بخشی از مقاله
چکیده
گرد و غبار تودههای از ذرات جامد ریز غبار هستند که در هوای ناپایدار بدون وجود رطوبت معمولا در مکان های عرضهای جنب حاره ای وکانون های فرسایش باد مناطق خشک و نیمه خشک شکل می گیرند. وبا پخش در جو دید را محدود و برای سلامت انسان ها و توسعه پایدار یک منطقه زیان بار و مشکل آفرین هستند . وزش باد در کانون های فرسایش باد به دلیل محدودیت پوشش گیاهی آنها ، بر اثر سایش ،ذرات قابل انتقال خاک را حمل و گردو غبار را ایجاد می کنند منشاء گردو غبار های استان قم ، محلی و انتقالی می باشند.
گردوغبار محلی که دوام کمتری دارند به خاطر وضعیت اقلیمی خشک و نیمه خشک منطقه و داشتن فضای بیابانی %15.7 - مساحت استان - و کانونهای فرسایش بادی که ایجاد سدهای بزرگ در بیرون استان ، تغییر کاربری زمین و برداشت بیش از اندازه از منابع آبی وتبخیر بالای سالانه آب ، فقر پوشش گیاهی، چرای بیرویه دام، سستی خاک و وجود کورههای آجرپزی و... باعت تشدید آن شده اند گرد وغبار انتقالی به استان که پدیده ای جدید و نوظهور و مربوط به سالیان اخیر و از کشور های.سوریه ، عراق و... هستند.
در زمان وقوع نواحی غرب ، شمال غرب و مرکزی کشورمان از جمله استان قم را در بر می گیرند و به دلیل سکون و پایداری هوا در حالت مذکور ، از دوام ماندگاری بیشتری برخوردارند . با بررسی آمار پارامتر دید افقی دردوره آمار 20ساله ،مشخص گردیدکه بهار و تیر بیشترین مقادیر روزهای گردو غبار فصلی و ماهیانه را طی سال و پائیز و آذر ماه کمترین انها را در استان قم به خود اختصاص داده اند . تحقیق ضرورت مطالعه ،مدیریت و مقابله با گرد و غبار در استان قم را رو شن می سازد.
مقدمه
در تعاریف ملاحظه می شود که گرد و غبار یا گرد وخاک تودهای از ذرات جامد ریز غبار و گاه دود و … است که در جو پخش شده و دید افقی را تا کمتر از 100 متر محدود میکند وبرای سلامت انسان بسیار زیانآور است ودرکشاورزی و صنعت و... نیز اثرات زیانبار محتلفی از جمله موجب افزایش حداکثر بار تاسیسات برق می شود وطوفان های گرد و غبار شامل ذرات ریز خاک هستند و ممکن است در مواقع خاص تا ارتفاعات چند کیلومتری بالای سطح زمین پراکنده شوند .ضمنا ریزگرد پدیده ای است که از ترکیب ذرات ریز گرد و غبار با آلایندههای شهری به وجود میآید ودر منابع خبری در روزهای همراه با گردو غبار از این اصطلاح زیاد استفاده می گردد.
گرد و غبار که غلظت آن با واحد میکروگرم بر مترمکعب درآسمان مشخص میشود. با توجه به معیارهای موجود، اندازه گردو غبار در هوای پاک دارای استاندارد 15 میکروگرم بر متر مکعب است اما با افزایش شدت باد و بالطبع افزایش گرد و غبار و آلودگی هوا در برخی موارد به دو هزار میکروگرم بر متر مکعب یعنی حدود 10 الی 12 برابر استاندارد می رسد . از دیدگاه بهداشت عمومی ذرات معلق از آلاینده های اصلی هوا می باشند.
سازمان بهداشت جهانی برآورد نموده است که سالانه 500000 نفر بر اثر مواجهه با ذرات معلق موجود در هوای آزاد دچار مرگ زودرس می شوند و مرگ ناشی از بیماری های تنفسی و قلبی و سرطان ریه را افزایش می دهد و تاثیرات نامطلوب دیگر از طوفانهای گرد وغباری عبارتند از :مدفون شدن مناطق مسکونی در زیر ماسه ، از بین رفتن زمینهای کشاورزی ، گسترش نواحی بیابانی ، آلودگی آبهای سطحی،لغو پروازهای فرودگاه هاو...می باشد البته به اثار مثبت گردوغبار نیز بایستی اشاره کرد چون که گرد و غبار حاوی مواد معدنی هستند که ریزمغذی هایی را به اکوسیستم های زمینی و دریایی می افزایند.
در اقیانوس ها ، ذرات معدنی آئروسولها، بهره وری زیستی را افزایش می دهد و مواد مغذی خوبی برای زندگی فیتوپلانکتونها و ژئوپلانکتونها را فراهم می کند. اکوسیستم زمینی نیز در دامنه ای وسیع از مزایای حرکت گرد و غبار بهره مند می شود. حاصلخیزی حوضه آمازون و بهره وری از جنگلهای انبوه آن ، مدیون نقل و انتقال ، 40 میلیون تن گرد و غباری است که هر سال از صحرا به آنجا منتقل می شود.
به نظر می رسد گرد و غبار در داخل کشور بدنبال خشکسالی شدید سال های اخیر بوجود آمده است . در نگارش و پژوهش این مقاله - شکل گیری و منشاء یابی گردوغبار در استان قم - از برخی متون مختلف علمی داخلی و خارجی مستدل و غنی بهره گیری گردید. در بحث مربوط به بررسی آماری تحقیق مذکور ،از نسبت دیدافقی Visibility Horizental و درجه بندی شدت گرد و غبار از آمار - دوره آماری 1991-2010میلادی - در استان قم بهره گیری شد در ان رابطه ، دیدافقی چنین تعریف می شود : دید به اندازه ای است که با چشم غیر مسلح بتوان اندازه گیری نمود و اساس آن روش تجربی می باشد .
با استفاده از مقدار دید افقی مشخص شد که تعداد روزهای همراه با گردو غبار طی سالیان اخیر در استان قم افزایش یافته است . برخی اهداف وانتظار نگارش این مقاله : افزایش آگاهی و اطلاعرسانی مسئولان و برنامهریزان در زمینه دامنه خطرات و خسارات ناشی از غبار ، اهمیت اتخاذ تصمیمات و برنامه های گسترده به منظور کنترل و کاهش زیانهای گرد و غبار ، دستیابی به اطلاعات و دادههای تولیدشده در خصوص پدیده غبار و معرفی جایگاه و ارزش سیستمهای گردآوری، کنترل و پایش پدیده گرد و غبار می باشد. علاوه بر این پیش بینی وقوع گرد و خاک و شدت آن در استان، نیازبه ادوات سنجش آلودگی، mini classter جهت پردازش دیتاهای هواشناسی برای تولید پیش بینی منطقهای و نیاز به رادار طوفان X-Band می باشد.
مواد و روشها
موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه:
استان قم، در مجاورت کویر مرکزی ایران در جهت غرب آن واقع شده و وسعت آن 11316 کیلومتر مربع که تقریبا 0/6 درصد از مساحت کل کشور را در بر می گیرد و به طور متوسط 930 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. از شمال به استان تهران و از غرب به استان مرکزی و از شرق به استان سمنان و از جنوب به استان اصفهان محدود است.
