بخشی از مقاله
خلاصه
دریچه های اطمینان - - Fuse gate برای اولین بار در کشور جمهوری اسلامی ایران بعنوان جایگزین دریچه های قطاعی بر روی سرریز سد ساروق نصب گردیده اند،که با نصب دریچه های مذکور ظرفیت ذخیره مخزن سد تا تراز تاج دریچه ها - mcm 10 حدود - %30 افزایش می یابد. این دریچهها بصورت کاملاً مجزا و مستقل در کنار یکدیگر بطور ردیفی بر روی آستانه سرریز برای مانع شدن از سرریز آب، استقرار مییابند.
هر دریچه مجهز به یک چاهک آبگیری می باشد که تراز ورود آب به داخل آن بالاتر از تراز تاج دریچه بوده و هنگامی که تراز آب به سطح مشخصی برسد، آب را تخلیه می کند. طرح دریچههای اطمینان - Fuse gate - به لحاظ اینکه این دریچهها از نظر اجرایی بسیار ساده و قابل ساخت در داخل کشور بوده و نیازی به تجهیزات برقی و مکانیکی نداشته و از نظر بهرهبرداری و نگهداری در مقایسه با دریچههای قطاعی بسیار راحتتر میباشد، حائز اهمیت است.
-1 مقدمه
- سد مخزنی ساروق - الغدیر - برروی رودخانه قره قیه که یکی از سرشاخه های رودخانه ساروق می باشد، احداث شده است. ساختگاه سد مخزنی ساروق در استان آذربایجان غربی در فاصله حدود 17/5 کیلومتری شمال شهر تکاب و 2 کیلومتری جنوب غربی روستای گوگردچی واقع شده است. هدف از اجرای سد مخزنی ساروق ، بهره برداری از آب رودخانه قره قیه برای تامین آب شرب، صنعت و کشاورزی شهرستان تکاب می باشد.
- سد مخزنی ساروق از نوع خاکی- سنگریزه ای با هسته رسی قائم با حداکثر ارتفاع سد از پی 67/5 متر،طول تاج 418 متر، عرض تاج 10 متر،حجم مخزن در تراز نرمال mcm 40 و دبی سیلاب 10000 ساله 614 متر مکعب بر ثانیه می باشد. آستانه سرریز سد ساروق به طول کلی 26 متر شامل 6 دریچه به طول و ارتفاع 3/5 و عرض 3/52 متر با 2 پایه 2/5 متری می باشد. بانصب دریچه های اطمینان بر روی سرریز سد مخزنی ساروق ضمن حفظ ظرفیت تخلیه سرریز ،حدود 10 میلیون متر مکعب - 30 درصد - نیز به حجم مخزن سد اضافه شده است.
- دریچه های اطمینان - Fuse gate - نوعی سازه فولادی یا بتنی می باشد که به صورت یک سیستم ساده و بدون نیاز به تجهیزات مکانیکی و برقی برروی تاج سرریز های آزاد نصب می گردد.با نصب این دریچه ها بدون نیاز به افزایش ارتفاع سد - عدم تغییر در تراز حداکثر مخزن - M.W.L، با حفظ ضریب ایمنی کافی می توان حجم مخزن و ظرفیت تخلیه سرریز را افزایش داد.
این سازه برای اولین بار در سال 1989 طراحی گردیده است،که برای اولین بار در کشور جمهوری اسلامی ایران توسط مهندسین مشاور آب و توسعه پایدار طی 4 سال مطالعه وهمکاری مشترک تحقیقاتی بر روی مدلهای آزمایشگاهی با شرکت هایدروپلاس از فرانسه برای سد مخزنی ساروق در استان آذربایجان غربی طراحی و مورد تائید و تصویب کمیته فنی شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی قرار گرفته است.
-2 سیستم دریچههای اطمینان سد مخزنی ساروق
-1-2 کلیات
دریچه های اطمینان - F.G - نوعی سازه فولادی یا بتنی می باشد که در مجموع بصورت یک سیستم ساده و بدون نیاز به تجهیزات مکانیکی و برقی همانند دیوارهایی کاملا"مستحکم به منظور نگهداری و ذخیره سازی آب بر روی تاج سرریزهای آزاد سد ها طراحی و نصب می گردد. - شکل - 1
-2-2مشخصات کلی دریچه های اطمینان - F.G -
دریچههای اطمینان - F.G - دارای مشخصات زیر میباشد: این دریچهها بصورت کاملاً مجزا و مستقل در کنار یکدیگر بطور ردیفی بر روی آستانه سرریز برای مانع شدن از سرریز آب، استقرار مییابند. به منظور جلوگیری از لغزش دریچه ها در شرائط نرمال و هر گونه چرخش قبل از ایجاد شرائط سیلابی، هر دریچه توسط بلوکهای بتنی ثابت بر سطح آستانه سرریز استقرار می یابد.
در قسمت تحتانی هر دریچه ،یک مجرای زهکشی به منظور تخلیه زه آبهای احتمالی وارد شده به مخزن تحتانی در شرائط کارکرد نرمال دریچه ها، تعبیه شده است.مطابق با شکل شماره - 2 - هر دریچه مجهز به یک چاهک آبگیری می باشد که تراز ورود آب به داخل آن بالاتر از تراز تاج دریچه بوده و هنگامی که تراز آب به سطح مشخصی برسد، آب را تخلیه می کند. - هر دریچه به طور منفرد مجهز به یک چاهک آبگیری در ترازهای مختلف خواهد بود - در زمان وقوع سیلاب های بزرگ، جریان از طریق چاهک آبگیری وارد محفظه تحتانی گردیده و منجر به ایجاد زیر فشار - uplift - می گردد که باعث بهم خوردن تعادل دریچه و واژگون شدن آن میشود. - شکل - 3
پس از واژگون شدن اولین دریچه ،چنانچه دبی سیلاب همچنان افزایش یابد و باعث افزایش تراز آب مخزن گردد،دریچه ها به ترتیب یکی پس از دیگری - بسته به رقوم چاهک آبگیری طراحی شده - واژگون می گردند. هر دریچه دارای یک تراز واژگونی می باشد که برای سیلاب خاصی طراحی می گردد.نحوه قرارگیری دریچه ها به لحاظ واژگون شدن اولین دریچه و دبی سیلاب طراحی بسته به نظر طراح و اهمیت سازه و سازه های پایین دست قابل تغییر است.واژگونی اولین دریچه سدمخزنی ساروق برای سیلاب 100 ساله طراحی شده است. - شکل - 4
