بخشی از مقاله
چکیده
فرسایش بادی و توفان های گردوغبار یکی از بلایای طبیعی است که مناطق خشک و بیابانی ایران مرکزی به صورت روزافزونی با آن مواجه می باشد. مدیریت نادرست در عرصه منابع طبیعی بر افزایش این پدیده تأثیر زیادی داشته است. شناخت مناطق برداشت رسوبات بادی از اصول اولیه کنترل و مبارزه با فرسایش بادی محسوب می شود .
در این پژوهش جهت شناسایی کانون های بحرانی غرب استان تهران مطالعات براساس تفسیر داده های بادسنجی با استفاده از بررسی گلباد، گل توفان و گلماسه، نقشه های توپوگرافی، تصاویر ماهواره ای، نقشه زمین شناسی،GPS،GIS، بازدیدها و پرسشنامه های محلی صورت گرفت.
با بررسیهای بهعمل آمده مشخص شده که از 119546 هکتار از محدوده موردمطالعه 2155 هکتار دارای شدت زیاد 1/2 - - D1 - درصد - ، 2415 هکتار دارای شدت متوسط 2 - - D2 - درصد - و 11479 هکتار دارای شدت کم 10 - - D3 - درصد - میباشند. نقشه اولویت بندی کانونهای بحران در منطقه را در حوزه نشان میدهد که طبق آنها بخش اعظم مساحت منطقه جزء کانونهای بحران با شدت کم 10 - درصد - است.
مقدمه
گرد و غبار هوا یا dust haze ذرات خاک معلق در ارتفاع چند متری سطح زمین است که در اثر تاثیر بادهای موسمی در مناطق بیابانی و صحراها رخ میدهد. این فرایند به طور طبیعی در بیابانهای عربستان، کویت، شرق عراق و بخشهای جنوبی ایران نیز ایجاد میگردد و تا چندسال گذشته محدود به همین مناطق بوده است. اما در سالهای اخیر پدیده گرد وغبار گسترش بسیار زیادی یافته و بخشهای وسیعی از غرب، جنوبغرب و جنوب ایران را فراگرفته است.
مهمترین منبع گردوغباری وارد شده به غرب کشور، صحرای سوریه، صحرای نفوذ در شبه جزیره عربستان و بیابانهای مناطق غربی و جنوبی بیش از % 40 از مساحت کشور عراق را تشکیل میدهد. زمینهای باتلاقی موجود بین دجله و فرات که به دلایل طبیعی و انسانساز در حال خشک شدن هستند، به عننوان یکی از مناطق بالقوه ایجادکننده گردوغبار میباشند - میری و همکاران، . - 2007 در سالهای 2010-2013 ایجاد گردوغبار در عراق رو به افزایش بوده است و میزان بارش روند نزولی داشته است. درسال 2010، کمترین میزان بارش و بیشترین تعداد روزهای گردوغباری گزارش شده است
بیشتر مناطق رسوبی تولید کننده گرد و غبار و رسوبات بادی عهد حاضر و قدیمی در مناطق خشک واقع شده اند - Gillette, . - 1999; Prospero et al., 2006, Washington et al., 2006 منشأ رسوبات بادی و گردو غبار بیشتر مناطقی است که دارای توپوگرافی پست با اقلیم خشک و میانگین بارش کمتر از 125 میلیمتر در سال می باشد
از اثرات این پدیده میتوان به کاهش دید، مشکلات تنفستی و ریوی، مشکلات بینایی و بیماری های عفونی انسان، تاثیر بر میزان کوچ و زادآوری پرندگان و شرایط زیستگاهی حیات وحش، همچنین کاهش کیفیت آب و سلامت هوا اشاره کرد. با توجه به اثرات مخرب گردوغبار بر سلامت، اقلیم و اکوسیستم نیاز به شناسایی مناطق منبع گردوغبار وجود دارد - گیوه چی و همکاران، . - 2013 در نتیجه با شناسایی کانون های وقوع گردوغبار امکان مدیریت و برنامه ریزی جهت کنترل گردوغبار فراهم می شود
در این مقاله به بررسی دادههای بادسنجی 4 ایستگاه سینوپتیک واقع در غرب استان تهران، تهیه پرسشنامه های مربوطه و بازدیدهای میدانی از منطقه موردمطالعه کانون های بحرانی گردوغبار استان تهران شناسایی شده است.
مواد و روش معرفی منطقه مورد مطالعه
محدوده مطالعاتی غرب استان تهران شهرستانملارد میباشد. این شهرستان با وسعت بالغ بر یک هزار کیلومتر مربع با طول جغرافیایی 50- 59 شرقی و عرض جغرافیایی 35-40 شمالی واقع شدهاست.
شرایط اقلیمی این ناحیه دارای زمستانهای سرد و خشک و تابستانهای نسبتا گرم و خشک و به طور کلی جزء مناطق نیمه-خشک بوده ، میانگین بارندگی حدود 254 میلیمتر و میانگین درجه حرارت 15 سانتیگراد میباشد. این شهر در مسیر بادهای موسمی شهریار قرار دارد که با سرعت نسبتا زیادی از شمال به جنوب می وزد.
شکل :1 موقعیت منطقه مورد مطالعه
روش تحقیق -1بررسی داده های بادسنجی
به منظور تجزیه و تحلیل دادههای بادسنجی از اطلاعات 4 ایستگاه سینوپتیک که نزدیک شهرستان ملارد قرار دارند، استفاده شده است
گلبادها و گلتوفانهای سالانه و فصلی ایستگاههای مورد مطالعه با استفاده از نرم افزار WR - Plot ترسیم گردیدند.
با استفاده از نرم افزار Sand Rose Graph گلماسه ایستگاه های موردمطالعه جهت محاسبه مقدار انرژی قابل حمل ماسه توسط باد ترسیم گردید.
جدول :1 مشخصات ایستگاههای سینوپتیکی غرب استان تهران
تهیه نقشه کانونهای بحرانی فرسایش بادی
ابتدا با استفاده از تصاویر ماهورهای به روز مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی با استفاده از تفسیر بصری تعیین گردید. سپس بر اساس بازدیدهای صحرایی با مراجعه به مناطق تعیین شده حاصل از تفسیر بصری تصاویر ماهوارهای مناطق و شدت منطقه برداشت و در نهایت شدت کانونهای بحرانی فرسایش بادی با استفاده جداول مبنای مدل ارائه شده در طرح شناسایی کانون-های بحرانی فرسایش بادی و تعیین اولویتهای اجرایی کشور - دفتر امور بیابان - اقدام به تعیین شدت کانونهای بحرانی فرسایش بادی در منطقه موردمطالعه گردید.
