بخشی از مقاله
چکیده
شهادت هنر مردان خداست و شهیدان هنرمندانی بزرگ، در بازنمایی و ترسیم مفاهیم تعالی انسان خاکیاند. برخی کلمات و مفاهیم دارای قداستی هستند که کم و بیش با تفاوتهایی در همه جوامع بشری مطرح هستند، همچون کلمات شهید و ایثار کلماتی که در همه عرفها، توأم با قداست و عظمت بدان نگریسته شده است. خمیره و عصاره فرهنگ ایثار و شهادت از خودگذشتگی و اخلاص و آزادمنشی هدفمند است.
ترویج و اشاعه فرهنگ ایثار و شهادت کارکردهای مثبت اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی دارد. کارکردهای که با نهادینهشدن روحیه از خود گذشتگی و در نظر گرفتن جمع، شاهد پایان تنازع بقا در عرصه زندگی اقتصادی و سیاسی خواهیم بود. در چنین بستری فرهنگ جمعگرایی جلوهگر میگردد و ارجعیت منافع ملی بر منافع فردی، قومی و... به رسمیت میرسد، ترویج نامناسب و عدم دقت در شیوههای درست، و ترویج این فرهنگ و نادیده گرفتن عناصر ارتباطی مؤثر در یک ترویج مناسب، همچون همخوانی فرستنده و مخاطب و پیام و کانال ارتباطی و نیز عدم رفع پارازیت های - خشهها - ارتباطی، آسیبهای جدی به عمل ترویج و اشاعه فرهنگ ایثار و شهادت می زند.
با تبیین انگیزههای شهدا همگام با هم پایی نظر و عمل مسئولان، میتوان از آسیبهایی که به اصل و جوهر فرهنگ ایثار و شهادت، به واسطه ترویج نامناسب وارد میشود، جلوگیری نمود. در آسیبشناسی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت باید بر روی عناصر ارتباطی، خشه های ارتباطی، انواع ارتباط انسانی و تأثیرات فرهنگ، اقتصاد و سیاست تمرکز داشت و عملکرد و کارایی هر یک از عوامل را مد نظر داشت.
مقدمه
شهادت هنر مردان خداست و شهیدان هنرمندانی بزرگ، در بازنمایی و ترسیم مفاهیم تعالی انسان خاکیاند. گام زدن در راه کسب دانش و خرد ناب نیز جهادی است که انسان جوینده را به سرچشمههای حقیقت و لطف الهی رهنمون میسازد. هرکس که گام دراین دو راه نهاد، بدون شک اجری عظیم نزد پروردگار خواهد داشت و چه مقامی والاتر از اینکه در هر دو جهاد، سربلند و آزادهای وارسته شوی در اسلام و زبان قرآن و زبان اهلبیت معصومین، شهادت گزینش مرگ سرخ متکی بر شناخت و آگاهی و بر مبنای آزادی و اختیار در مبارزه علیه موانع تکامل و خطوط انحرافی و طاغوتی است که مجاهد با همهی منطق و شعور و بیداری و بینایی و حضورخود انتخاب و انشاﺀ میکند و حیات یک ملت و تاریخ را تضمین میکند.
شهادت یکی از حقایق قرآنی است که در موارد متعدد یاد شده و دارای معنای وسیعی است. شهادت خون دوبارهای است که به کالبد نیمه جان جامعه وارد میشود و »خون« این عنصر لطیف حیاتی، در نظام اجتماعی به عنوان گویاترین و موثرترین عامل تبلیغ وآگاهی وسازندگی است. شهادت به معنای واقع و کامل کلمه ابتدا »و ذاتا« متعلق به پروردگار متعال میباشد. »ان االله کان علی کل شیئی شهیدا« بیتردید خداوند بر همه چیز گواه و شاهد است.
در مرتبهی بعد شهادت از ویژگیهای پیامبر و ملائکه االله است. - نساﺀ، ٣٣ - »یا ایها النبی انا ارسلناک شاهدا و مبشرا و نذیرا« ای پیامبر ما تو را فرستادیم تا شاهد همگان و مژده دهنده دوستان و ترسانندهی دشمنان باشی. - احزاب، ٤٥ - اسلام با طرح شهادت نه تنها تحول نوینی در مساله مرگ ایجاد کرده، بلکه از او به عنوان حیات جاوید و زندگی راستین نام برده و در حقیقت شهادت را تولدی دوباره میداند. وقتی که انسانها شهادت را یک ارزش و شهادت خواهی را به عنوان والاترین آرمان خود برگزیدند و انتخاب میکنند و در جستجوی آن، حجابها و موانع را در هم میشکنند، بارزترین خصلتی که در مسلمانان مجاهد متجلی میشود مانع براندازی و بتشکنی است.
شهادت جهاد رنگین و سرخ رنگ است و رنگ خون دارد، خونی که به پیشگاه مقدس الهی تقدیم میشود. در بررسی پدیدههای فرهنگی و اجتماعی باید جستجوگر علتهای پنهان و آشکار بود، اکتفا نمودن به یک علت، عمل ارزیابی و تحقیق را به سوی لغزش و خطا میکشاند. در آسیبشناسی شیوههای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت باید تمامی عواملی که مخل و محدود کننده فرآیند ارتباطی است بررسی و تجزیه و تحلیل گردد. همچنین با درنظر گرفتن عوامل اقتصادی، فرهنگی و مسایل بینالمللی که مستقیم یا غیر مستقیم بر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت تأثیر دارند میتوان به شناخت درست اثر این مقوله رسید.
بازتاب این شناخت اگر در برنامهها و راهکارهای فرهنگ سازان لحاظ شود، جامعه هم از تأثیرات مثبت روحیه از خود گذشتگی - دور شدن از خودخواهی - برخوردار میگردد، تأثیراتی که در آن علاوه بر پاسداشت حرمت و قداست شهید به شکل واقعی و حقیقی، شیوههای اشاعه فرهنگ ایثار و شهادت را از جنبه های منفی غلو، جعل و بعضاﹰ غیر منظقی بودن دور میسازد و به تبع آن امکان بهرهمندی جامعه از ذخایر معنوی و آثار وجودی فرهنگ ایثار و شهادت میسر میگردد.
همه ملتها به جانبازان و سلحشوران کشته شده، خود به دیده احترام مینگرند و البته شیوه های این تقدس گرایی و احترام میتواند متفاوت باشد، اما نفس عمل یکی است. در کشور ما در این چندین ساله آرام آرام شاهد کم رنگ شدن فرهنگ تکریم به شهدا و ایثارگران میباشیم که این امر یک شبه یا به وسیله یک عامل به وجود نیامده قطعاﹰ در فرآیند زمان و تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، همگام با تحولات جهانی در راستای عملکرد ضعیف فرهنگ سازان حوزه ایثارگری و شهادت این کم رنگی شکل گرفته است، در این نوشته سعی شده به عوامل مؤثر در این اتفاق اشاره شود.
تعاریف
ایثار: این کلمه در فرهنگ بزرگ سخن، حسن انوری به معنای بذل، گذشت کردن از حق خود برای دیگران، نفع دیگری یا دیگران را بر خود ترجیح دادن آمده است، در لغت نامه دهخدا، این کلمه به معنای غرض دیگران را بر خود مقدم داشتن، برگزیدن و منفعت غیر را بر خود مقدم داشتن و این کمال درجه سخاوت است به کار رفته است - انوری: ١٣٨١،ص٧٥وص.٥٤٣ - - عمید:١٣٧٤ ص٣٢٠ -
شهادت: یعنی کشته شدن در راه خدا، آنکه به شهادت دست یافته و در راه خدا کشته شده، به فرموده شهید مطهری شهادت مرگ آگاهانه در راه هدف مقدس است. عملی آگاهانه و اختیاری است و شهیدان شمع محفل بشریت هستند. - انوری:١٣٨١ص.٤٦٢٧ و دهخدا:١٣٥٢ص.١٣١ -
ترویج: ترویج در لغت به معنی رایج کردن، متداول کردن، روان کردن است. ترویج نوعی تغییر است در جهت توسعه منابع انسانی. - انوری:١٣٨١ص.١٧١٨ -
