بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به دنبال بررسی ابعاد مختلف شورای اجتماعی محلات شهر مشهد بهعنوان نهادی تازه تأسیس از نظر رویکرد مشارکتی جدید در شهر ایرانی اسلامی مشهد میباشد. . روش اجرای پژوهش ترکیبی از تحلیل ثانویه و پیمایش بوده و در آن با مطالعه اسناد، مصوبات و آییننامههای شورا و همچنین گردآوری اطلاعات از 166 نفر از اعضای شورای اجتماعی محلات مشهد، به بررسی ابعاد چندگانه این شورا پرداختهشده است.
یافتههای پژوهش نشان میدهدکه اولاً وضعیت کلی شورا مناسب میباشد بهطوریکه در ابعاد وضعیت سازمانی شورا، وضعیت اعضای شورا، وضعیت درونی شورا، وضعیت مردمی شورا و وضعیت محلی شورا مورد تائید قرار گرفت. بهترین وضعیت شورا در شناسایی بهتر مشکلات محله، انگیزه داوطلبانه بودن عضویت در شورا، اعتماد مردم به شهرداری، هویت اجتماعی و احساس تعلق و برنامههای مرتبط با وضعیت محله و بدترین وضعیت شورا نیز ضعف در جلب مشارکتهای مردمی محله، دسترسی اعضا به مسئولین شهر، انگیزه مالی مشارکت در شورا، اقتدار و قدرت شورا در محله و حمایت مالی از شورای محله است.
-1 مقدمه
شهر بهعنوان یک نظام دارای عناصر گوناگونی است و بهصورت مداوم بر آنها اثر میگذارد و یا از آنها تأثیر میپذیرد. این نظام دارای تقسیمات کوچکتری با عنوان محله میباشد. در فرایند کنونی برنامهریزی و مدیریت توسعهی شهری، استفاده از راهبردهای مشارکتی و رویکرد برنامهریزی از پایین به بالا بهتدریج مورد اجماع نظر برنامهریزان و مدیران شهری قرارگرفته است. استفاده از راهبرد مشارکتی بهمنظور تصمیمگیری و چارهاندیشی در خصوص حل مسائل شهری مبتنی بر اجتماعات محلهای و باهدف تأمین شرایط لازم برای رفاه شهروندان است - اوآنا، . - 103 :2001
از سوی دیگر، در دهههای اخیر برای اصلاحات سازمانی و خلق نهادهای سیاسی برای رویارویی با این چالشها تلاشهای بسیاری صورت گرفته و استقرار اشکال سازمانی با عنوان حکومت شهری با مشکل روبرو بوده است - رهنمایی و همکاران، . - 157 :1389 شهرداری مشهد با توجه به شناسایی پتانسیلهای موجود در محلات و رفع مشکلات موجود، اقدام به تأسیس شورای اجتماعی محلات نموده است که از آغاز آن حدود 6 سال میگذرد.
از مهمترین اهداف شورای اجتماعی محلات نیز افزایش مشارکتهای اجتماعی، تقویت هویت محلات، افزایش اعتماد اجتماعی، شناسایی و بهرهگیری هدفمند از فرصتهای اجتماعی محلات، نهادینهسازی نظارت همگانی و ... است. از سوی دیگر اعضای منتخب در چارچوب قوانین مدون و در زمان معین بهصورت داوطلبانه و آگاهانه انتخاب میشوند - دبیرخانه شورای اجتماعی محلات شهر مشهد، . - 1393
مشارکت مردم در عضویت در شوراهای محلی موضوعی است که امروزه در اغلب پژوهشها بدان توجه شده است ولی دراینبین توجه به جدایی افراد عضو و خروج آنها از این انجمنها بیشتر موردتوجه قرار میگیرد. بهطوریکه، با توجه به آمار دریافت شده از دبیرخانه شورا در سال 1393، 1500 عضو در این شورا فعالیت دارند. هدف پژوش حاضر نیز بررسی ابعاد سه گانه شورای اجتماعی محلات شهر مشهد و تبیین شیوه مشارکت مردم و نهادها در مدیریت شهری می باشد.
-2 مبانی نظری
شورای اجتماعی محله، شورایی محلی است که با عضویت حداقل 11 نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی بهعنوان رابط اقشار و صنوف مختلف اعم از امام جماعت مسجد، مدیر مدرسه، خیر محله، نماینده مجتمع مسکونی، نماینده تشکل مردمی، بانوی خانهدار، کاسب محله، رابط سلامت، جوان محله، پژوهشگر محله، پیشکسوت محله، رابط دادگستری یا کلانتری، یک نفر از اقشار غالب محله تشکیل و اعضای آن در چهارچوب قوانین مدون و در زمان معین بهصورت افتخاری و داوطلبانه فعالیت مینمایند. لذا، تشکیل شورای اجتماعی محله در قالب نظام شورایی که مورد تأکید دین مبین اسلام و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران میباشد، با رویکرد محله محور و در راستای افزایش مشارکتهای اجتماعی میتواند پاسخی به نیاز مدیریت شهری در ادارهی مناسبتر امور شهر باشد.
اهداف کلان این شورا به شرح زیر میباشد:
❖ تقویت فعالیتهای جمعی مبتنی بر آموزههای دینی
❖ افزایش مشارکتهای اجتماعی در ادارهی شهر
❖ تقویت هویت محلات مشهد در راستای افزایش تعلق شهری
❖ نهادینهسازی نظارتهای همگانی
مشارکت فرایندی است که از طریق آن مردم بر روی تصمیمات و منابعی که آنها را متأثر میسازد، اثر گذاشته و در آنها سهیم میشوند - ریتبرگن و مک کراگن1، . - 4 :1998 بر این مبنا مشارکت مشمول درگیری تمامعیار مردم در کلیه مراحل برنامهریزی و طراحی بهمنظور بهبود وضعیت و بهرهگیری از توان نهفته آنان در قالب یک سازمان جمعی است. درواقع مشارکت، مردم را با امکانات و محدودیتهای پیرامون خود آشنا میکند. مردم با مشارکت یاد میگیرند که نه بهصورت افراد مجزا، بلکه در قالب گروههای اجتماعی کار عضویت در شبکههای اجتماعی کنند و قدرت بالقوه خود را در سطوح گوناگون به منصه ظهور برسانند - صیدائی و همکاران،
بنابراین مشارکت استفاده مناسب از مشاوره مردم است که میزان قابلتوجهی موجب واقعگرایی در تدوین اهداف و قابلیتهای اجرایی طرحها و اتکا طرح بر دادههای موثق و دقیق میشود و تضمینکننده موفقیت طرحهای شهری میگردد - معزی مقدم، - 99 :1385؛ اما مشارکت شهروندان در سطوح مختلف و درجات متفاوت تحقق مییابد، بهعبارتدیگر بین وارد شدن در مشارکت تشریفاتی و ساختگی و مشارکتی که نشانگر قدرت واقعی تأثیر در نتایج و فرایند برنامهریزیهاست، تفاوت وجود دارد - مشکینی و همکاران، . - 85 :1391 این نکته بسیار مهم، باید در تمامی برنامههای مدیریت شهری و حکمرانی شهری، موردتوجه متخصصان برنامهریزی و مدیریت و سیاستگذاران قرار گیرد - آرنسترینز، . - 21 :1969
