بخشی از مقاله
چکیده :
صنایع دستی و هنرهای بومی و محلی مجموعه ای از هنرهای اصیل هر منطقه می باشد که ریشه عمیق در فرهنگ معنوی هر جامعه دارد . از مهم ترین ویژگی اینگونه آثار ، ارزش فرهنگی آنهاست . صنایع دستی کالایی فرهنگی محسوب می شود که در معرفی جامعه ی محل تولید ، جذب توریسم و صنعت گردشگری نقش چشمگیری دارد . شهرستان هرسین بعنوان یکی از جوامع اصیل در تولید صنایع دستی غرب ایران و با برخورداری از موقعیت گردشگری محوطه ی تاریخی بیستون ، قابلیت تبدیل به یک قطب گردشگری را خواهد داشت .
از طرفی معرفی گلیم هرسین بعنوان شاخص ترین صنعت دستی استان کرمانشاه ، لزوم توجه به آن را بیشتر میکند . هدف از پژوهش حاضر شناسایی ظرفیت ها و ویژگی های ممتاز صنایع دستی و گلیم هرسین و ارائه راهکارهایی جهت حفظ تداوم و بقای تولید آن است و در این میان آسیب شناسی موانع پیشرفت و توسعه آن مد نظر قرار گرفته است . روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات بر مبنای اسناد کتابخانه ای می باشد .
نتایج پژوهش حاضر بیانگر آن است که صنایع دستی هرسین و بطور اخص گلیم هرسین دارای ویژگی هاییست که به بقای آن در بازار کمک کرده است و به نوع شاخصی از دست بافته ها تبدیل شده است با این وجود موانعی پیش روی توسعه ی آن وجود دارد که در صنایع دستی ایران عمومیت دارد و در این پژوهش به آن پرداخته شده است .
مقدمه :
استان کرمانشاه به لحاظ موقعیت ممتاز تجاری و بازرگانی ، تنوع شیوه های زیست انسانی - عشایری ، روستا نشینی ، شهرنشینی - و تنوع آب و هوایی از مهم ترین استان های غرب کشور در گذشته بوده است . با این حال با شروع جنگ تحمیلی و موقعیت استراتژیک و نظامی کرمانشاه ، با از دست دادن نقش تاریخی خود بعنوان شاه راه ارتباطی ، بواسطه ی تهدید های خارجی ، نقش جدید نظامی و امنیتی پیدا کرد .
بوجود آمدن مراکز عدیده ی نظامی در دوره ی پس از جنگ از مصادیق بارز این امر است . پیدا کردن نقش نظامی از یک طرف و نزول شاخصه های توسعه و رشد نرخ بالای بیکاری از طرف دیگر را باید عامل اصلی گرایش و جذب جوانان استان در ارگانهای نظامی دانست . - دوستی ، - 1392 این در حالی است که منطقه ی کرمانشاه از استعداد های بومی سرشاری بهره مند است . در سال 1363 جهاد سازندگی با همکاری مرکز مردم شناسی اقدام به شناسایی ظرفیت های صنایع دستی استان جهت احیای اقتصاد منطقه نمود .
در این میان قالی بافی ، گلیم بافی ، نمد مالی ، گیوه بافی ، جاجیم بافی و موج بافی از شاخص ترین و فعال ترین هنر- صنعت هایی بودند که شناسایی و با توجه به گستردگی آنها و میزان اشتغال افراد بومی ، جهت سرمایه گذاری ، حائز اهمیت ارزیابی شد . قالی بافی استان با توجه به سرمایه گذاری های بخش دولتی و تشکیل تعاونی های فعال تحت نظارت جهاد سازندگی گستردگی چشمگیری پیدا کرد و حجم انبوه تولیدات روانه بازار های بین المللی گردید .
با ادغام سازمان جهادسازندگی در وزارت جهاد کشاورزی و کاهش نقش حمایت دولتی در تامین مواد اولیه تعاونی ها ، اعمال قانون پیمان سپاری ارزی ، کاهش صادرات و نزول قیمت قالی ، به تدریج در اواخر دهه ی 80 تولید قالی بومی از رونق افتاد و با به حاشیه رفتن دانش بومی تولید قالی اصیل کرمانشاه ، کارگاههای قالیبافی جدید به آموزش و تولید قالی هایی با نقوش غیر بومی پرداختند بطوریکه امروزه نامی از قالی بومی کرمانشاه در بازار فرش داخلی به زبان نمی آید و بافندگان جدید به طور کل با آن بیگانه اند .
سایر صنایع دستی در غیاب قالی بومی کرمانشاه ، هنوز به حیات خود ادامه داده اند که بخشی از این اقبال ، مرهون تحت حمایت قرارگرفتن توسط سازمان صنایع دستی بوده است . امروزه از صنایع بومی رایج در استان کرمانشاه می توان به این موارد اشاره کرد ؛ موج بافی در سنقر ، صحنه ، کنگاور ، دینور ، بیستون ، عشایر ثلاث باباجانی .جاجیم بافی در اورامانات و ثلاث باباجانی . نمد مالی در میان عشایر استان . گلیم بافی در هرسین . گیوه و کلاش بافی در اورامانات ، کر مانشاه و هرسین . ابزار های فلزی در کرند و کرمانشاه ، و قلمزنی و سراجی در کرمانشاه . - رحیمی و همکاران ، . - 1390 علی رغم فعال بودن صنایع دستی مذکور در استان ، گلیم شهرستان هرسین بعنوان شاخص ترین صنعت دستی استان معرفی گردیده است .
گلیم هرسین با تبدیل شدن به یک کالای فرهنگی ، برای تولید کنندگان بومی خود و استان کرمانشاه ، نام آوری می کند . صنایع دستی و هنرهای سنتی هر منطقه بدون شک بخشی از میراث عظیم گذشتگان است و بعنوان آثار باقی مانده از فرهنگ اجدادی و سنتی سرزمین ما در دنیای ماشینی امروز قابل بحث و بررسی می باشد .
صنایع دستی هر منطقه متاثر از محیط فرهنگی و جغرافیایی و تاریخی آن سرزمین است و منطقه ی هرسین بدلیل موقعیت خاص جغرافیایی و فرهنگی ، صنایع دستی خاص خود را دارد که شامل گلیم بافی ، نمد مالی ، گیوه بافی می باشد اگرچه این صنایع در استان کرمانشاه عمومیت دارد با این وجود هر منطقه ای در استان به لحاظ صنعت دستی متداول در آن ، ویژگی های ممتاز و منحصر بفردی دارد که باعث می شود گلیم های میل ماژ1 سنقر از گلیم های جوانرود و ثلاث باباجانی قابل تفکیک باشد و در این میان گلیم هرسین بعنوان زیباترین ، اصیل ترین و مرغوب ترین نوع گلیم استان در راس این جایگاه قرار بگیرد .
ویژگی هایی در گیوه ی هرسین وجود دارد که به طور واضح آن را از گیوه ی اورامانات متمایز می کند به گونه ای که اگر این نوع گیوه در شهر کرمانشاه تولید شود باز هم با عنوان » گیوه ی هرسینی « کسب اعتبار می کند . موقعیت ممتاز گردشگری شهرستان هرسین بواسطه ی در اختیار داشتن محوطه ی تاریخی بیستون ، لزوم توجه بیشتر به شناساندن ، تبلیغ و معرفی صنایع دستی هرسین را می طلبد . این پژوهش در همین راستا به بررسی و شناسایی ظرفیت های صنایع دستی شهرستان هرسین می پردازد تا قابلیت های آن در بقای فرهنگی صنایع دستی استان و معرفی استان ، اشتغالزایی و کاهش بیکاری بیش از پیش مطرح گردد .
