بخشی از مقاله
چکیده
پیدایش دانش طراحی شهری حاصل نگاه عمیق متخصصین بر این دانش است مبنی بر اینکه، کیفیت فضا امری تصادفی نیست بلکه نتیجه اقداماتی آگاهانه است .این امر ناشی از عدم موفقیت طراحان شهری در ایجاد فضاهای مطلوب انسانی و نزول کیفیت زندگی در شهرهای امروزی می باشد.طراحی شهری در جهت ساماندهی ونظم بخشیدن به فضای فیزیکی، به گونه ای که برخی رفتارهای مطلوب را تسهیل نموده، ونیازهای اساسی وی را برآورده سازد دارند.
دراین میان طراحی شهری مانند سایر دانشها قابلیت تعمیم داشته، اجزاء آن ازثبات وتداوم نسبی برخوردار بوده و نیازها را هماهنگ با تغییرات مداوم درتما می زمینه ها پاسخ گوید. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و داده هاو اطلاعات پژوهش و تحلیل اطلاعات به شیوه کتابخانه ای واسنادی گردآوری شده استبررسی. سیرتحول شهرهای امروزی،مبین رشد ناهمگن خصوصاًدرشهرهای بزرگ است.رشدی که خاصه تمامی شهرهای کشورهای درحال توسعه است.
درچنین سیرتحولی،تعیین کننده ترین عامل در تغییرمسیر تکامل ناشی ازقطع اندیشه جاری،ورود اندیشه نو به مجموعه همگن درحال تکامل شهری بوده است.دررویداد تغیرات زیست محیطی حاصله ازفعالیت های انسانی که دامنه آن این روزها تاحدتغییرترکیب هوا نیز کسترش یافته است،شهرها راباید هم قربانی این رویداد دانست وهم مقصر.انسان دائما درحال ایجاد تغییر درمحیط زیست خود می باشد.
چه محیط زیست طبیعی وچه انسان ساخت.لیکن امروزه محیط زیست شهری خود موجب ایجاد تغییرات اساسی درکل اکوسیستم جهانی گردیده که شناخت آثارآن تنها دراین اواخر برای ما مکن گردیده است.برای درک نقش زیست محیطی شهرها،آثارزیانبار آن واقداماتی برای کاهش این اثار بکارگرفت لازم است دردرجه اول شهر رابه عنوان جزئی ازکل محیط زیست درنظرگرفت.
-1 مقدمه
حفظ وبهبود محیط زیست یکی از اساسی ترین اهداف کشورهای جهان امروز را تشکیل می دهد ودرواقع مهمترین دغدغه قرن حاضر دولت های بین الملی به شمار می آید وبه تبع نیل به آن قوانین حمایتی مختلفی ازسوی دول جهانی وضع گردیده است وبشریت می کوشد تاازتخریب هرچه یشترعناصر زیست محیطی بکاهد واهرام اجرای تمام این تصمیمات به قوانین مصوب کشورها بستگی دارد.هوشیاری کشورها درفاجعه محیط زیست قرن حاضر به اصول اعلامیه های 1972 استکلهم برمی گردد که درحقیقت اولین نشست رسمی جهانی درزمینه حفاظت ازمحیط زیست بود - لواسانی، 1372، . - 32
بیست سال پس از آن کشورهای جهان در یک کنفرانس مهم بین المللی دیگر در شهر ریودورژانیرو دربرزیل گرد هم آمدند تا راهکارهای مهم حفظ محیط زیست راعرضه ومبادله نمایند وپس ازآن کنوانسیون های بین المللی زیادی نیز دراین راستا تشکیل وبه امضاءرسید. تفکر نظام مندی که امروزه در مفهوم توسعه پایدار، به ویژه در عرصهکلان شهرها پدید آمده است بر نقش محیط زیست با ویژگی های آن وبه همراه درک صحیح از واقعیت های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن در مناطق تأکید دارد. در این زمینه از مبانی اصلی توسعه پایدار شهری و ناحیه ای کاهش آلودگی، ایجاد جامعهجنگلی و درختان شهر ی است.
به طورکلی علاقه و تمایل نسبت به بحث پایداری به دو موضوعی مربوط می شود که محل تلاقی میان امیال وآرزوهای انسانی و تفوق و برتری طبیعت است: بوم محوری با تأکید براکولوژی جهانی و انسان محوری با تأکید بررفاه وبهزیستی انسان ها.این درحالی است که لازمه پذیرش توسعه پایدار به عنوان مفهومی جامع و فراگیر، در نظر داشتن مفهوم توسعه زیست بوم است که از سال1970 در برنامه ریزی های محیطی سازمان ملل و بسیاری از سازمان های مدافع محیط طبیعی مورد توجه قرار گرفت.
توسعه زیست بوم به عنوان توسعه در سطح منطقه ای و محلی، همراه با توانایی های بالقوه ناحیه ای و با تأکید بر بهره برداری از منابع و کاربرد فن آوری و سازمان دهی به گونه ای که فضای سبز در رضامندی زیستی کلا نشهرها مؤثر باشد، مسئله ای غیر قابل انکاراست. - Chiesura, 2003 - به این ترتیب بخش عمده ای ازمسائل محیط زیستی آینده به واسطه این رشدجمعیت شهری حتماًبه فرایند جهانی شدن وتوسعه ارتباطات راه دور،مربوط خواهدبود.
- - Castells,2000 .البته توسعه ارتباطات راه دور درفرایندجهانی شدن خودقابلیت حل بسیاری از معضلات شهری وحرکت به سوی پایداری رانیزفراهم می آورد. - . - Frey,1999 در فرایند طراحی فضاهای شهری ایران، رویکرد - اقلیمی زیست محیطی - مورد غفلت واقع شده است و شهرهای ما مواجه با آثار اجتماعی و زیست محیطی توسعه شهری سریع دردهه های گذشته هستند.
بی اعتنایی به بستر طبیعی شهر درمقیاس کلان آثار جبران ناپذیری بر زندگی ما داشته است و زندگی شهری ما همچنان به طور روز افزون آثارنامطلوبی بربستر طبیعی وارد می کند.البته مسایل کلان محیط زیست شهری، در سال های اخیر به طور جدی مورد توجه سیاست گذاران، برنامه ریزان و مدیران شهری قرار گرفته است، اما مسایل زیست محیطی در مقیاس خرد نظیر برنامه ریزی و طراحی فضاهای شهری هنوز موضوعی فرعی تلقی می شود واهمیت آن حتی در عرصه های علمی مانند تحقیقات محیط زیست و توسعه پایدار ناشناخته مانده است. که البته لازم است برای برنامه ریزی وطراحی شهری شهرهای آینده ازآنهااستفاده نمود.
به این ترتیب عناوینی چون ایجادشهرهای خوب،پایدار،قابل زندگی،بدون آلودگی،پرشوروجذاب ازجمله اهداف مشترکی اند که درفرایند توسعه شهرهای جهانی موردتوجه قرار گرفته است. شهرسازی سازگار با محیط زیست، یعنی ساخت محله ای مسکونی متراکم، قابل پیاد ه روی و مجهز به ناوگان همگانی شهری است که زیربنا و تأسیسات آن از دید مصرف انرژیو آب،کم مصرف و سازگار با محیط زیست باشد.
وقتی یک ساختمان سبز طراحی می شود، همان مقدار هزینه می شود که برای یک ساختمان سنتی نیاز به هزینه است، اما به روشی دیگر و نتیجه ای بهتر، گاهی باید اضافاتی را پرداخت، اما اطمینان خواهید داشت که ساختمانی با مصرف آب یا برق کمتر را ساخته اید و شاید هم هر دو را. می توان با گذشت عمر ساختمان یا شاید زودتر، هزینه های اضافی را در آورد.وقتی یک محله ی مسکونی سازگار با محیط زیست طراحی وساخت می شود، می توان برای جزئیات خاص آن پول کمتر و یا بیشتری صرف کرد و با ایجاد تغییرات گوناگون، طرحی را ارائه نمود که پاسخگوی انتظارات خریدار باشد.
اما تحلیل هزینه سود آن باید در برگیرنده منافع عمومی هم بشود.هدف نهایی ساختمان سازی سبز ایجاد واحدهای خودکفاست؛ تولید و بهره برداری دوباره از منابع، در عوض بلعیدن انرژی و منابع عمومی، این موضوع به نوب هی خود شرایط مناسبی برای کاستن از ابعاد خدمات عمومی پدید می آورد.این موقعیت ها، در طراحی یک سیستم شهری سازگار با محیط زیست،مرتباًفزونی می یابد.
ساخت وساز شهری سازگار با محیط زیست یکی از بزرگترین فرصت های اقتصادی است که دنیا تاکنون شاهد آن بوده است. در اروپا و کالیفرنیا به اثبات رسیده که می توان به محیط زیست اهمیت داد و در عین حال، از توسعه اقتصادی نیز برخوردار بود - . - www.MilgoNews.com فرآیند شهری شدن تغییرات زیادی را به اکوسیستم های طبیعی که شهر در آن قرار گرفته تحمیل کرده است؛ هرچند امروزه مطالعه و بحث پیرامون اکوسیستم های شهری بصورت جداگانه و مجزا از اکوسیستم های طبیعی مورد توجه قرار می گیرد ، لیکن نمی توان بستر طبیعی که شهرها را در خود جای داده اند و منشاء خدمات رسانی به ساکنان آن بوده است را از نظر دور نگاه داشت.
در این راستا ساختارهای اکولوژیکی و ارتباط آنها با محیط زیست شهر با رویکرد سیستمی به اکوسیستم مد نظر بودهس و اصل یکپارچگی اکوسیستم طبیعی و شهری با الگوهای فرهنگی- محیطی - فضایی-کالبدی - به عنوان نکاتی که اغلب در طراحی شهری به فراموشی سپرده می شود مورد تاکید واقع شده است. براین اساس است که برنامه ریزی وطراحی شهری به خاطرنقش حساس وتعیین کننده ای که دربرقراری مجددچنین تعادلی می تواند برعهده داشته باشد موضوعی بسیارپیچیده شده وابزارودیدگاهای ابتکاری جدیدی راطلب می کند.شهرسازی غالب درقرن حاضر عمدتاًبراساس دیدگاه مرسوم توسعه استواربود،درحالیکه دیدگاه جدید توسعه پایدار نیازبه تغییراساسی درارزش ها واهداف برنامه ریزی وطراحی شهری رابه شدت الزام آور می نماید - بحرینی،. - 1374
-2 روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش حاضر تحلیلی توصیفی یا ژرف نگر است،که به منظور انجام این پژوهش به روش اسنادی و به تهیه ی اطلاعات و تجزیه و تحلیل اقدام شده است. در مرحله ی اسنادی و گردآوری اطلاعات از کتب، نشریات، نتایج همایش ها و کنفرانس ها و پایگاه های شبکه ی پردازش شده ونهایتاً با استخراج امکانات و فرصت ها، محدودیت ها و تهدیدات، حاصل این شناخت به ارائه ی تعریف طراحی شهری؛نقدآن درحوزه محیط زیست نیز پرداخته می شود.
-3 مبانی نظری
3-1 تعریف محیط زیست
واژه محیط زیست تعاریفی مختلفی دارد ومعانی آن همگام با تحول جوامع ،تغییریافته است.دریک تعریف جامع،محیط زیست به نظام های فیزیکی وبیولوژیکی اطلاق می شود که پایه های اساسی زندگی انسان رافرا هم می آورند وبا آسایش روانی ارتباط دارند. اگرچه محیط زسیت انسان،کل فضای حیاتی کره زمین رادربرمی گیرد ودرقالب این مفهوم یک کلّیت ویک واحد تفکیک ناپذیربشمارمی آید،اما این کلیت واحد همگن ویکنواخت نیست.
