بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله به بررسی یکی از نقاط ضعف صادرات پسته ایران که به رقیبان فرصت جایگاهیابی داده است، یعنی تمرکز بر صادرات فلهای و عدم توجه به پسته بستهبندی، میپردازیم. بررسی خواهیمکرد که چگونه صادرات فلهای پسته، ارزش افزودههای اقتصادی زیادی را از کشور خارج و سود کلانی را نصیب کشورهایی میکند که پسته ایرانی را بستهبندی کرده و مجدداً صادر میکنند. به ارزشهای چندبعدی صادرات پسته به صورت بسته-بندی میپردازیم.
همچنین کشورهای دیگری را که با قدمت بسیار کم در تولید پسته، با بستهبندی مناسب توانستهاند جایگاه خوبی در بازار جهانی بیابند ارزیابی میکنیم. هدف این مقاله، مقایسه میزان ارزشآفرینی، سودآوری و جایگاهسازی صادارت پسته فلهای و پسته بستهبندیشده است. نگرش دولت و بازیگران این صنعت مورد نقد قرارگرفته و علل تمایل فعلی برای صادرات پسته به صورت فلهای بررسی میشود. اثرات بستهبندی حرفهای در بازیابی جایگاه ممتاز پسته ایران یا به عبارتی برندسازی مجدد پسته ایران در بازارهای پسامدرن جهانی که مشتریان یا مصرفکنندگان فاکتورهای متغیری برای انتخاب برند و وفاداری به آن دارند را تحلیل میکنیم.
مقدمه
مساله اصلی این مقاله بیان این سوال است که به چه میزان صادرات پسته ایران به صورت فلهای در از دست رفتن جایگاه مستحکم گذشتهاش در بازارهای جهانی نقش داشته است؛ و چرا کماکان تولیدکنندگان ایرانی به طور حرفهای به سمت تولید پسته با بستهبندیهای استاندارد و جذاب که توانایی تولید برندهای قدرتمند و ماندگار داشته باشند نمیروند.
پسته از سالیان بسیار دور به عنوان یکی از نابترین محصولات کشاورزی ایران شناخته میشد. ایران مهد پسته است اما چندسالی است که کشورهای دیگری هم به به طور جدی وارد این صنعت شدهاند. ایران برای سالهای سال در جایگاه نخست صادرات پسته قرار داشت اما متاسفانه در سالهای اخیر شاهد سست شدن پایگاه محکم گذشته و ظهور رقبای تازه همچون امریکا بودهایم.
در حال حاضر امریکا تولیدکننده اول پسته دنیاست و ایران در جایگاه دوم قرار دارد، اما ایران رتبه اول صادرات پسته را دارد و امریکا در جایگاه دوم قرار دارد. اما بسیاری از کارشناسان پیشبینی رتبه اول امریکا در صادرات پسته برای سالهای آینده را کردهاند.
میزان تولید پسته امریکا در سال گذشته حدود 270هزار تن بودهاست و کارشناسان اتحادیههای پسته امریکا پیشبینی تولید سالانه 450هزار تن تا سال 2019 را کردهاند. ایران در سال گذشته حدود 150هزار تن تولید پسته داشت و برای سال جاری پیشبینی 270هزار تن شدهاست. این درحالیاست که امریکا به طور متوسط سالانه 50درصد محصول پسته خود و ایران 80درصد محصول پسته خود را صادر میکند و از این آمارها می-توان این نکته را دریافت که امریکا در سالهای آینده میتواند بازارهای جهانی را از ایران بگیرد.
در حالیکه میتوان گفت بستهبندی مناسب و با کیفیت و استانداردهای روز دنیا یکی از شروط اصلی رونق صادرات غیرنفتی ایران می باشد، اما محصولات کشاورزی به دلیل نبود بستهبندی یا استفاده از بستهبندی غیراستاندارد، و صادرات فلهای نه تنها دچار کاهش ارزآوری شدهاند بلکه جایگاه و برند خود را در بازارهای بین المللی از دست داده و با نام و برند کشورهای دیگر در بازار جهانی عرضه میشوند که این امر در سالیان آینده گریبان اقتصاد کشاورزی ایران را خواهدگرفت. اوج این معضل در محصولات ممتازی که بخش عمده ای از صادرات غیرنفتی ما را تشکیل میدهند بیشتر نمایان میشود که در این مقاله به یکی از آنها یعنی پسته می-پردازیم.
مزایای بهداشتی و کیفی بستهبندی محصول پسته
محصولات کشاورزی، شرایط بسیاری خاصی را چه در مرحله کاشت، چه در مرحله برداشت و چه در مرحله بستهبندی میطلبند. پسته نیز از این قاعده مستثنی نیست و به جرات میتوان گفت که حساسیتهای بیشتری در تولید و فرآوری آن لازم است. پس از تولید و فرآوری پسته، این محصول باید در شرایط مناسب و استانداری نگهداری شود. چرا که در صورت عدم رعایت استانداردهای محیطی و محافظتی، قارچ ها و باکتریهای بسیار مضری شروع به رشد در محصول میکنند.
احتمال بروز این مشکل در محصولاتی که به صورت فلهای عرضه میشوند به مراتب بیشتر است. خصوصا وقتی برای عرضه در بازارهای جهانی باشد. هنگامیکه پسته را به صورت فلهای به کشورهای دیگر صادر میکنیم، به راحتی در معرض رطوبت و آفتهای ناشی از تغییرات آب و هوایی قرار خواهدگرفت. در بسیاری از موارد صادرکنندگان پسته، با افزایش میزان قارچ افلاتوکسین1 پسته در طی ارسال به کشور مقصد، مخصوصا در صادرات دریایی، مواجه شدهاند. همچنین مدت زمانی که میتوان پسته عرضهشده به صورت فلهای را مصرف کرد بسیارکم است و به مرور زمان از طعم، کیفیت و تازگی محصول کم میشود.
امروزه پسته عمدتا از طریق قوطی و سلفون2 بستهبندی میشود. استانداردهای کیفی که در این بسته-بندیها باید رعایت شوند، نقش بسیار مهمی در حفظ کیفیت محصول دارند. بستهبندیهای وکیوم شده3 به مراتب بیشتر از بستهبندیهای معمولی، به حفظ کیفیت پسته کمک میکنند. هنگامیکه پسته به صورت بسته-بندی به کشورهای دیگر صادر میشود، هم صادرکننده و هم واردکننده نگرانی بابت کاهش کیفیت و رشد آفت-ها ندارند. چرا که نه تنها امکان نفوذ رطوبت، رشد باکتریها و اثرات آبوهوایی کاهش مییابد بلکه احتمال سرایت آفت از پستههای مبتلا به پستههای سالم کاهش مییابد. همچنین، میتوان پسته بستهبندیشده را برای مدت قابلتوجهی در انبار نگهداریکرده و در مدت زمانی طولانی به بازار عرضهکرد و مصرفکننده نهایی نیز از کیفیت محصول مصرفی خود مطمئن باشد.
