بخشی از مقاله
چکیده
شهر خرم آباد به دلیل واقع شدن در یک موقعیت جغرافیایی خاص، شرایط توپوگرافی و سامانه های اقلیمی موثر بر منطقه از اقلیم نسبتا گرمی برخوردار است. به طوری که هوا در گرمترین ماه سال نیز گاهی از 39/6 هم فراتر می رود. به همین جهت شرایط زیست اقلیمی ویژه ای را به خود اختصاص داده است، لذا لزوم بررسی شرایط اقلیمی در رابطه با طراحی جهت ساختمان ها در فصول سرد سال برای کاستن مشکلات مربوطه ضروریست که در این رابطه با استفاده از داده های هواشناسی سینوپتیک وضعیت زیست اقلیمی شهر خرم آباد مورد بررسی قرار گرفت.
به طور کلی براساس جداول چهارگانه ماهانی در شرایط اقلیمی خرم آباد مجموعه های ساختمانی بهتر است که دارای بافت متراکم و فشرده باشند و در رابطه با فاصله بین ساختمان ها باید فاصله بین آنها بر اساس سایه تعیین شود. از لحاظ شکل گیری ساختمان ها باید جهت شمالی - جنوبی داشته باشند، یعنی محور طویل تر ساختمان در جهت شرقی- غربی باشد تا امکان بهره گیری حداقل از انرژی تابشی خورشید در مواقع گرم سال فراهم گردد. ابعاد پنجره ها باید مساحتی در حدود 25تا40 درصد مساحت نمای ساختمان را داشته باشد . مصالح ساختمانی دیوارهای داخلی و خارجی و بام ها بایستی سنگین و با زمان تاخیر بیش از 8 ساعت باشد و همچنین محلی برای خوابیدن در فضاهای آزاد در طی 2ماه از سال لازم می باشد.
-1 مقدمه
امروزه اهمیت و ضرورت توجه به شرایط اقلیمی در طراحی و ساخت کلیه ساختمان ها، بخصوص ساختمان هایی که به طور مستقیم مورد استفاده انسان و موجودات زنده قرار می گیرد، ثابت شده است - توسلی،. - 1360 توجه به خصوصیات اقلیمی و تاثیری که این خصوصیات در شکل گیری ساختمان می گذارند از دو جهت حایز اهمیت است.
از یک سو ساختمان های هماهنگ با اقلیم یا ساختمان هایی با طراحی اقلیمی، از نظر آسایش حرارتی انسان کیفیت بهتری دارند. شرایط محیطی اینگونه ساختمان ها سالم تر و بهتر است، تنوع و تغییر روزانه و فصلی نور، حرارت و جریان هوا در این ساختمان ها فضاهای متنوع و دل پذیری ایجاد می کند. از سوی دیگر هماهنگی ساختمان ها با شرایط اقلیمی موجب صرفه جویی درمصرف سوخت مورد نیاز جهت کنترل شرایط محیطی اینگونه ساختمان ها می شود - کسمایی، . - 1387 در شکل گیری شرایط آسایش انسان از دید اقلیمی چهارعنصر اقلیمی: دما، رطوبت، باد و تابش نقش عمده تری دارند.
در میان این عناصر اقلیمی، دما و رطوبت تاثیر بیشتری در راحتی و سلامتی انسان دارند و به این علت بیشتر مدل ها و شاخص های سنجش آسایش انسان بر پایه همین دو عامل استوارند - جهانبخش، . - 1383 در حال حاضر مطالعات زیست اقلیم انسانی به عنوان پایه و اساس بسیاری از برنامه ریزی عای عمران ناحیه ایی؛ به خصوص در زمینه مسائل شهری و سکونتگاهی قرار گرفته و نتایج حاصل از آن در اسکان بشر در مناطق جدید و نیز توسعه سکونتگاههای موجود بهره برداری می شود - جهانبخش، . - 1384
با توجه به اینکه فعالیت های روزمره انسانی معمولا در در دو فضای باز و محصور صورت می گیرد تاثیر شرایط اقلیمی نیز بر فیزیولوژی انسانی در این دو متفاوت می باشد. به طوری که که در فضای آزاد عناصر مختلف اقلیمی، از قبیل دمای هوا، رطوبت، جریان هوا، تابش آفتاب و بارندگی به زور مستقیم بر انسان تاثیر می گذارند و تنها عامل جدا کننده بدن انسان از شرایط محیطی، نوع لباس و میزان فعالیت وی می باشد، مضاف بر این که شرایط اقلیمی محیط های باز تاثیر زیادی در شرایط اقلیمی محیط داخل ساختمان دارد.
بنابراین بدیهی است که در ایجاد محیطی مناسب و سالم برای فعالیت انسان، تامین نیازهای حرارتی انسان در هر دو نوع فضای یاد شده ضروری است - کاویانی، . - 1372 اغلب شکل هایی که امروزه برای ساختمان ها استفاده می شود، از نظر ایجاد شرایط درون ساختمان ها کارایی لازم را ندارند. متخصصان ساختمان سازی روزبه روز بیشتر از این موضوع آگاهی پیدا می کنند و چنانچه در برنامه ریزی زمین دقت لازم اعمال گردد، حتی در اقلیم های بسیار نامساعد می توان از طریق سازه و شکل ساختمان و محیط خارجی نزدیک ساختمان مصرف انرژی را پایین نگه داشت.
برنامه ریز باید از رابطه بین مصرف انرژی و اقلیم محلی، به خصوص اگر بخواهد هزینه را برای مصرف کننده به حداقل برساند. آگاهی داشته باشد - سم ، . - 1997 بنابراین استفاده از نیروهای طبیعی در ساختمان، به صرفه جویی در مصرف سوخت و مهمتر از آن افزایش کیفیت آسایش و بهداشت محیط مسکونی و سالم سازی محیط زیست منتهی می شود.
طراحی مسکن بر اساس شرایط آب و هوایی یک منطقه اولین خط دفاعی در مقابل عوامل خارجی ساختمان است - قبادیان وفیض مهدوی، . - 1372 در راستای این نگرش اقلیمی، پژوهش حاضر طی یک دوره آماری 54 ساله به محاسبه عناصر اقلیمی موثر در معماری شهر خرم آباد، می پردازد. که هدف از این بررسی دستیابی به دستورالعمل هایی جهت آسایش و طراحی محیط مسکونی است. اگر برنامه ریزی بر پایه شاخص های آسایش و معماری همساز با اقلیم انجام گیرد، در تمام فصول به طور طبیعی و با کمترین نیاز به سیستم های مکانیکی گرمایشی و سرمایشی، شرایط در حد آسایش انسانی باقی می ماند.
-2 مواد و روش ها
در این پژوهش، که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. اطلاعات و داده ها نیز از جداول و سالنامه های آماری مربوط به ایستگاه هواشناسی شهر خرم آباد، جمع آوری شده است. داده های به کار رفته در این تحقیق، میانگین حداقل و حداکثر ماهانه دما، رطوبت نسبی حداقل و حداکثر، میانگین مجموع بارش ماهانه و میانگین جهت و سرعت باد غالب است. که بر پایه روش ماهانی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و در پایان الگوی معماری متناسب با اقلیم محل مشخص گردید.
-1-2 محدوده مورد مطالعه
خرمآباد مرکز شهرستان خرمآباد و استان لرستان است. این شهرستان از شمال به شهرستان سلسله، از شمال شرق به شهرستان بروجرد، از شرق به شهرستانهای دورود و الیگودرز، از جنوب به شهرستان اندیمشک و از غرب و جنوب غرب به شهرستانهای دوره و پلدختر محدود میشود. خرمآباد در مختصات 48٫33 شمالی و 35٫48 درجه شرقی و در ارتفاع 478٫11 متری از سطح دریا قرار دارد. این شهر دارای آب و هوایی مدیترانهای معتدل و نیمه مرطوب است، و دارای میزان بارندگی بسیار،خصوصاً در بهار میباشد. وجود منابع آبهای زیر زمینی و چشمههای درون شهر از نکات قابل توجه در جغرافیای شهر خرمآباد است.موقعیت شهر خرم آباد در شکل 1 نشان داده شده است.
-3 مبانی نظری
1-3 طراحی اقلیمی
صرف وجود یک شهر بر اقلیم محل تاثیر می گذارد و همراه با تغییر شهر، اقلیم آن نیز تغییر می کند - علیزاده و دیگران . - 1384 برخی از عناصر و ویژگی های طراحی شهری، نظیر: تراکم ساختمانی و فرم شهر می تواند مصرف انرژی را در نواحی شهری کاهش دهد و بر اقلیم محل، تاثیر بگذارد - جانسون . - 2006 عنوان طراحی اقلیمی از حرفه ساختمان سازی فراتر رفته و مورد توجه عام قرار گرفته است. مطلب مهم برای درک ارزش معماری هر عصر و منطقه ای، دانستن چگونگی مطابقت ساختمان با اقلیم خاص آن منطقه است.
چگونه ساختمان از آفتاب، نسیم و فضای سبز استفاده می برد و چگونه معمار، یک اقلیم آب و هوایی کوچک می آفریند. همه اینها دلیل و نشانه ای از مهارت و اشراف طراح است. به طور کلی، درک موضوع طراحی اقلیمی چندان دشوار نیست. آسایش فیزیکی و کالبدی انسان در ساختمان، حاصل توازن انرژی انرژی بین ما و فضای اطراف است. زمانی که طراح، شرایط آب و هوایی محل را شناخت، اصول طراحی اقیمی را که مناسب آن آب و هواست، میتواند انتخاب و با یکدیگر مقایسه کند - واتسون، . - 1380
