراد و انجمن ها تمرکز می شود. این رویکرد، مفهوم رویکرد بیمارمحور را به افراد، خانواده ها، انجمن ها و جامعه تسری داده و بر سلامت افراد جامعه و نقش کلیدی آنها در شکل دهی سیاست ها و خدمات تاکید دارد.[3]
بانک جهانی گزارشی را در مورد بهبود نظام سلامت منتشر کرده است که توانمند سازی مالی را به عنوان بخش مهمی از استراتژی های بهبود برشمرده است. استراتژی توانمند سازی مالی شامل مکانیزم های موثری چون کوپن های خدمات سلامت، انتقال وجه نقد مشروط، بودجه بندی مشارکتی اجتماعی و ... می باشد که نقش مهمی را در بهبود نظام سلامت ایفا می کنند.
در این گزارش، در مورد اجرای این مکانیزم ها صحبت نمی شود و به مثال های عینی پرداخته می شود. عدم شناخت درست از نحوه شناخت مکانیزم های اجرایی مربوط به استراتژی های مربوط به توانمند سازی ازجمله توانمند سازی مالی، در حوزه سلامت می تواند دلیل مهمی در به تحقق نرسیدن اهداف با توجه به تلاش های انجام شده در سال های اخیردرکشور ایران باشد. چرا که همواره ارائه سرویس های سلامت و تقویت آنها برای جامعه و تصمیم گیران از طریق استراتژی ها و مکانیزم های متنوع و بی شماری قابل اجرا می باشد. لذا حیاتی ترین نکته در این زمینه انتخاب بهترین و موثرترین مکانیزم های اجرایی این استراتژی ها می باشد که باید مورد توجه واقع شود.[4]
در این تحقیق سعی شده است تا مدل پویایی های سیستم برای مدل سازی مکانیزم های توانمند سازی مالی افراد مستعد یک بیماری و اثر آن برکاهش هزینه سیستم سلامت بررسی شود. همچنین متغیر های به کار رفته در این پژوهش، بر اساس نظر خبرگان شناسایی شده و پس از تهیه مدل نهایی پویایی سیستم، فرایند مدل سازی با استفاده از نرم افزار ونسیم انجام می شود.
اهداف اصلی تحقیق، شناسایی و مدل سازی مکانیزم های توانمندسازی مالی افراد و تاثیرآنها بر کاهش اختلاف درآمد افراد با متوسط هزینه های سلامت و دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی با کیفیت در روند پیشگیری تا درمان یک بیماری و نهایتا تاثیر آن برکاهش هزینه های سیستم سلامت می باشد. در ادامه پس از مرور ادبیات موضوع، مکانیزم های توانمندسازی مالی افرد شناسایی می شود و مدل علت و معلولی هرکدام از مکانیزم ها و مدل یکپارچه علت و معلولی توانمند سازی مالی به کمک نرم افزار ونسیم مدل سازی می شود.
-2 مبانی نظری و پیشینه تحقیق
سازمان بهداشت جهانی، توانمند سازی را یک فرایند تعریف می کند که باعث می شود افراد کنترل بیشتری روی تصمیمات و فعالیت های موثر بر سلامتشان پیدا کنند و این مفهوم باید هم به صورت فرایند شخصی و هم اجتماعی مورد توجه قرار گیرد.[3] چهار جزء که به عنوان مهمترین اجزا در توانمند سازی اجتماعی بیماران، توسط سازمان بهداشت جهانی گزارش شده اند عبارت اند از: - 1 درک از طریق نقش خود بیمار، - 2 کسب دانش کافی توسط بیماران جهت متعهد ساختن تامین کنندگان سلامت، - 3 مهارت های بیماران و - 4 وجود یک محیط تسهیل گر می باشد.
بر اساس این اجزا، توانمند سازی را می توان یک فرایند تلقی کرد که در آن بیماران نقش خود را در روش بهبود و درمان بیماری درک می کنند و دانش و مهارت ها به وسیله تامین کنندگان سلامت به آنها داده می شود تا در محیطی که تفاوت های اجتماعی و فرهنگی را به رسمیت می شناسد، نقش خود را ایفا کنند و به مشارکت تشویق شوند.[3]
از282 پژوهش بررسی شده توسط بانک جهانی شامل مقالات، کتاب، مقالات منتشر شده از سوی بانک جهانی و گزارش پروژه ها در زمینه توانمند سازی اجتماعی در 66 کشور از مناطقی چون جنوب آسیا، جنوب صحرای آفریقا، شرق آسیا و خاورمیانه، بیش ازسه چهارم پژوهش ها مربوط به مکانیزم های آموزشی برای کارکنان و زنان در جامعه، یک چهارم مربوط به فعالیت های جمعی و مشارکتی و نیز یک چهارم مربوط به توانمند سازی مالی بودند که رویکرد معمول در توانمند سازی مالی، بودجه بندی مشارکتی اجتماع بود. از آنجا که مهمترین استراتژی های توانمند سازی اجتماعی، استراتژی هایی هستند که - 1 همکاری های لازم بین متخصصین ، سرمایه گذاران و جامعه ایجاد می کنند و - 2 منابع اجتماعی را برای حمایت های اولیه و ایجاد عدالت کنترل می کنند، بانک جهانی، استراتژی های موثر در توانمند سازی اجتماعی را به شرح زیر بیان می کند.[4 ]
