بخشی از مقاله
چکیده :
امروزه معلمان به عنوان مهمترین رکن سازمان آموزش و پرورش در بهبود کیفیت فرایند تدریس و یادگیری نیازمند یک سری صلاحیت ها - competency - می باشند. منظور از صلاحیت معلم مجموعه شناخت ها، گرایش ها و مهارت هایی است که معلم با کسب آنها می تواند در جریان تعلیم و تربیت به پرورش جسمی، ذهنی - عاطفی، اجتماعی و معنوی فراگیران کمک کند. [2]
به طوری که این مجموعه در عملکرد و بازتاب معلم تجلی یافته و در حال حاضر هدف پژوهش ، شناسایی و معرفی صلاحیت های حرفه ای معلمان و روشی تحلیلی - اسنادی نیز می باشد که بر اساس آن مقالات، مجلات تخصصی و کتابهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا ادبیات موضوع نشان داد که معلمان باید صلاحیت هایی از جمله صلاحیت های علمی- آموزشی، شخصیتی، اجتماعی، فکری، مدیریتی، اخلاقی، توسعه فردی - حرفه ای و صلاحیت فناوری نیز دارا باشند. همچنین به بررسی زیرمولفه های این صلاحیتها نیز پرداخته شد.
مقدمه:
امروزه دانش به صورت تصاعدی چند برابر شده است ومدام مورد تجدید نظر و اصلاح قرار می گیرد که البته تعلیم و تربیت نیز از این امر مستثنی نیست. - - stelends 2007 یونسکو آموزش را کلید توسعه جوامع و مسیری میداند که افراد را برای تحقق توانایی وافزایش کنترل بر تصمیمات اثرگذار بر آنها توانمند می سازد. کمیسیون بین المللی یونسکو، آموزش برای قرن12 معتقد است که یادگیری در سراسر زندگی و مشارکت در جامعه یادگیری از عوامل مهم پاسخگویی به مشکلات جهان به سرعت در حال تغییراست.
لذا مدارس و مراکز آموزشی در کشور، رسالتی عظیم در جهت پرورش نیروی انسانی ماهر و متخصصی که بتوانند پاسخگوی نیاز جامعه در بخشهای مختلف صنعتی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی باشد بر عهده دارند. - یونسکو، - 2008 هدف و رسالت تعلیم و تربیت انسان سازی است و باید دید که این وظیفه را چه نهادها و افرادی بر عهده دارند. البته انسان، آموختن را از هنگام تولد آغاز می کند و در طول زندگی آن را ادامه می دهد.
بخشی از آموختنی ها به صورت غیرعمدی و یا تصادفی در میان خانواده و جامعه صورت گرفته و بخش دیگر به نهادها و مؤسسات رسمی از قبیل مدرسه و انجمن ها سپرده می شود. در این میان مدرسه بیشترین سهم را بر عهده داشته و سرانجام این مسئولیت خطیر به معلمین واگذار شده تا بتوانند دانش آموزان را به درستی تربیت و آنان را برای کار و شرکت در اجتماع آماده سازند .
باید باور داشته باشیم که زیباترین طرح اصلاح و بازسازی آموزش وپرورش در صورتی که معلم به تعداد کافی و با کیفیت مطلوب در اختیار نباشد با شکست روبه رو خواهد شد. - صداقت، - 1389 منابع تخصصی آموزش و پرورش نظرات بسیاری در مورد تاکید بر محور بودن معلم دارد. آرمانهایی مانند حرفه ای گری ، توانمندسازی و پژوهش گری معلم محوری ترین موضوعات نظام های آموزش و پرورش به روز هستند. در آموزش و پرورش به هیچ نوآوری نمی توان دل بست، مگر آنکه پیشاپیش تغییرات کیفی مناسب در معلمان به وقوع پیوسته باشد. - رووف، - 1386
درسند و منشور اصلاح نظام آموزش و پرورش نیز به آسیب ها و موانع بازدارنده در ارتباط با انتخاب و جذب معلم، منزلت و مسئولیت های معلم اشاره شده است از جمله: نداشتن سیاست های اصولی برای حفظ، نگهداری و ارتقای کیفی و شغلی معلمان درآموزش و پرورش، گزینش و جذب نیروهای با پایه علمی و تخصصی ضعیف، ضعف معلمان در مهارت های حرفه ای و روشهای نوین تدریس، پایین بودن سطح علمی و حرفه ای در مدیریت و رهبری کلاس درس، برخودار نبودن از آموزش مداوم و نبود زمینه مناسب برای یادگیری مداوم و تبادل اطلاعات و تجربیات با همکاران، مقاومت در مقابل روشهای نوین آموزشی ناشی از برخودار نبودن از آموزش های لازم صلاحیت معلم به توانایی معلم در برآوردن نیازها و مطالبات حرفه تدریس به میزان کافی و با استفاده از مجموعه ای یکپارچه از دانش، مهارت، نگرش گفته می شود به طوری که این مجموعه در عملکرد و بازتاب معلم تجلی می یابد.
- نیج ولدت وهمکاران، - 2005 باتوجه به مطالب فوق ، اگر ما به دنبال آموزش و پرورش مطلوبی هستیم که در آن برنامه های نوین آموزشی را اجرا کنیم تا از دانش آموزانی موفق و توانایی برخوردار باشیم که در حیطه های نگرش، دانش و مهارت پیشرفت داشته باشند، لازمه اینکار، مشخص کردن صلاحیت های حرفه ای معلمان و تلاش برای ایجاد آن در معلمان می باشد. از این رو در مقاله حاضر تلاش می گردد تا صلاحیت های حرفه ای معلمان معرفی گردد.
روش پژوهش :
روش پژوهش حاضر تحلیلی- اسنادی می باشد، که بر اساس آن مقالات، مجلات تخصصی و کتابهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت . در این بررسی برای دسته بندی مؤلفه ها و زیر مؤلفه های صلاحیت های معلمان به پژوهش های مشتاقی و نقاش زاده - 1393 - کریمی - - 1387 و جلیلی و نیک فرجام - 1391 - استناد شده است. در پژوهش های ذکر شده صلاحیت های معلمی به 8 مؤلفه و تعدادی زیر مؤلفه تقسیم شده است.
-1-1 صلاحیت های علمی - آموزشی:
معلم باید در تعلیم و تربیت و محتوای درس، صلاحیت، شایستگی و مهارت حرفه ای داشته باشد. در واقع معلم باید دارای آگاهی و دانش لازم درباره فرایند طراحی راهبرد تدریس، مواد آموزشی و همچنین تکالیف گوناگون یادگیری در ارتباط با فعالیت فراگیرنده، استفاده از مواد تازه و ابزارها و فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند یادگیری باشد. معلم به عنوان یک متخصص آموزشی مدام باید درباره ی مواد و موضوعات درسی و روشهای تدریس تصمیم بگیرد. این تصمیم ها بر عواملی به قرار زیر مبتنی خواهد بود:
الف - ماده و موضوع درسی
ب - نیازها و توانایی دانش آموزان
پ - هدف کلی و رفتارهای هر درس
ت - امکانات لازم
همچنین از یک معلم این انتظار وجود دارد که بداند برای یادگیری مطلوب و مؤثر چه نوع محیطی مورد نیاز است یعنی در واقع به مهندسی محیط در تدریس بپردازد . با وجود اهمیت مهندسی محیط، تدریس و یادگیری مؤثر بیش از هر چیز به مهارت حرفه ای معلم یعنی داشتن تبحر در شیوه های تدریس وی بستگی دارد که در واقع لازم ترین نیاز اوست. این سوال نیز میتوان مطرح کرد که تدریس علم است یا هنر؟ در پاسخ میتوان گفت که تدریس، بکارگیری هنرمندانه علم است . با توجه به بررسی منابع مختلف بر موارد زیر به عنوان زیر مؤلفه های صلاحیت علمی- آموزشی تأکید شده است:
- 1 آشنایی با روش های مختلف تدریس و استفاده از آنها متناسب با موضوعات درسی
- 2 مهارت در ارائه و قابل فهم نمودن محتوا برای دانش آموزان.
- 3 توانایی تدارک موقعیت های مسأله محور برای دانش آموزان.
- 4 مهارت پرسش و پاسخ در حین تدریس.
- 5 به کاربردن روش های مناسب تشویق و تنبیه .
- 6 شناسایی و توجه به نیازها و تفاوتهای فردی دانش آموزان برای حل مشکلات آموزشی و تربیتی آنان.
- 7 ارزشیابی مستمر از فرایند یاددهی - یادگیری و به کارگیری نتایج آن برای ارتقاء کیفیت آموزشی.
- 8 معنادار کردن یادگیری یا استفاده از پیش سازمان دهنده ها و ارتباط دانسته های قبلی با مبحث جدید.
