بخشی از مقاله
چکیده:
جهان امروز با مسائل و مشکلات بسیاری در زمینه محیط زیست روبرو می باشد که نه تنها زیست وسلامت انسان ها بلکه همه موجودات را در مخاطره قرار داده است . رشد شهرنشینی ، هجوم مردم به شهرها وتبدیل شهرها به کلان شهرها هرروز برمعضلات زیست محیطی جوامع بشری می افزاید. کلان شهر تهران نیز نه تنها از این امر مستثنی نمی باشد بلکه به عللی که تحلیل آنها در این مجال نمی گنجد - مانند عدم سیاست گذاری ومدیریت درست ، سودجویی عده ای ، عدم وجود فرهنگ مناسب و.... - سراشیبی تخریب را طی می نماید .
ما امروزه نیازمند نگرشی نو جهت یافتن راهکارهای مناسب برای جلوگیری از روند تخریب موجود یا حداقل کند نمودن آن می باشیم . این نگرش نو می تواند حتی استفاده از ابزاری مانند راه ها وخطوط ارتباطی باشد که سالیان سال در اختیار بشر قرار داشته است و خود یکی از عوامل تسریع ارتباطات دنیای نو ، مهاجرت به شهرها وآلودگی آنها می باشد .ایجاد سبز راه ها در حاشیه راه های شهری وپیوستن آنها جهت ایحاد شبکه اکولوژیک در شهرها بادر نظر گرفتن امکانات مختلف ، کیفیت محیط زیست و زندگی شهری را ارتقاء خواهد داد.
این رساله تحقیق بر آنست تا با طراحی حاشیه بزرگراهی در منطقه حاشیه تهران علاوه بر حفظ فضاهای سبز موجود وایجاد پیوستگی آنها وجلوگیری از تغییرکاربری زمین های زراعی جهت ساخت وساز به ایجاد منظری زیبا که کاربردهای ورزشی ،رفاهی ،تفریحی وتفرجی وفرهنگی دارد بپردازد.
-1 مقدمه
با توسعه شهر ها وساخت وساز، فضاهای سبز وباغات از بین رفته وجای خود را به ساختمان های بلند مرتبه مسکونی وتجاری داده اند. توسعه شهر تهران نیز در دهه های اخیرموجب از بین رفتن باغات، لکه های سبز وزمین های کشاورزی شده است.
تراکم جمعیت، ترافیک بالا، آلودگی هوا ، آلودگی بصری ، آلودگی صوتی ، کمبود آب چالش های بحث برانگیز امروز تهران می باشد.
اگر ارتقاءکیفیت زندگی مردم را یکی از فاکتورهای کلیدی توسعه پایدار بدانیم فضاهای باز وسبزشهری به لحاظ ارائه تسهیلات اجتماعی وهمچنین برخوردار بودن از کارکردهای متنوع می توانند نقش مهمی را در این ارتباط داشته باشند
برای برون رفت از مشکلاتی که امروزه گریبان گیر تهران می باشد بایستی فضاهای سبز موجود را حفظ نموده به کاشت گیاهان سازگار با اقلیم تهران ، استفاده بهینه از آب ،افزایش فضاهای سبز وحفظ وایجاد پیوستگی فضاهای سبز موجود وفضاهای سبز در دست احداث اقدام نمود.استفاده از عناصر خطی مانند بزرگراه ها ،خیابان ها ،راه های شریانی ومسیل ها جهت ایجاد سبز راه ها با قابلیت پیوستگی از راهکار های قابل اجرا می باشد.
برنامه ریزی و طراحی سبز راه ها می تواند نقش بسزایی در ارتقاء کیفیت محیط زیست و همین طور رضایت شهروندان داشته باشد . فضاهای سبزانواع مختلفی داشته که سبز راه ها بخشی از آن می باشد. شبکه سبز راهی در عین حال که ارتباطات درون شهری ، بین شهری وحومه ای را جهت تردد وسایل نقلیه مختلف برقرار می کنند میتوانند واجد کارکردهای تفریحی ، تفرجی واکولوژیکی نیز بوده ویک هویت متمایز کننده داشته باشند
از اهداف ایجاد سبز راهها میتوان به طراحی محیطی شبکه اکولوژیک وتفرجی ومسیرهای سبز با استفاده از فضای حریم بزرگراه ها که ویژگی های مورد نظر را داشته ودر این راستا بستری متصل ویکپارچه از لکه ها وکریدورهای طبیعی ایجاد کندرا مطرح نمود.
-2 سؤال ، فرضیه وروش تحقیق
این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که چگونه می توان از طریق شبکه های اکولوژیک ومسیرهای سبزدرون شهری پیوستگی بین طبیعت وتفرج و مردم ایجاد نمود ؟این سوال از این فرض اساسی نشات میگیرد که طراحی اکولوژیک بزرگراه مذکورموجب هویت بخشی و بسامان کردن ساختار موجود ،ارتقا کیفیت محیطی ومنظر فضای طبیعی شهر ،بالا بردن کیفیت زیست محیطی شهر، پایداری در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی می گردد .
برای پاسخ به این سوال اصلی تحقیق در یک نمونه موردی - بزرگراه عمرانی واقع در منطقه - 18 به شناخت و تجزیه و تحلیل سایت از طریق به کارگیری جدول SOWT برای شناسایی امکانات ومحدودیت ها پرداخته وبا استفاده از جداول ماتریس ارزیابی به استراتژی مورد نظر دست یافته و به ارائه راهکارهای طراحانه بر اساس معیارها و شاخص های طراحی پرداخته و با استفاده از این راهکارها طرح نهایی ارائه گردید.
-3مرور ادبیات
-1-3 پیشینه سبزراهها در ایران
پیشینه سبزراهها در ایران به سبزراه جاده ابریشم به عنوان اجداد سبز راه های دنیا وسبزراه چند منظوره چهار باغ که در قرن 16میلادی در طول کل اصفهان قدیم امتداد داشته است می رسد.
مطالعات انجام شده در ایران همه در مقیاس طرحهای کوچکند ؛ بیانیه مشترک گردهمایی کوهسران برای حفاظت و احیا رود - دره های ایران ، در سال 1378 محدوده های حفاظتی معرفی می کند.
رود -دره مقصود بیک تهران - طرح کوهسران، توسط مهندسین مشاور ابردشت - با هدف ارتقاء نقش هویت بخشی به رودخانه در راستای توسعه پایدار، سرمایه گذاری برای تقویت نقش شهری رود - دره و بهبود کیفیت زیست محیطی، کیفیت دسترسی. رود- دره فرحزاد تهران که توسط مهندسین مشاور بافت شهر طراحی شده به منظور ارتباط بین انسان و طبیعت، تفرج و گردشگری، حفاظت محیط طبیعی، جلوگیری از آلودگی، توسعه فضای سبز، نظام دادن به سازمان فضایی پیرامون دره و ارتقا کیفیت چشم اندازهای محیط طبیعی و شهری می باشد .
طرح راهبردی رود - دره وکیل آباد مشهد با هدف حفظ و بهره برداری پایدار و امتداد نفوذ دره وکیل آباد از طریق بدنه سازی کال موجود
رود دره ولنجک تهران یا فضای سبزو بدنه سازی اتوبان چمران توسط مهندسین بافت شهر انجام شده است و مقاله هایی مانند : ایجاد مسیرهای پیاده گردشگری و امکان سنجی ایجادمسیرهای دوچرخه و پیاده در بافت تاریخی تهران قدیم ؛ یا پایان نامه های مختلف که همه در مقیاس شهری به این موضوع پرداخته اند.
جنبه های اجتماعی سبز راههای شهری با حضوردر یک ساختار انسانی شاخص تر می گردد. که در این حالت وظیفه آن به طور کلی برقرار کردن ارتباط بین انسانهاوطبیعت وبه نوعی پر نمودن خلاهای موجود میان نیازهای انسانی با فرایندهای جاری در طبیعت است.
-2-3نقش سبز راهها به عنوان زیر ساختار سبز در شهرها
زیرساخت های شهری جز لاینفک هویت شهری می باشدهدف از احداث زیرساختارها ایجاد اصولی تسهیلاتی است که ادامه حیات یک جامعه و رشد جمعیتی آن را ایجاد می کند جاده ها، فاضلابها و خطوط و تاسیسات، زیر ساختارهای خاکستری هستند، بیمارستان ها، مدارس و زندان ها، زیر ساختار اجتماعی هستند اما امروزه در دنیا از نوع دیگری به نام زیر ساختار سبز صحبت می شود که سیستمی برای حمایت از زندگی طبیعی است .
شبکه ای متصل از مسیرهای آبی، سرزمین های تالابی، جنگل ها، زیستگاه های حیات وحش و نواحی طبیعی، سبزراه ها، پارک ها و سایر نواحی حفاظت شده، مزارع، بیشه ها و دشت ها، صحراها، بیابان ها و مناطقی که گونه های محلی و فرایندهای زیست محیطی را حمایت می کند، منابع آب و هوایی را پایدار می کند و در سلامت و کیفیت زندگی جوامع موثر است. تأکید آنها به جای پارک های تفرجی و جدا که تحت مراقبت و نظارت قرار دارند، بر ساختارهای زیست محیطی و حیاتی است که در آینده از خود و سایر منابع حفاظت خواهد کرد
برای ایجاد زیر ساختارسبز ،پیوند مناطق وقطعات مختلف شهری،فضاهای سبز موجود وایجاد سبز راه ها وشبکه اکولوژیکی می توان از راههای درون شهری که مانند رگی درکالبد شهرپخش گردیده و به شهر هویت ویکپارچگی می بخشند استفاده نمود.
-3-3نقش سبز راهها در دنیای امروز
با تعاریف مختلفی که از سبز راهها وجود دارد سبز راهها طیف وسیعی از فضاهای سبز را شامل می شود که از شاخصههای مهم آن خطی بودن وداشتن پیوستگی میباشد راههای مصنوع بشر مانند بزرگراهها، خیابانهای شریانی، جادهها وخطوطی که عوارض طبیعی مانند رودخانه ها،مسیلها راههای کوهستانی ایجاد کرده و نقش همه آنها ایجاد ارتباط وپیوستگی بین مناطق مختلف زیستی می باشد می توانند جهت ایجاد سبز راهها کاربرد داشته باشند.
زندگی نوین شهری با گسترش بافت شهری وساخت وسازهای متراکم پیوستگی مناطق مختلف را از میان برده وزمین های قابل زیست بشر را به مناطقی جدا از هم تبدیل کرده است ودر واقع انسان امروزی ارتباطات درون شهری وبرون شهری خود را در چهار چوب خطوط مترو، راه آهن ،خیابانها، جاده ها وبزرگراههاتعریف نموده است.این خطوط بالفعل خطوط اتصالی هستند که به جوامع انسانی هویت پیوستگی داده وبالقوه دارای پتانسیل ایجاد پیوستگی بین همه جوامع زیستی وطبیعی میباشند به شرطی که با حفظ وگسترش گونه های زیستی در حاشیه این خطوط وغنا بخشیدن به آنها با مدیریت مبنی بر ایجاد جوامع زیستی پایدار به طراحی واستفاده از آنها همت نمود.
با تجزیه وتحلیل چند نمونه موردی به شاخصه های مهم طراحی در این سبز راهها که در جدول ذیل نمایش داده شده است می توان دست یافت.
جدول شماره :1 شاخصه های مورد توجه در طراحی سبز راهها
