بخشی از مقاله
چکیده
تنوع در وزن دانه درگونه هاي گیاهی شایع است. وزن بذریک صفت فیزیکی موثر بر بنیه بذر می باشد که درصد سبز شدن در مزرعه خصوصا در شرایط تنش را تحت تاثیر قرار می دهد. دراین مطالعه تنوع وزن دانه در بذر لوبیاي ارئه شده به کشاورزان و پیامدهاي آن بر بنیه اولیه در واریته اختر در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. تیمارها شامل ضریب تغییرات وزن بذر - - CVSW لوبیا، واریته اختردر سه سطح - 0,034 0,0204 و - 0,044 بود.
نتایج نشان داد که ضریب تغییرات وزن بذر، بنیه اولیه را بطور معنی داري تحت تاثیر قرارمی دهد. بطوریکه با افزایش ضریب تغییرات وزن دانه، میانگین مدت سبز شدن را بطور معنی داري افزایش و ضریب یکنواختی سبزشدن، درصد سبزشدن، طول ساقه چه، وزن خشک ساقه و ریشه چه، وسطح برگ و وزن خشک برگ را به عنوان مهمترین شاخص هاي بنیه اولیه گیاه بطور معنی داري کاهش داد. با توجه به نتایج فوق، ضریب تغییرات وزن بذر را می توان یک ابزارآسان و سریع در انتخاب توده بذر جهت افزایش دقت در خرید بذر مطلوب براي کاشت به کشاورز معرفی کرد.
مقدمه
وزن بذریکی از صفات فیزیکی مهم بذراست که ازمحیط تأثیرپذیرفته وبه صورت ظاهري نیزقابل رؤیت می باشد . - 4 - وزن بذر به دنبال تنش خشکی در طول دوره پرشدن بذر دچارتغییرات شدید می گردد - . - 1 بذرهاي درشت تربه دلیل داشتن موادغذایی بیشترباعث ایجاد گیاهچه هاي قویتري قبل ازاستقرارکامل گیاه می شوند - . - 3 اگرچه در فرایند بوجاري درصد قابل توجه اي از بذرهاي ریز از توده بذر حذف می شود؛ اما بارها مشاهده شده که بذر خروجی از دستگاه بوجاري به دلیل تاکید بر خروج بذر هاي سالم، داراي نوسانات قابل توجهی از نظر اندازه و وزن می باشد. نوسانات وزن بذر، بنیه اولیه را در مزرعه بشدت تحت تاثیر قرار می دهد. نوسانات وزن بذر، سرعت سبز شدن و در نهایت یکنواختی سبزشدن را متاثر می سازد. اگر بتوان روش ساده اي براي مطالعه تاثیر اندازه بذر بر بنیه اولیه ارائه کرد؛ می توان به کشاورزان در خرید بذر مناسب کمک کرد.
به نظر می رسد براي ارزیابی اندازه بذر بر بنیه اولیه گیاهچه بتوان از ضریب تغییرات اندازه بذر استفاده کرد. ضریب تغییرات یک معیار مهم آماري است که براي اندازه گیري توزیع دادههاي آماري به کار میرود؛ که از تقسیم انحراف معیار بر میانگین بدست می آید. به عبارت دیگر ضریب تغییرات، میزان پراکندگی به ازاي یک واحد از میانگین را بیان میکند. ضریب تغییرات بی بعد است به همین دلیل آمار مناسبی براي مقایسه دادههاي آماري که واحدهاي مختلفی دارند، می باشد و زمانی که میانگین صفر نباشد می- توان از این ضریب استفاده کرد. ضریب تغییرات وزن - CVSW - یک صفت سهل الوصول است که کشاورز می تواند به سادگی آن را با مشاهده بذر متوجه شده و یا براي دقت بیشتر آن را بدون نیاز به امکانات آزمایشگاه محاسبه کند.
نوسانات وزن بذر کمتر در فرآیند بوجاري و خرید بذر مورد توجه قرار می گیرد درصورتیکه قسمت قابل توجهی از تلفات بذر در مزرعه خصوصا در شرایط تنش، به دلیل بذر هاي ریز تر و درشت تر از حد نرمال می باشد، بطوریکه بذر هاي کوچکتر از حد اپتیمم یا داراي جوانه زنی کشنده هستند که پس از جوانه زنی در زیر خاك تلف می شوند یا بدلیل تاخیر در سبز شدن بوته هاي کوچکی تولید کرده و در فرآیند رشد در زیر بوته هاي بزرگترباقی مانده و از رشد کافی براي تولید عملکرد باز می مانند. هدف از این تحقیق بررسی امکان معرفی ضریب تغییرات وزن بذر به عنوان یک شاخص سهل الوصول براي سهولت انتخاب بذر مناسب جهت افزایش یکنواختی سبزشدن در مزرعه جهت جلوگیري از کاهش محصول می باشد.
مواد و روش
به منظور بررسی تاثیر عدم یکنواختی وزن بذر بر بنیه اولیه بذر توده اي از بذر لوبیا رقم اخترانتخاب و آزمایشی در قالب طرح بلوك کامل تصادفی در شرایط گلخانه در 4 تکرار انجام شد. تیمار ها شامل ضریب تغییرات بذر - CVSW - در3 سطح 0,020 - 0,034 و - 0,044، صفات درصد سبزشدن - - 5، میانگین مدت سبز شدن - 5 - و ضریب یکنواختی سبزشدن - 2 - - CUE - و طول ریشه چه و ساقه چه براساس فرمول هاي زیر اندازه گیري شد.
: EP درصد جوانهزنی
: N بذرهاي جوانهزده
: S تعداد کل بذر
:MTE میانگین مدت زمان جوانهزنی
:Ti تعداد ساعات پس از شروع جوانه زنی
:Ni تعداد بذرهاي جوانه زده در زمان
:n تعداد بذور جوانهزده در هر روز
وزن خشک ریشه چه، ساقچه و برگ، با قرار دادن نمونه در آون با دماي 70 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت اندازه گیري شد.
نتایج
ضریب تغییرات وزن دانه - CVSW - بنیه اولیه را بطور معنی داري تحت تاثیر قرارمی دهد. بطوریکه با افزایش ضریب تغییرات وزن دانه، میانگین مدت سبز شدن را بطور معنی داري افزایش و یکنواختی سبزشدن، درصد سبزشدن، طول ساقچه، وزن خشک ساقه و ریشه چه، وسطح برگ و وزن خشک برگ را به عنوان مهمترین شاخص هاي بنیه اولیه گیاه بطور معنی داري کاهش می دهد - جدول. - 1 مقایسه میانگین نشان داد که با افزایش ضریب تغییرات وزن بذر صفات فوق کاهش یافت، بطوریکه با افزایش ضریب تغییرات وزن بذر - - CVSW از0.020 به 0.034 ، درصد سبزشدن از 85 به 69,79 درصد کاهش یافت - شکل. - 1 میانگین مدت سبز شدن نیز با افزایش ضریب تغییرات وزن بذر - - CVSW از2 به 2,5روز افزایش یافت
یکنواختی سبز شدن نیز کاهش یافت بطوریکه در توده اول که کمترین ضریب تغییرات وزن بذر - - CVSW را داشت، یکنواختی سبز شدن8.01 و با افزایش ضریب تغییرات وزن بذر - - CVSW، به 6,31 رسید - جدول . - 2 طول ساقه به عنوان یک صفت مهم در سرعت استقرار گیاه جهت استیلا برعلف هاي هرز با افزایش ضریب تغییرات وزن بذر - - CVSW از 13,46 به 10,70 سانتی متر کاهش یافت - جدول . - 2 سطح برگ و وزن خشک برگ نیز با افزایش ضریب تغییرات وزن بذر - CVSW - به دلیل تاخیردر خروج از خاك کاهش یافت
شکل:1 تاثیر ضریب تغییرات وزن بذربردرصد سبز شدن بذر لوبیا رقم اختر - 1 ، 2 و 3 بترتیب معادل 0,034 0,020 و 0,044 است -
شکل:2 تاثیر ضریب تغییرات وزن بذربرمیانگین مدت سبز شدن بذر لوبیا رقم اختر - 1 ، 2 و 3 بترتیب معادل 0,034 0,020 و 0,044 است -
جدول:1 جدول تجزیه واریانس تاثیر ضریب تغیرات وزن بر صفات بنیه اولیه لوبیا
