بخشی از مقاله
چکیده
بیمه یکی از روشهایی است که میتواند جان و مال انسانها را در مقابل حوادث حفظ نماید. در میان انواع بیمه های گوناگونی که در عصر حاضر زندگی بشر را احاطه کرده اند، بیمه های دریایی به لحاظ قدمت تاریخی و هم چنین ارزشی که موضوعات مورد بیمه شان دارند، از اهمیت خاصی برخوردارند. بیمه دریایی، با توجه به اینکه حمایت مالی در زمینه خسارات دریایی و حمل ونقل را فراهم می نماید، به گسترش و بهبود صنعت حمل ونقل دریایی کمک می نماید. صنعت بیمه دریایی در سال 2014 یک سال پرچالش دیگر را تجربه نمود و روند کاهش حق بیمه نیز ادامه پیدا کرد. مطابق گزارش سازمان بیمه بین المللی، حق بیمه از سال 2008 هر سال 1/7 درصد نسبت به سال قبل کاهش داشته است
باتوجه به اهمیت شناخت صنعت بیمه دریایی، در این مقاله تعریف و تاریخچه بیمه دریایی و وضعیت این صنعت در سال 2014 و 2015 مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه پس از تعریف برخی مفاهیم اساسی بیمه و بیمه دریایی، مروری بر صنعت بیمه دریایی در سال 2014 ارائه میگردد. در انتها 5 ویژگی صنعت بیمه دریایی در سال 2015 و ویژگیهای دور تجدید قراردادهای کلوپهای P&I در این سال مورد بررسی قرار میگیرد.
مقدمه
زندگی، سلامت و دارایی افراد همواره در معرض حوادث و بلایای طبیعی قرار دارد و بیم از خسارت ناشی از این حوادث، انسان ها را به مقابله و تمهید راههای پیشگیری و جبران خسارت احتمالی فرا میخواند. بیمه یکی از روشهایی است که میتواند جان و مال انسانها را در مقابل حوادث حفظ نماید. در میان انواع بیمه های گوناگونی که در عصر حاضر زندگی بشر را احاطه کردهاند، بیمههای دریایی به لحاظ قدمت تاریخی و همچنین ارزشی که موضوعات مورد بیمهشان دارند، از اهمیت خاصی برخوردارند. بیمه دریایی، با توجه به اینکه حمایت مالی در زمینه خسارات دریایی و حملونقل را فراهم مینماید، به گسترش و بهبود صنعت حملونقل دریایی کمک مینماید.
در سال 2014، بازار بیمه دریایی بهدلیل مازاد ظرفیت چند ساله و سایه طولانی سانحه کشتی کوستا کونکوردیا مربوط به دو سال قبل، در فضایی غیرامیدوارکننده باقی ماند و مازاد ظرفیت و سیاست سالهای پیشین بر بازار صنعت بیمه دریایی در سالهای آتی سایه انداخته است. ژانویه سال 2013، لاشه فیزیکی کشتی که اکنون مشهورترین کشتی تفریحی دنیا به حساب میآید با موفقیت از صخرههای ساحلی Giglio بیرون کشیده شد، اما اثر آن حادثه هنوز بر این صنعت سایه انداخته است. علاوه بر شرکتهای بیمه - که شامل کلوپ Standard، Steamship Mutual، XL، RSA، Allianz، Generali و Gard میشود - عواقب و پیامدهای این سانحه بسیاری دیگر را تحت تأثیر قرار داده است.
با در نظر گرفتن کلیه کلوپها که اکنون افزایشهای کلی سال 2015 خود را اعلام نمودهاند، متوسط افزایش در سال جاری %3/31 میباشد. در مقایسه با متوسط مقدار %7/9 مربوط به سال 2014 و متوسط افزایش %5/8 در سال 2013، مشخص است که روند کاهشی میباشد.
در این مقاله با هدف آشنایی بیشتر با صنعت بیمه دریایی، ابتدا مفاهیم اصلی بیمه و بیمه دریایی و سپس وضعیت اسن صنعت در سال 2014 و 2015 مورد بررسی قرار گرفته است.
بیمه دریایی
زندگی، سلامت و دارایی افراد همواره در معرض حوادث و بلایای طبیعی قرار دارد. بیم از خسارت ناشی از این حوادث، انسان ها را به مقابله و تمهید راههای پیشگیری و جبران خسارت احتمالی فراخوانده و در طول حیات بشری متناسب با نحوه زندگی و ساختار اجتماعی، وسایل و ابزار مختلفی به این منظور به کار رفته است. انتخاب واژه بیمه در زبان فارسی نیز ناشی از » بیم« حادثه و خسارت بوده، ولی در زبان های انگلیسی، فرانسه و عربی در نام گذاری آن به جای بیم به تأمین و امنیت ناشی از آن توجه شده است. در میان انواع بیمه های گوناگونی که در عصر حاضر زندگی بشر را احاطه کرده اند، بیمه های دریایی به لحاظ قدمت تاریخی و هم چنین ارزشی که موضوعات مورد بیمه شان دارند، از اهمیت خاصی برخوردارند.
حمل و نقل دریایی یکی از پر اهمیتترین روش های حمل مورد استفاده در سطح جهان بوده و نقش عمدهای در گسترش و تسهیل تجارت جهانی داشته است؛ بطوریکه بیش از %90 کل کالاهای دنیا در تجارت بین الملل توسط حمل و نقل دریایی حمل میشود. نقش حملونقل دریایی در اقتصاد کشورهایی مانند ایران که از نعمت دسترسی به دریا بهرهمند هستند، بسیار مهم میباشد.
قوانین حاکم بر این نوع حملونقل اولین بار تحت عنوان قواعد لاهه در سال 1924 در شهر بروکسل تصویب شد. با پیشرفت سیستم های ارتباطی و حمل ونقل در جوامع بشری، اگرچه از شدت بسیاری از ریسک های حمل ونقل کاسته شده است، اما از سویی دیگر پیشرفت فنآوری حملونقل، افزایش حجم محمولات و ازدیاد سرعت وسایل نقلیه، کالاهای مورد حمل را در معرض تهدید ریسک های جدی قرار داده است. بیمه دریایی که در اواسط قرون وسطی پا به عرصه وجود نهاده است از قدیمی ترین رشته های بیمه است. در واقع از اولین باری که بازرگانان بار خود را از طریق دریا حمل نمودند، با خطرات گوناگون مانند غرق شدن کشتی در دریا، طوفان و راهزنیهای دریایی مواجه شدند، در نتیجه در پی راهحلی جهت حفظ سرمایه و دستآوردهای خود برآمدند.
تاریخچه بیمه حملونقل دریایی
بیمه در لغت به معنای اطمینان و ضمانت یا حفظ و نگهداری در برابر خطراتی است که بیم وقوع آن می رود، و در اصطلاح حقوقی عبارت است از عملیاتی که به موجب آن، یک طرف - بیمه گر - تعهد می کند در برابر دریافت مبلغی - حق بیمه یا سهم مشارکت - در صورت تحقق خطر معین - حادثه - به طرف دیگر - بیمه گذار یا ذینفع مربوطه - ، غرامت - سرمایه - پرداخت کند. بیمه دریایی قدمتی طولانی دارد و هم عصر با تجارت دریایی می باشد. فینیقی ها، یونانیها و رومیهای باستان از خودشان در برابر ریسکهای ناشی از سفرهای دریایی بهوسیله سیستمهای بیمه ای گوناگون به شکل پرداخت وام یا گارنتیهای متقابل و جداگانه محافظت میکردند
در آن زمان، دولتهایی با عنوان ابردولتهای باستانی در این زمینه فعال بودند. به ویژه در عصر کورش هخامنشی این امر در ایران بسیار مورد توجه قرار می گرفت، در نتیجه منجر به پرورش دریانوردان و مهندسان برجسته ای در این زمینه شد که در آن زمره می توان به مهندس ارتاخه ایرانی اشاره کرد که سازنده کانال سوئز میباشد. پس از آن با ظهور اسلام، سلطه ایران بر دریا کاهش یافت و شرایط به گونه ای پیش رفت که کشورهایی چون هلند، پرتغال و انگلستان بر دریاها تسلط یافتند. پس از آن با ظهور نظریه دریای آزاد، در ایران نیز صنعت کشتیسازی و دریانوردی رشد پیدا کرد و در دوره نادرشاه افشار باوجود محدودیتهای انگلستان، نخستین کارخانه کشتیسازی در کشور تأسیس شد.
اکنون با گذشت صدها سال از توسعه قانون 1601 انگلستان، این قانون پیش از هر قانون دیگری در زمینه حقوق و بیمه دریایی مورد استفاده قرار می گیرد. پس از آن قانون بیمه دریایی 1745 ایجاد بیمه حمل ونقل دریایی را که در آن مورد بیمه هیچ سودی نداشت، منع کرد و در واقع این اولین تلاش برای ایجاد یک قانون جامع و کامل در زمینه بیمه حمل ونقل دریایی در انگلستان می باشد. این قواعد بطور کامل در قانون 1901 مشخص گردیدند.
باتوجه به اینکه بیمه های حمل ونقل و به ویژه بیمههای دریایی روز به روز جایگاه محکم تری در بازار بین المللی مییابند در نتیجه لزوم شناخت بیمه دریایی و بررسی وضعیت این صنعت در بازار بین المللی اهمیت بسیار بالایی مییابد. در ادامه به بررسی وضعیت این صنعت در سال2014 و 2015 میپردازیم.
مروری بر صنعت بیمه دریایی در سال 2014
در سال 2014، بازارهای بیمه دریایی بهدلیل مازاد ظرفیت چند ساله در این بخش و سایه طولانی سانحه کشتی کوستا کونکوردیا مربوط به دو سال قبل، تا حدودی در فضایی غیرامیدوارکننده باقی ماندند.
ژانویه گذشته، لاشه فیزیکی کشتیای که اکنون مشهورترین کشتی تفریحی دنیا به حساب میآید با موفقیت از صخرههای ساحلی Giglio بیرون کشیده شد، اما در مفهومی استعاری اثر شوم آن هنوز هم بر تصویر این صنعت باقیست. در حالی که مشخص است هزینه کلی - این حادثه - شامل چه مواردی خواهد بود، محتمل است که مبلغ صورتحساب نهایی بسیار بالا باشد.
براساس اطلاعات شرکت اپراتور Costa Crociere، آخرین تخمین حدود 1/5 بیلیون پوند 2 - بیلیون دلار - میباشد. فراتر از شرکتهای بیمه- که شامل کلوپ Standard، Steamship Mutual، XL، RSA، Allianz، Generali و Gard میشود - عواقب و پیامدهای این سانحه بسیاری دیگر را تحت تأثیر قرار داده است.
بعنوان مثال، International Group اذعان میدارد که تمدید قراردادهای بیمه اتکایی این گروه، ناگزیر تحت تأثیر مشکلات ادامهدار سال سیاسی 2011 - 2012 بوده، که منجر به از دست دادن کشتی کوستا کونکوردیا و همچنین Rena شد. این دو حادثه، تاکنون اولین و سومین ادعای خسارت بزرگ این صندوق میباشند.
با در نظر گرفتن کلیه کلوپها که اکنون افزایشهای کلی سال 2015 خود را اعلام نمودهاند، متوسط افزایش %3/31 میباشد. در مقایسه با متوسط مقدار %7/9 مربوط به سال 2014 و متوسط افزایش %5/8 در سال 2013، مشخص است که روند کاهشی میباشد.
حق بیمه در سال 2014
مجموع حق بیمه های دریایی جهانی در سال 2014 نسبت به سال قبل %1/7 کاهش یافته است، از 34/5 بیلیون دلار در سال 2012 به 34/2 بیلیون دلار. در سالهای 2011 - 2013 نیز، با رفع اثرات ناشی از طوفان Sandy، نسبت ضرر - loss ratio - مشابهی حاصل شد.
هرساله الگوهای طرح ادعای خسارت تغییر کرده و بعید است که هزینههای آنها کاهش یابد. نتایج حاصل در مناطق مختلف متفاوت میباشد، در برخی مکانها نتایج مناسب بوده و در برخی دیگر اوضاع رو به وخامت است. درهرحال آینده نامشخص است و بهاحتمال زیاد شرایط دشوار ادامه خواهد داشت.
در گزارش اخیری که توسط اتحادیه بین المللی بیمه دریایی منتشر شده، آمده است که میزان حق بیمه دریایی سال به سال 1/7درصد کاهش یافته است و در سال 2013 میلادی به رقم 34.2میلیارد دلار رسیده است. این در حالی است که سطح امنیت در دریاها افزایش داشته است. اتحادیه بین المللی بیمه دریایی با انتشار بیانیه ای خبر از کاهش نرخ حق بیمه در این صنعت خبر داد.
شکل :1 حق بیمه دریایی 2008 - 2013
همچنین در گزارش این اتحادیه آمده است که میزان حق بیمه در این صنعت در اغلب کشورهای جهان ثابت باقی مانده اما کاهش حداقلی را در منطقه آسیا پاسفیک تجربه کرده است. اکنون انتظار می رود میزان خسارت های اصلی در سال 2014 به رکورد جدیدی دست یابد و کاهش پنج درصدی را در کل هزینه ها تجربه کند. در این سال اتحادیه اروپا همچنان توانسته اکثریت حق بیمه دریایی را به خود اختصاص دهد و این بازار را در دست بگیرد.
این اتحادیه در حال حاضر 52/6 درصد کل حق بیمه دریایی را در اختیار دارد؛ این بدان معناست که اروپا 17/9 میلیارد دلار از 34/2 میلیارد دلار را پرداخت کرده است. در حقیقت طبق این گزارش می توان گفت که بازار اروپا بر بازار جهانی بیمه دریایی تسلط دارد؛ 62 درصد از این رقم در بریتانیا رقم خورده است که با افزایش سالانه 2/25 میلیارد دلاری مواجه بوده است. در این گزارش، اندازه و ارزش بیمه کشتی ها، ارزش واقعی بیمه کالا کشتی ها و تهدیدهای جغرافیای سیاسی از عوامل کاهش حق بیمه دریایی در جهان عنوان شده است.
طبق گزارش ها، خدمات بیمه ای علاوه بر حفظ پوشش سرمایه صاحبان تجارت که مستقیما در معرض خطرات قرار دارند، در مواقعی نیز پوشش تأمین را برای مسئولیت صاحبان کشتی ها و متصدیان حمل و نقل در برابر اشخاص گوناگون فراهم می کند. آلوده کردن آب ها و محیطزیست، تصادف با کشتی های دیگر و یا برخورد با تاسیسات بندری و فراساحلی از جمله مواردی است که موجب ایجاد مسئولیت برای صاحب کشتی می شود. میزان این خسارات گاه آنچنان سنگین است که جبران آن از حدود امکانات مالی صاحبان کشتی ها خارج است.
پنج ویژگی صنعت بیمه دریایی در سال 2015
در سال 2015 مازاد ظرفیت همچنان نرخها را پایین نگه داشته است، در حالیکه تازهواردان بازارهای نوظهور نیز بر مشکلات خواهند افزود. از اوایل دهه 2000، یک هجوم سرمایه، قیمت اکثریت خطوط را به پایینترین سطح خود رساند، و در مقایسه همین وضعیت بخصوص شدیدتر در بیمه اتکایی اتفاق افتاد. در همین اثنا، نرخ بهره پایین برخی از سرمایهگذاران را بر آن داشت تا جهت کسب بازده، به ابزارهایی مانند اوراق قرضه سوانح روی آورند که جایگزینی برای بیمه اتکایی سنتی محسوب میشود.
