بخشی از مقاله
چکیده :
تحقیق درحوزه شهرهای دوستدارکودک، به ویژه در اروپا، از سالهای 1980 به بعد موردتوجه قرارگرفت. به طورعمده درصدد ایجاد فرصتی برای کودکان در راستای شکل دادن و یا تغییر محیط پیرامونشان بوده است - صفوی مقدم . - 1392 پروژههای شهر دوستدار کودک به طور عمده برای ایجاد فرصت برای کودکان در راستای شکل دادن و یا تغییر محیط پیرامونشان است.
از این منظر طرحهای دوستدار کودک به دنبال اعطای حق شهروندی به بچهها، توسعه آگاهی، بالابردن مشارکت جمعی، کم کردن میزان خشونت علیه کودکان، توجه به موضوعات زیست- محیطی و... است - کامل نیا ,1388 حقیر . - 1388 فضاهای شهری بخش عمدهای از زمان و مکان زندگی روزمره مردم را به خود اختصاص میدهند و علاوه بر بزرگسالان، مخاطبان خردسالی دارند که بسیار بیشتر از بزرگسالان تحت تأثیرعوامل محیطی هستند،از اینرو نیاز است بخشی از کارکرد فضاهای شهری به کودکان اختصاص یابد، بنابراین طراحی مناسب فضاهای شهری برای کودکان به عنوان شهروندان و سازندگان آینده شهر از اهمیت خاصی برخوردار است.
از آنجا که کودکان دارای نیازهای روانشناختی بسیار پیچیدهتر از نیازهای بیولوژیکی و فیزیکی هستند، طراحی فضاهای شهری با در نظر گرفتن روانشناسی رشد، ویژگی های روحی، سلامت و امنیت کودکان، در پرورش خلاقیت، تقویت حس همکاری و آموزش کودکان موثر میباشد - حق پرست ,1392 قره بیگلو ,1392 نادری اصل . - 1392 این مقاله در راستای بررسی مفاهیم شهر دوستدار کودک، ضرورتهای ایجاد شهرهای دوستدار کودک، ضرورت و اهمیت طراحی فضاهای شهری به منظور رشد خلاقیت کودکان و مشارکت آنها در فرآیند طراحی فضاهای شهری تأکید دارد.
.1 مقدمه :
کودکی اولین و مهمترین دوران زندگی و مقدمهای برای دگرگونیهای شخصیت انسان بالغ است که نیازهای روانشناختی آن پیچیدهتر از نیازهای فیزیولوژیکی است، لذا شناخت کودکان در روانشناسی رشد کودک، موضوع اصلی و مهم تلقی میشود: "پیاژه" معتقد است کودکان مثل بزرگسالان به مسائل نمیاندیشندو تجربه محیط مهمترین عامل در رشد آنان است. اما "اریکسون" بر ابعاد عاطفی رشد کودک تأکید میکند و ایجاد حس هویت در کودک را براساس شرایط فرهنگی و اجتماعی، مهم میداند و عقیده دارد احساس امنیت، اتکا به خود، ابتکار، کارایی و هویت، در مراحل رشد کودک تا زمان جوانی ایجاد میشود.
به غیر از این دو نظریه معتبر در روانشناسی رشد کودک، "سلسله مراتب نیازهای مازلو" گرچه به طور اختصاصی نیازهای کودک رت بیان نمیکند اما ارتباط زیادی با روند رشد طبیعی وی دارد. "مازلو" نیازهای کودکان را به ترتیب،نیازهای فیزیولوژیک، نیاز به امنیت، عشق و تعلق خاطر و احترام به خودشکوفایی معرفی میکند - رجبی ,1392 حاجی قاسمی . - 1392 بررسی ادبیات موجود در حوزه شهرهای دوستدار کودک نشان میدهد که اهداف و شاخصههای مختلفی برای اینگونه وجود دارد. ایجاد فرصتهای مشارکت برابر برای کودکان به آنها یاد میداد که چگونه از حقوقشان آگاهی پیدا کنند و نسبت به آن حساسیت نشان دهند.
در تحقیقاتی از این دست، مدارس همواره نقش تعیین کنندهای در ایجاد زمینههای مناسب مشارکتی کودکان دارند - کامل نیا ,1388 حقیر . - 1388 محیط کودک باید در حد امکان برانگیزاننده و مناسب باشد تا کودک بتواند استعدادهای بالقوه خود را به فعلیت در آورد. هرچه محیط زندگی و اجتماعی کودک، غنا و آرامش بیشتری داشته باشد، استعدادهایش بهتر رشد میکند . تلاش برای ارتقاء کیفیت یادگیری و رشد خلاقیت، بیارزش خواهد بود اگر کودکان مجبور باشند در فضایی آموزش ببینند، که حس جستجوگرشان را نابود کند و مانع خلاقیت آنها گردد - حق پرست ,1392 قره بیگلو ,1392 نادری اصل . - 1392
از مهمترین اهداف این طرح به مواردی میتوان اشاره کرد:
· ایجاد یک دید جدید و نو درباره کودکی که به نقش شهروندی کودک تأکید میکند؛ حقوق و نیازهای آنها را از طریق مشارکت جستجو میکند؛ و در راستای ارتقای کیفیت محیط زندگی نسل جدید تلاش میکند.
· ایجاد یک دید جدید در بخش خدمات اجتماعی؛ ایجاد فضاهای شهری منعطف و منطبق بر خواستهها و نیاز بچهها.
· تعریف نقش جدید برای دولت محلی به ویژه برای ظرفیت سازی کودکان، تسهیل فرآیند مشارکت با کودکان و اجتماع.
· برنامه ریزی همکارانه و سیستماتیک با تمامی بخشها در توانبخشی شبکههای مؤثر جمعی.
· تعریف جدیدی از شهر بر اساس دوستانه و پایدار بودن و در راستای اینکه مکانی باشد برای اجتماعی که بتواند حس تعلق خود را در آن بالا ببرد - کامل نیا ,1388 حقیر . - 1388
.1B1 سؤال :
پرسش اساسی این پژوهش این است که نقش الگوهای فضای سبز شهری با توجه به ادراک و رفتارهای کودکان از جمله رشد و شکوفایی خلاقیت کودک در یک پروژه دوستدار کودک چیست؟ این سؤال از یک فرض اساسی نشأت میگیرد. فرض تحقیق آن است که طراحی فضای شهری با توجه به ابعاد روحی، فیزیکی و وجودی کودک میتواند مکانی برای آموزش، تربیت و تفریح کودک در جهت رشد خلاقیت باشد و به وسیله طراحی مناسب فضای شهری با توجه به ابعاد روانی کودکان میتوان بسیاری از نیازهای روحی و روانی کودک را پاسخگو بود. این فرضیه بر وجود همبستگی مثبت بین کیفیت محیطی فضاهای شهری و رشد خلاقیت کودکان تأکید دارد.
.1B2 روش تحقیق :
برای پاسخ به سؤال تحقیق از روش توصیفیBتحلیلی و اطلاعات مورد نیاز این بررسی از تعدادی مقالات جمع آوری گردیده است.
.2 پیشینه تحقیق :
طی سالهای اخیر پیرامون شهر دوستدار کودک در کشورهای پیشرفته مطالعات و تحقیقات زیادی انجام گرفته است. اولین بار در سال 2007 میلادی »شهر بندیگو « در استرالیا از طرف یونیسف به عنوان »شهر دوستدار کودک « و اولین شهری که تمام جنبهها و ویژگیهای یک شهر دوستدارکودک را از نظر یونیسف به خود اختصاص داده بود، معرفی و به رسمیت شناخته شد در این شهر حقوق کودکان به عنوان اولویت اصلی و اساسی در تمام رویکردها مورد توجه قرار دارد. توجه به مفهوم شهرهای دوستدار کودک در ایران سابقه چندانی ندارد.
شاید بتوان گفت اولین توجه جدی به این موضوع پس از زلزله مخرب سال 1382 در بم صورت گرفت به گونهای که سازمان یونیسف با همکاری دیگر نهادها، پروژه شهر دوستدار کودک را با هدف »مشارکت جمعی« کودکان تعریف و آن را هدف گذاری کرد. در این پروژه کودکان 6 تا 13 سال مشارکت داشتند و نظرات خود را با روش های مختلف ابراز میکردند. همچنین از طرف موسسه پژوهشی کودکان دنیا، »شهر اوز« در استان فارس برای اولین بار به عنوان شهر دوستدار کودک در فروردین ماه سال 1389 انتخاب شد.
»شیعه« برای اولین بار در ایران به طور خاص در زمینه مناسب سازی فضاهای شهری برای کودکان کتابی تحت عنوان »آمادهسازی شهر برای کودکان« نمونه موردی تهران در سال 1385 تألیف کرده است که ضمن بررسی نحوه برخورد با کودکان، به نیازهای آنان به عنوان اصلیترین گروههای اجتماعی شهر اشاره میکند و اینکه شهرها چگونه باید به تأمین نیازهای کودکان بپردازند و کودکان از شهرها چه انتظاراتی دارند.
»دریسکل« کتابی تحت عنوان »ایجاد شهرهای بهتربا کودکان و جوانان« تألیف کرده که »سعیدی رضوانی« و »مهرنوش توکلی« در سال 1387 آن را ترجمه کردهاند. در واقع این کتاب پاسخ مستقیم و تفصیلی به این سؤال است که چه روشهایی برای مشارکت جوانان مؤثر است؟ و در این کتاب به چند نمونه از پروژههای مشارکت دادن مستقیم کودکان در طراحی فضاهای شهری در نقاط مختلف دنیا اشاره شده است.
»آقا لطیفی« در مقالهای با عنوان »مناسب سازی محیط برای خلاقیت کودکان« به بررسی و تبیین نقش محیط در پرورش خلاقیت کودکان و عوامل محیطی مؤثر بر آن پرداخته است. در این راستا با دقت در زندگی روزانه کودک، درک او از محیط بازشناسی میشود، سپس با نگاهی جامع، محیطهایی مرتبط با کودک را مورد کنکاش قرار داده و در نهایت به ارائه راهکارهایی، هرچند ساده، جهت مناسبسازی فضاهای زندگی وی، پرداخته است.
»ریگگیو« در سال 2002، مقالهای درباره شهرهای دوستدار کودک، امکانات، بودجه و مؤسسات قانونی مورد نیاز و اینکه چگونه مفهوم شهر دوستدار کودک گسترش یافته نوشته است و به بررسی اساسنامه بنیادی شهرهای دوستدار کودک پرداخته، همچنین دلایل ایجاد شهرهای دوستدار کودک و اصول کار و نمونههایی از این شهرها را توضیح داده است. همچنین این موضوع را روشن ساخته که کمیته شهری حقوق کودک، سیستم کاری خود را براساس چهار اصل مهم حقوق کودک بنیان نهاده است: .1 عدم تبعیض .2 بیشترین علایق کودکان .3 حقوق زندگی و توسعه حداکثری .4 احترام به دیدگاه کودکان.
