بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه نقش دانشگاه ها در رشد و ارتقای همه جانبه کشور ها ، اعم از فرهنگی و اجتماعی و سیاسی واقعیتی انکار ناپذیر است. و حتی در کنار سایر وظایف علمی و پژوهشی و تربیتی، رشد و توسعه تفکر و بینش انسانی وتربیت شهروند جهانی تا حد زیادی از وظایف دانشگاه ها شمرده می شود. دانشگاه ها نیز با علم به این رسالت قدم در راه ارتباطات بین المللی و جهانی شدن به عنوان یکی از عوامل تسهیل کننده در راه رسیدن به وظایف خودگذاشته اند و امروزه دم از بین المللی شدن وتسهیل جریان توریسم علمی و تحرک دانشجویی و اساتید در حوزه بین الملل و ... می زنند.اما برای رسیدن به موارد گفته شده باید از راه گفتمان صلح و دوستی در مسیر جهانی حرکت کرد.مسیری سخت و ناهموار که مستلزم تهیه الزامات و ساختارهایی در خصوص صلح و صلح پژوهی می باشد برهمین اساس هدف این پژوهش بررسی وضعیت صلح پژوهی در نظام آموزش عالی ایران و الزامات و ساختارهای مورد نیاز برای تحقق این امر بر اساس روش پژوهش اسنادی بوده است.
نتایج بررسی ها نشان داد که صلح پژوهی اگر چه در نظام آموزش عالی ایران به صورت پراکنده درخصوص موارد ی همچون تربیت شهروند جهانی و برنامه صلح و... مورد توجه قرار گرفته است و پژوهشگران برمبنای علاقه خود به پژوهشی هایی در این خصوص دست زده اند ولی به دلیل رویکرد آیین نامه ای بودن نظام آموزش عالی و تکالیف آیین نامه ای اعضای هیات علمی در دانشگاه ها و موسسات پژوهشی و خلاء صلح پژوهی در آیین نامه های ترفیع و ارتقای اعضای هیات علمی ،عملا به عنوان یک موضوع مغفول هم در برنامه درسی مصوب رشته های دانشگاهی و هم در آیین نامه های ارتقای اعضای هیات علمی ، خصوصا بخش فعالیت های فرهنگی، تربیتی و اجتماعی به شمار می رود.
کلمات کلیدی:صلح پژوهی،آموزش عالی، دانشگاه ها،موسسات پژوهشی،برنامه درسی
مقدمه و بیان ادبیات پژوهش :
شایستگی از دیرباز مورد توجه آئین انسان سازِ اسلام و به تبع، فرهنگ ایرانیِ پس از اسلام بوده است. در فرهنگ اسلامی، »فضیلت« برای فرد و جامعه، معادل شایستگی به کار میرودفضیلت. به معنیِ ارزش، برتری و ضد نقص است. در فرهنگ قرآنی به دو نوع فضیلت اشاره شده است؛ فضیلت تفضلی - خدایی - که استعداد، عطاء و رحمت خداوندی است و فضیلت اکتسابی، که در اثر تلاش و ممارست به دست میآید. همچنین در قرآن،قوّی«» و »امین« بودن فرد، او را شایستهی واگذاری مسئولیت میسازد - غیاثی ندوشن،1392؛ سوره قصص، - 26امام علی - ع - چهار مورد را مایه سقوط دولتها میدانند: ضایع کردن دستورات اصلی، پرداختن به مسائل فرعی و جزئی، مقدم داشتن فرومایگان و در نهایت، عقب راندنشایستگان - غُرر الحِکم - .
همچنین فارابی، سعادت دنیا و آخرت ملتها را در چهار چیز خلاصه میکند: فضائل نظری، فضائل فکری، فضائلخُلقی و صناعات عمل - غیاثی ندوشن ،. - 1392 از مباحث فوق مشخص است که در دین اسلام مفهوم شایستگی نیروی انسانی و واجد برخی صلاحیت ها بودن همواره مورد توجه و تاکید بوده است و پرداختن به مسایل فرعی به جای مسایل اصلی از جمله عوامل سقوط دولت و برنامه های یک کشور است. از همین رو می توان انتظار داشت که نظام تعلیم و تربیت هر کشوری شایستگی ها و صلاحیت ها را در هر فرد اجتماع شکوفا و هدایت نماید.تا از انحطاط و زوال برنامه ها و جامعه جلوگیری نمود.پس لازمه این مهم نگاهی هوشمندانه به مفهوم تعلیم و تربیت و بازیگران نظام آن می باشد.
در کشور ما تعلیم و تربیت طی مقاطع گوناگونی صورت می پذیرد و شکل رسمی آن تقریبا از پیش دبستانی آغاز می گردد و در دوره دبستان به بعد کاملا جنبه رسمی به خود می گیرد و تا تحصیلات تکمیلی ادامه می یابد.ازسوی دیگر برای ایجاد و شکوفا نمودن شایستگی ها و صلاحیت ها دو عامل نقش اساسی تری نسبت به سایر عوامل موثر در تعلیم و تربیت،ایفا می نمایند یکی محتوای درسی و دیگری یاد دهنده یا معلم و استاد.در دوران ابتدایی محتوای درسی معمولا بیشتر به آموزش فرد برای جامعه پذیری و مهارتهای خواندن و نوشتن و اصول اولیه زندگی می پردازد .اما در دانشگاه و در دوران دانشگاه، محتوای برنامه درسی، ضمن تخصصی شدن و توجه به برخی مهارت های عمومی ، بیشترسعی در پرورش نیروی انسانی متخصص برای به دست گرفتن سکان صنعت و جامعه برای خدمت به کشور و... دارد.
از همین رو دانشگاه ها و نهاد های آموزش عالی توسط حکومت هرکشوری مورد توجه خاص قرار می گیرد.و کشور ما نیز از این امر مستثنی نمی باشد. نظام آموزش عالی ایران برای اینکه بتواند نیروی انسانی مورد نیاز جامعه را متناسب با ویژگی های اعتقادی ، اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی ایران اسلامی تربیت نماید، نیاز به عضو هیات علمی با شایستگی های متناسب در این حوزه دارد.در واقع هر نظام آموزش عالی یا نهادآموزشی و پژوهشی ، مولفه های اساسی دارد که بدون آن مولفه ها امکان فعالیت و تحقق اهداف را ندارد .همانطور که قبلا ذکر گردید،یکی از این مولفه ها در دانشگاه ها و موسسات پژوهشی اعضای هیات علمی می باشند و از ارکان
دانشگاه ها هستند که باید با مبانی اعتقادی و فرهنگی حاکم بر کشور جمهوری اسلامی ایران آشنا بوده و به آن تعهد داشته باشند. این موضوع آنقدر در جمهوری اسلامی ایران مهم و مورد توجه است که امام خمینی - ره - بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران معتقد است: دانشگاه مبدأ همه تحولات است، مقدرات این مملکت دست این دانشگاه هاست. از دانشگاه باید سرنوشت یک ملت تعیین بشود. دانشگاه یک کشوری اگر اصلاح شود، آن کشور اصلاح می شود. و حضرت آیت االله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی ایران می فرمایند: اساتید ما باید نقش خودشان را در ایجاد بالندگی در دانشگاه از یک سو، و حراست از ارزشهای انقلاب و اسلام در دانشگاه از سوی دیگر پیدا کنند و تعریف کنند - 96/3/31 ، سخنرانی دردیدارجمعیازاستادان،نخبگانوپژوهشگراندانشگاهها - مسئولین دانشگاه اعم از مدیران، مدیران ارشد، مدیران وزارتی تا استاد که داخل کلاس است و با دانشجو روبه رو است، وظیفه شان این است که در این مجموعه ی چالشی دانشگاه، سعی کنند این چالشها را هدایت کنند به سمت آن چیزهایی که به مبانی انقلاب منتهی می شود، به هدفهای انقلاب منتهی می شود؛ یعنی جوان را انقلابی بار بیاورند.
در جمله ای کوتاه: دانشگاه باید انقلابی باشد، دانشجو باید انقلابی باشد، دانشجو باید یک مسلمان مجاهد فی سبیل االله باشد - 95/3/29، سخنرانی دردیدارجمعیازاساتیددانشگاهها - .با نگاهی به بیانات مهم رهبر کبیر انقلاب اسلامی و مقام معظم رهبری اهمیت و نقش استاد برای هدایت دانشجو و تدریس و آموزش، به خوبی مشخص است. اما رکن دوم و عامل مهم دوم در نظام آموزشی و خصوصا نظام آموزش عای محتوای برنامه درسی می باشد که توسط اساتید به دانشجویان ارایه می شود و انتظار میرود دانشجویان با فراگیری این محتوا بتوانند نقشی بزرگ در سرنوشت کشور ایفا نمایند.
محتوای برنامه درسی آنقدر مهم است که می توان از طریق آن نسلهای سالیان دور را آنگونه که مد نظر است تربیت نمود. وشاید برای همین است که در هر حکومتی پس از استقرار، ابتدا به بازنگری محتوای برنامه درسی بر اساس ایدئولوژی خود می پردازد. اما سوال اینجاست که با توجه به تنوع و تعدد مسایل مهم در امر آموزش تحصیلات تکمیلی، و تعالیم مکتب اسلامی ایرانی ما که همواره خواهان صلح و دوستی با تمامی جوامع و افراد و قبایل است؛ چه میزان محتوای برنامه های درسی آموزش عالی ما در خصوص صلح و پژوهش در این حوزه اختصاص یافته است و چه میزان اساتید ما علاقه به صلح پژوهی دارند؟
برای پاسخ به سوالات فوق لازم است اشاره شود که صلح از ذهن انسانها ریشه می گیرد. هر انسانی در یک محیط سالم می تواند با ارزشهای زندگی آشنا شود.خود و دیگران را دوست داشته باشد، به همه موجودات احترام بگذارد و بیاموزد که اجازه ندارد حق حیات و زندگی را از کسی دریغ کند. جنگ نیز از ذهن انسانها ریشه می گیرد. باید در همان جا آن را خشکاند و به جای آن صلح، تفاهم، شکیبایی و عدالت را آموزش داد. ما می دانیم که صلح فقط به معنای نبود جنگ نیست بلکه حضور در یک جامعه مدنی و سرشار از عدالت، تفاهم،دیگرپذیری، آزادی، دموکراسی وعاری از خشونت بیانگر صلح است - فلاح نودهی،. - 1388 یونسکو - Unesco - اهمیت ترویج فرهنگ صلح را این گونه مطرح می
