بخشی از مقاله
چکیده:
با نگاه به گذشته ومطالعه علم باستان وتکنیکهای معماری سنتی درمی یابیم که گذشتگان مادرامرطراحی ساختمانها وبناهای شهری همواره به بحث ذخیره انرژی واستفاده بهینه ازانرژی تاکیدداشته که این امرمتأثرازتوجه به اقلیم منطقه بوده است.درخانه های تاریخی شهرهای سردسیرشاهدبرآنیم که چگونه ازمنابع نوروانرژی استفاده کرده اندکه کمترین اتلاف راداشته باشند،حال آنکه شاهدهستیم درطراحی خانه های مسکونی معاصرازمنابع علمی و الگوهای طراحی سنتی فاصله گرفته وکمترین استفاده ازمنابع پایدارراداریم.دراین مقاله به پارامترهای اقلیمی موثردرطراحی خانه های مسکونی دراقلیم سرددرراستای بهینه سازی مصرف انرژی پرداخته شده است.لذادراین راستا ازتکنیک مطالعه اسنادی جهت گردآوری داده ها استفاده شده وهم چنین برای آنالیزوتحلیل داده ها،روش توصیفی،تحلیلی بکارگرفته شده است.نتایج حاصل ازاین مقاله ارائه ویژگی های طراحی خانه های مسکونی دراقلیم سرداست بطوریکه تکنیک والگوهای گذشتگان رادرطراحی مسکن بکارگرفته شوند.
کلمات کلیدی : اقلیم سرد، معماری پایدار، خانه مسکونی، انرژی، معماری سنتی
-1 مقدمه
باگذر زمان و برپایی تمدن های مختلف با فرهنگهای متنوع، معماری بناها دستخوش تغییر وتحول بوده و اشکال متفاوتی به خود دیده است. کشورایران نیز با دارا بودن تمدن بسیار کهن از دیرباز درزمینه معماری همواره سرآمدمعماری جهان بوده و سبکها و شیوه های مختلفی را برای ساخت بناها متناسب با اقلیم و محیط منطقه به جا گذاشته است. معماران ایرانی به جهت فراهم آوردن رفاه و آسایش اهالی ساکن در بنا به توجه و اهمیت دادن به کوچکترین نیازهای وی پرداخته وخلاقیت های شگفت آوری را به جهان معماری ارائه نموده است که همتا ندارد که این امر مهم فقط به دلیل فرهنگ غنی وهنر بالای ایرانیان بوده است.
یک امر کلی که تقریبا در رابطه با کلیه ساختارهای سنتی ایران صدق میکند، همگونی آنها و محیط مسکونی با عوامل اقلیمی است. بافت شهری، فرم بنا و نوع مصالح درهریک از این مناطق در تطبیق کامل با شرایط اقلیمی می باشند. - قبادیان،. - 1384با آغاز قرن هفتم میلادی و نفوذ اسلام درمنطقه، تغییرات مهمی درروند معماری و صنعت شهرسازی رخ داده است و با ماهیت عمیق فلسفی خود، یک سری نو آوریهایی را در زندگی اجتماعی شهرها به ارمغان آورده است. فرهنگ اسلامی، تاثیرخود را برمعماری دینی و اجتماعی نشان داده و در شکل گیری محیط مسکونی و فضا بندی خانه ها، بی تاثیر نبوده است. سازمان فضایی خانه تاریخی، دردرون خودضمن حفظ مقادیر متنابهی از دانش معماری پیش از اسلام، موجب تکامل دانش سازمان یابی فضا در دوران پس از اسلام نیز شده است - عبدالحسینی، . - 1390
معماری دوران اسلامی،ایرانی را به جرأت میتوان یکی از بهترین و اصولی ترین شیوه طراحی متناسب با فرهنگ و اقلیم در ایران دانست.هرچند در زمان حاضر بازگشت به شیوه ساختمانی سنتی میسر نخواهد بود زیرا نیازها و خواسته های انسان از بنا با گذشته متفاوت بوده ونحوه زندگی گذشتگان جوابگوی شرایط زندگی امروزی ما نخواهد بود.ولی مطالعات اقلیمی و روش های ساخت سنتی به معماران امروزی کمک میکند تا با روش های طراحی آشنا شوند و با آمیزش اطلاعات و الگوهای سنتی و تکنولوژی جدید، بناهای همساز با اقلیم و پایدار را طراحی نمایند.این امر باعث جلوگیری از مصرف بی رویه انرژی های فسیلی و آلوده شدن بیشتر هوا و ازبین رفتن طبیعت میگردد.بنابراین معماران و سازندگان بناها باید تلاش نمایند که در جهت استفاده از عوامل اقلیمی وبرقراری دوباره ارتباط میان انسان و طبیعت، پاسخگوی نیازهای آسایشی و رفاهی باشند.
-2بیان مسأله
محیط زیست و در رأس آن مسکن و ساختمان ازابداعات و دست ساخته های بدیع و همیشگی انسان در هرفرهنگ و تمدنی بوده و هنوز از تازگی،شگرفی، مطلوبیت و پیچیدگی درتمام ابعاد برخوردار است.هدف اصلی از بررسی ساختمانهای مسکونی مناطق سردسیر،مشخص ساختن تاثیرات عواملی چون اقلیم و محیط در آنهاست که در فرم پذیری بناهای مسکونی و ساختمان سازی و شکل گیری شهرهای متفاوت با سایر اقلیم های ایران بوده است.واقعیت آشکار و هدف هر بررسی تاریخی این است که گذشته آمرزنده و شناخت آموزه های آن بسیار اساسی است و امروز و فردای هر جامعه در گذشته تاریخی آن نهفته است.مطالعه گذشته نه تنها دارای ارزش فلسفی است، بلکه بررسی آن از جمله باعث کشف پیچیدگی ها و پوشیدگی های تفکر، جریان های اجتماعی و فرهنگی انسانها و تفکرات و اعمال و باورهایشان می شود.همچنین تاریخ، امکان شناسایی عناصرپایدار از عناصر ناپایدار را ممکن میسازد - عبدالحسینی، . - 1390
یکی از نمادهای معماری پایدار، معماری سنتی ایران است که به موضوع های اکولوژیکی و کارایی انرژی، هم به لحاظ پایین بودن قیمت اولیه و هم به لحاظ پایین بودن قیمت جاری و کارکردی بنا، پاسخگو بوده است.مشکل اصلی در معماری معاصر ایران، قطع ارتباط میان معماری بومی و نیازهای مدرن است.ضروریست که تا روش های استفاده شده در معماری سنتی را به منزله سمبلی از راه حل های سبز یادآوری کرد و سپس، آنها را توسط پیشرفت های تکنولوژی عصرحاضر با دنیای جدید تطبیق داد.دلیل لزوم مرور راه حل های گذشته برای تطبیق با شرایط سخت آب و هوایی، این است که معماری آن روزها حاصل پروسه متداوم معماری بومی بوده است که از نسلی به نسل دیگر در طی زمان طولانی منتقل شده است و جایگاه و پیوستگی آنها توسط خطا و آزمایش طی صدها سالها آزمایش شده و جوابگوی تمامی نیازهای بشربوده است.
این مقاله بر آنست که ابتدا تعریف مختصری از معماری پایدار و ریشه های آن ارائه نموده، سپس به شناسایی عناصر و الگوهای معماری سنتی ایران در اقلیم سرد بپردازد و درنهایت با ارائه راه حل های مناسب جهت تطبیق الگوهای سنتی با معماری معاصر ایران، مشکل گشای روند طراحی امروزه بناها و راهنمایی برای استفاده بهینه از عوامل طبیعی در جهت پایداری بناها گردد.درابتدا باید واژه معنی و مفهوم پایداری را دانست و سپس پایداری رابا معماری درهم آمیخت تا به معماری پایدار رسید.هرچند دراین مقاله منظور از پایداری و معماری پایدار شناسایی الگوهای معماری ایرانی،اسلامی میباشد که خود نمادی از معماری پایدار درجهان میباشد.دهخدا پایداری را به معنای بادوام، ماندنی آورده است - دهخدا، ص . - 47معنای کنونی واژه پایداری که در این مقاله مدنظر میباشدعبارتست از »:آنچه که میتواند در آینده تداوم یابد.«
-1-2معماری اقلیم سرد
-1-1-2شرایط اقلیمی - درجه حرارت،رطوبت نسبی،بارندگی -
دوسلسله جبال البرز و زاگرس نواحی مرکزی ایران را ازسواحل دریای خزر درشمال و جلگه بین النهرین درغرب جدا میکند.این رشته کوهها اغلب برف گیر بوده و سرمای شدیدی برجو آن حاکم میباشد - قبادیان،. - 1384در نهایت میتوان کلیات شرایط اقلیمی را اینگونه بیان نمود که، درزمستان بسیار سرد و در تابستان دارای آب و هوایی معتدل میباشد.رطوبت هوا در این اقلیم کم بوده و بالاخره اختلاف بسیار زیاد درجه حرارت بین شب و روز از شرایط این اقلیم میباشد.دراین اقلیم دره ها در تابستان بسیارگرم و در زمستان معتدل اند.مقدار تابش آفتاب در تابستان نسبتا زیاد و در زمستان کم میباشد.
